Morgunblaðið - 20.07.1986, Blaðsíða 3

MítRGUNBIAmÐ.'íájN^^AGtfe^ol^&^M^
g §
Minnkandi löngun í bam eftir
því sem aldurinn færist yfir
I svörum bamlausu kvennanna
sést að tilfinningar geta breyst og
um 60% þeirra sögðu viðhorf sín
til barneigna hafa orðið jákvæðari
með árunum. „Þar til fyrir skömmu
vildi ég ekki eignast böm, en nú
hef ég þroskast og öðlast sjálfs-
traust og finn mér til undrunar
löngum til að miðla þekkingu minni
og reynslu til næstu kynslóðar"
stendur í svari einnar 35 ára gam-
allar fráskilinnar konu. 24% þeirra
bamlausu, eldri en 35, kváðust enn
vilja eignast barn, en 60% barn-
lausra kvenna um þrítugt sögðust
ætla sér það. Margar bentu á að
því lengur sem kona væri í bam-
lausu sambandi eða hjónabandi,
burtséð frá sínum högum á vinnu-
markaði, því meir drægi úr áhuga
hennar og löngun á afkvæmum.
Þá er enn ótalinn stór hópur
þátttakenda og það em konumar
sem ekki falla inn í ofangreint
en þær sem yngri em. Þær konur
em í mörgum tilvikum búnar að
tryggja fjárhag sinn þannig að þeim
er kieift að vinna minna eða að þær
em búnar að hasla sér tryggari völl
í starfi og því fúsari að slaka á um
tíma. Ekki er heldur ólíklegt að
viðhorfin um hvað sé mikilvægt og
mikilvægara en annað, breytist með
tímanum.
Áhættur samfara
síðbúinni fjölgun
En með tímanum vaknar önnur
og sjálfsagt áleitin spuming. Spum-
ingin um áhrif síðbúinnar fjölgunar
á bæði konur og böm. Ýmsir benda
á að fréttir af velþekktum konum
sem em að eignast sitt fyrsta bam
um fertugt hafi sín áhrif. En sam-
fara vaxandi fjölda þungaðra
kvenna á aldrinum 35-45 hafa
ýmsir sérfræðingar í kvensjúk-
dómum og fæðingarhjálp látið í ljós
vaxandi áhyggjur sem beinast
fremur að getnaði en meðgöngu og

FÆÐINGARTÍÐIMI í NOKKRUM LÖNDUM EVRÓPU 1960 OG 1983 1960 1983
írland 3,76 2,74
ísland 4,17 2,24
Gríkkland 2,28 1,94
Frakkland 2,73 1,79
Bretland 2,69 1,77
Belgía 2,58 1,61
ítalla 2,41 1,51
Holland 3,10 1,47
Lúxemborg 2,28 1,45
V-Þýskaland 2,37 1,40
Danmörk 2,54 1,38
Heimild: Wall Street Joumal og Hagstofa íslands

mynstur og þrá að eignast sín börn
sem fyrst. I íjós kom að 60% ógiftra
kvenna kváðust finna til blíðutil-
finninga og löngunar í börn. Margar
kváðust hafa velt því fyrir sér að
eignast börn, þrátt fyrir að vera
einhleypar, en þess má geta að um
20% mæðranna sem þátt tóku vom
einhleypar þegar þær eignuðust
barn.
En staða karlmannsins í þessum
efnum hefur sitt að segja, en nær
þriðjungur þátttakenda sagðist búa
með mönnum sem ekki kærðu sig
um börn, þrátt fyrir löngun kvenn-
anna sjálfra. Þó virðist sem þessi
afstaða karla mildist með aldrinum,
sbr. að um 40% barnlausra kvenna
um þrítugt sögðu barnleysið vera
vegna tregðu eiginmannsins en af
konum um fertugt gáfu aðeins 9%
:upp slíka.ástæðu.
Áhrif barneigna
á störf kvenna
Þegar spurt er um áhrif barn-
eigna á störf kvennanna í könnun-
inni kemur í Ijós að um fjórðungur
mæðranna kveður þessa breytingu
á sínum högum ekki hafa haft áhrif
á stöðu sína í starfi, þrátt fyrir að
móðurhlutverkið gerði þeim að
haga lifi sínum á annan hátt. 27%
segjast hafa tekið að sér ábyrgðar-
meiri störf í kjölfarið á barneign,
en 15% aðspurðra segjast hafa
breytt yfir í minna krefjandi stöð-
ur. Um þriðjungur kvað barneign-
irnar hafa haldið aftur af starfs-
frama sínum, en margar sögðust
ekki líta neikvætt á þá þróun.
Þá kemur í Ijós að konur sem
komnar eru á fertugsaldurinn leyfa
sér frekar að minnka við sig vinnu
fæðingu, þar sem í langflestum til-
vikum er um að ræða heilbrigði
móður og barns þrátt fyrir aldur
móðurinnar. Þetta kemur fram í
nýlegri grein í breska tímaritinu
„Parents“, þar sem segir að skýrsl-
ur frá fæðingarstofnunum og
kvensjúkdómadeildum sjúkrahúsa í
Bretlandi sýni m.a. fram á hnign-
andi ftjósemi kvenna á fertugsaldri.
Svipaðar upplýsingar er að finna í
skýrslum frá Bandaríkjunum og
Kanada sem og flestöllum Evrópu-
löndum.
I greininni segir orðrétt: Því eldri
sem sem konan er — og er þá átt
við yfir þrítugt með „eldri“, þeim
mun erfiðara getur henni reynst að
verða þunguð miðað við yngri kon-
ur og er þá átt við konur undir 25
ára aldri. Þess háttar erfiðleikar i
sambandi við.getnað geta átt rætur
sínar að rekja til óreglulegs egg-
loss, til erfiðra lífsskilyrða í eggja-
stokkum, myndunar goðkynja æxla
í legi eða jafnvel til aldurs karl-
mannsins. Það má ekki gleyma því
að þótt karlmenn haldi frjósemi
sinni miklu lengur en konur, jafn-
vel fram undir áttrætt, minnkar
fijósemi þeirra samt með aldrinum
og um fimmtugt tekur að draga
út tápi sæðisfruma við að leita egg
uppi og fijógva það.
Ófrjósemi franskra kvenna
veldur áhyggjum
Ofijósemi franskra kvenna hefur
um langt skeið verið þarlendum
heilbrigðisyfirvöldum áhyggjuefni
og hafa umtalsverðar rannsóknir
farið fram vegna þess. Nýlegar at-
huganir, sem gerðar voru á ellefu
frönskum sjúkrahúsum sem fram-
kvæma klínískar fijóvganir sýna
að hæfni kvenna til getnaðar á aldr-
inum 35-45 er minni en hjá yngri
konum. Þessar rannsóknir beindust
aðallega að konum sem fijóvgaðar
voru með sæði úr sæðisbönkum,
þannig að lítill vafi lék á gæðum
sæðisins. Auk þess höfðu viðkom-
andi konur verið lýstar heilbrigðar
eftir nákvæmar læknisrannsóknir.
Tímasetning klínískrar fijóvgun-
ar er miðuð við upphaf eggloss
viðkomandi konu. Þær konur sem
við klíníska fijóvgun voru 25 ára
eða yngri urðu í 73% tilvika þungað-
ar innan árs, en tæplega 50%
kvenna 35 ára og eldri. Niðurstaða
rannsóknanna var því sú að fyrst
við þær ákjósanlegu aðstæður sem
ríkja við klíníska fijóvgun leiddu
ekki til þungunar 35 ára kvenna
og eldri nema í færri en helmingi
tilvika, eftir síendurteknar klínískar
sæðingaaðgerðir í eitt ár, þá væri
ekki að undra að fjölmargar heil-
brigðar konur 35 ára og eldri, þegar
þær reyna að láta fyrst koma til
getnaðar, komist að raun um að
það getur tekið þær mjög langan
tíma að verða þungaðar við sam-
farir.“
Auknar fæðingar í Bretlandi
hjá eldri og efnameiri konum
Sú þróun sem sést á íslandi hvað
aldurstíðni varðar á sér víða hlið-
stæður. í Englandi og Wales sýna
opinberar skýrslur að fæðingar í
hópi kvenna á aldrinum 35 ára og
yngri voru 330.000 á sl. tveimur
árum en hjá konum eldri en 35 ára
voru alls 45.000 fæðingar á þessum
sama tíma. Fyrir áratug var á jafn-
löngum tíma um að ræða um
300.000 fæðingar hjá konum 35
ára og yngri cn tæplega 30.000
fæðingar hjá konum 35-40. Ekki
fylgir hvernig aldursskiptingin var
innan hópanna tveggja, en ljóst er
að fæðingum hjá konum í eldri
hópnum hefur fjölgað sem svarar
um 50 af hundraði á þessum tíu
árum.
í þessu sambandi kemur annað
athyglisveit í Ijós, sem er að aukn-
ing fæðinga hjá konum í eldri
hópnum er mest hjá fólki sem telst
til hærri launaflokka. Ástæðuna
telja læknar og félagsfræðingar
vera tvenns konar. Annars vegar
þá að efnameiri breskar konur noti
„Eitt af
aðalatriðunum við
ákvörðun yngri
kvenna að fresta
fæðingu síns fyrsta
barns er hættan á að
konan verði ekki
nægilega frjósöm og
ekki verði af getnaði
þegar hjón eða par
ætla loksins að efna í
barn. Enginn veit
frjósemi sína með
vissu fyrr en reynt
hefur verið að láta
koma til getnaðar.“
pilluna svonefndu reglulegar og
með betri árangri en ungar konur
í lægra launuðum störfum, en á
hinn bóginn leita þeir skýringa í
félagslegum breytingum undanfar-
inna ára s.s. atvinnuleysi, fjár-
hagsörðugleikum, því að fólk gangi
almennt síðar í hjónaband eða fasta
sambúð og að konur gegni í auknum
mæli störfum utan heimilisins og
fari í lengra nám en áður.
Fólksfjölgnn í Evrópu dregist
saman um þriðjung frá 1960
Bretar eru síður en svo einir um
slíka þróun, spá Hagstofunnar ger-
ir ráð fyrir að íslendingar verði
262.000 talsins árið 2000, sem er
nokkur fækkun. Annars staðar í
Evrópu er talið að fækkunin verði
örari, jafnvel í slíkum mæli að
ástæða þykir að hafa af því áhyggj-
ur með afkomu þjóðarbúsins til
frambúðar í huga. Þannig heldur
Werner Haug, höfundur bókarinnar
„Eru Svisslendingar að verða út-
dauðir" því fram að eina leiðin til
að viðhalda svissnesku þjóðinni sé
að meðalfjölskyldan stækki úr fjór-
um upp í sex einstaklinga. í Sviss
fer þjóðin minnkandi, sem og í
Vestur-Þýskalandi, Danmörku,
Austurríki, Belgíu og Lúxemborg,
en í þessum löndum ber æ meira á
áhyggjum vegna framtíðarsýnar
um ójafnvægi á milli aldurshópa í
þjóðfélaginu, þ.e. að „fólksfjöldapír-
amídinn" svokallaði snúist á hvolf
með hlutfallslega flesta einstakl-
inga í hópi gamals fólks, en
mannfjöldi fari stigminnkandi eftir
því sem fólk er yngra. Utan Evrópu
er slíkar áhyggjur að finna jafnt í
Japan sem Bandaríkjunum, en þó
ekki í sama mæli. Fólksfjölgun í
Evrópu hefur dregist saman um
þriðjung eða úr 18% af 1.000 árið
1960 niður í 12,2% árið 1982.
Ýmis stjórnvöld hafa tekið upp
stefnu í þá veru að örva barneign-
ir, eins og í Frakklandi, þar sem
ungum hjónum standa til boða hag-
stæð lán sem og möguleikar á
sérstökum styrkjum í tengslum við
þriðja barnið sem fæðist í fjöl-
skyldu. í Vestur-Þýskalandi stend-
ur til að koma á fót svipuðu kerfi.
Þrátt fyrir þessa viðleitni ýmissa
yfirvalda til að „fjárfesta í sinni
eigin framtíð", eins og það hefur
verið kallað, benda margir sérfræð-
ingar á að slíkt sé ekki nóg til
lengdar, skilmerkilega fjölskyldu-
pólitík vanti í stjórnkerfin. Aðrir
telja að einungis róttækar breyting-
ar á fjölskylduuppbyggingu og
heimilisrekstri verði að koma til,
s.s. að hjón deili með sér öllum
störfum innan heimilisins og að
atvinnuuppbygging taki mið af
slíkri verkaskiptingu.
Þeir eru til sem telja sig sjá teikn
á lofti um að vestræn þjóðfélög
muni breytast í þessa veru og að
atvinnurekendur komi í auknum
mæli til móts við konur á vinnu-
markaði og ungt fólk, þannig að
barneignir verði ekki slíkt „vanda-
mál“ sem mörgum kann að virðast,
þó kærkomið sé.- Kannski liggur-
ástæðan að hluta til í því sem kom
fram í máli eins viðmælanda blaðs-
ins: „Hugsunarhátturinn er að
breytast, sérstaklega hjá þeirri kyn-
slóð karla sem er á miðjum aldri
og hefur mikið að segja í atvinnulíf-
inu. Skilningur þessara manna á’
stöðu kvenna sem mikilvægs vinnu-
krafts og þeim erfiðleikum sem
konur eiga oft á tíðum í við að sam-
ræma atvinnu sína móðurhlutverk-
inu er að glæðast. Ekki það að
þeir hafi sýnt sínum eiginkonum
sama skilning, en margir þeirra
eiga nefnilega dætur . . .“
(Heimildir: New York Timcs; Work-
injr Woman; Parents; Wall Street
Journal; Hagstofa íslands; Skrár
Kvennadeildar Landspítalans o.fl.)
Samantekt/Vilborg Einarsdóttir
Kópavogur:
Reglurum
hundahald
endur-
skoðaðar
Bæjarstjórn Kóavogs hefur
ákveðið að endurskoða reglu-
gerð frá 1982 um hundahald í
bænum.
Núverandi reglugerð, sem kveður
á um algert bann við hundahaldi í
bænum, var sett í kjölfar skoðana-
könnunar þar sem fram kom sá
eindregni vilji bæjarbúa að hunda-
hald yrði bannað. í reglugerðinni
er þó gert ráð fyrir að hægt sé að
fá undanþágu til hundahalds í ein-
staka tilfellum og að þeir sem ættu
hunda um áramót 1983 fengju að
halda þeim. Þegar reglugerð þessi
vár sett, fyrir fjórum árum var
hundahald bannað í Reykjavík og
Hafnarfirði en nú hafa þar tekið
gildi nýjar reglur í Reykjavík og
geta allir þeir sem uppfylla ákveðin
skilyrði um aldur o.fl., sótt um leyfi
til að halda hund gegn ákveðnu
gjaldi.
Morgunblaðið hafði samband við
Kristján Guðmundsson bæjarstjóra
í Kópavogi og innti hann eftir því
hvaða breytingar stæði til að gera
á reglunum. Hann sagði að það
væri enn ekki ákveðið, en helst
kæmi til greina að samræma regl-
urnar þeim sem í gildi eru í
Reykjavík. Hann sagði að vandamál
hefðu komið upp þegar hundaeig-
endur hyggðust flytjast milli
bæjarfélaga og gætu þá ekki flutt
með sér hunda sína. Sömuleiðs
sagði Kristján að hundaleyfí gegn
gjaldi væru líkleg til að auðvelda
eftirlit með hundahaldi í bænum.
Nú eru skráðir 130 hundar í
Kópavogi, 100 frá því fyrir hunda-
bann og 30 á undanþágum
Oddur Rúnar Oddsson.fram-
kvæmdastjóri hundaeftirlitsins i
Reykjavík sagðist lítið hafa heyrt
um þetta mál. Hann sagði þó að
sér fyndist eðlilegt að sömu reglur
væru um hundahald á öllu Stór-
Reykjavíkursvæðinu. Einnig sagði
hann að enn væri ekki komin full
reynsla á núverandi reglur um
hundahald í Reykjavík frá 1984,
en þær yrðu endurskoðaðar innan
fjögurra ára. Oddur sagði að nú
væru um 700 hundar skráðir í
Reykjavík og er árgjaldið fyrir
hundinn kr. 4800.

L