Morgunblaðið - 20.07.1986, Qupperneq 6

6 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. JÚLÍ 1986
Rætt við GarÖar Valdimarsson nýskipaðan ríkisskattstjóra:
Forstjórar
meÖ lúsarlaun
og vinnukonuútsvör
— sem oft erþarna um að ræða, segir Garðar m.a. um
„smugur(( ískattalögunum, sem lagfæra eigi að hans mati
EF LITIÐ væri á skattsvik sem
þjóðaríþrótt, sem gert hefur ver-
ið meira í gamni en alvöru, er
ekki víst að íslendingar ynnu
marga landsleiki. Við munum
vera á svipuðu róli í skattsvikum
og nágrannaþjóðirnar, þ.e. Norð-
urlandaþjóðirnar. Niðurstöður
nefndar, sem kannaði nýverið
umfang skattsvika í framhaldi
af ályktun Alþingis frá árinu
1984, sýna, að áætlað tap hins
opinbera vegna vangoldinna
beinna skatta og söluskatts nam
um 2,5 - 3,0 milljörðum króna
árið 1985. Hér er um stórar upp-
hæðir að ræða og vissulega
alvarlegt mál, þó ekki getum við
státað af neinum metum. Á hinn
bóginn getum við hrósað okkur
af góðum árangri af skattaeftir-
liti og rannsóknum síðustu árin.
Á árinu 1985 námu hækkanir
opinberra gjalda vegna starf-
semi rannsóknadeildar ríkis-
skattstjóra rétt rúmum 104
milljónum króna og fyrstu fimm
mánuði þessa árs var hækkunin
komin í um 83 milljónir krónur.
Rekstrarkostnaður embættis
skattrannsóknastjóra nam aðeins
rúmum 15% af hækkununum á
sl. ári og fyrstu fimm mánuði
þessa árs aðeins 8,83% af áætluð-
um rekstrarkostnaði. Garðar
Valdimarsson hefur verið skatt-
rannsóknastjóri allt frá 1.
október árið 1976 til 1. júlí sl.,
er hann tók við stöðu ríkisskatt-
stjóra. I tilefni af starfsskiptum
hans ræddi Morgunblaðið við
hann nýverið um starfsvettvang,
stöðu skattamála o.fl.
Aðkoman að húsi ríkisskattstjóra
og skattrannsóknadeildar við
Skúlagötu er óneitanlega traust-
vekjandi. Innan við útidyr tekur við
rammlæst hurð og óviðkomandi því
lokuð uppganga í húsið, nema af-
greiðslustúlka í anddyri fái inn-
gönguheimild í gegnum síma, að
fengnum upplýsingum um hvem
viðkomandi ætli að hitta. Garðar
sagði, er haft var á orði við hann,
að gæslan minnti á hemaðarlega
mikilvæga staði hjá stærri þjóðum,
að þessu fyrirkomulagi hefði verið
komið á fyrir ári. Áður hefði að-
komufólk getað farið um allar hæðir
og jafnvel herbergi, en starfið inn-
andyra krefðist þess að frammi
lægju skattaskýrslur og margvísleg
trúnaðarskjöl, sem ekkert erindi
ættu fyrir sjónir ókunnugra.
Samræmt átak í skatt-
svikamálum í fyrsta
skipti nú
Á skrifstofu Garðars vomm við
næstsíðasta vinnudag hans sem
skattrannsóknastjóra og erindið því
fyrst og fremst að ræða farinn veg
og reynslu hans af skattrannsókn-
um og eftirliti. Lá því fyrst fyrir
að spyija, hvað honum væri eftir-
minnilegast í því starfi. Hann sagði
minnisstæðast það sem næst væri
í tíðinni: „Hinn góði árangur síðustu
tvö árin stafar fyrst og fremst af
áhuga stjómvalda og Alþingis á
þessum málum. Það var fjöigað um
20 manns í skattaeftirliti og einnig
hefúr verið fjölgað í dómskerfínu
varðandi efnahagsafbrot. Þá hefur
sérstök nefnd gert úttekt á málum
þessum. Það er því kannski í fyrsta
skipti nú sem raunverulega hefur
verið gert samræmt átak í skatt-
svikamálum. Með þeirri skýrslu sem
kom út núna í vor má segja, að sé
kominn fastur grunnur að því að
ræða málin af meiri yfirvegun en
gert hefur verið. Nú liggur fyrir
mat á því, hversu skattsvik eru
mikil."
e — Rætt hefur verið um skatt-
svik sem þjóðaríþrótt og jafnvel
hefur því verið haldið fram, að al-
menningur líti upp til þeirra sem
stunda skattsvik. Hver telur þú við-
horf almennings til skattsvika?
„ÞaÖ erdálítil
mótsögn íþví aÖ
tala um einföld
lög og réttlát lög,
því ástœÖan fyrir
því aÖ skattalög
eru flókin ersú
aÖ þaÖ er reynt
aÖ hafa þau
réttlát. “
„Það hefur sitthvað verið gert til
að hafa áhrif á viðhorf almennings,
til dæmis var mikil auglýsingaher-
ferð í gangi í fyrra. Hvort það hefur
eitthvað að segja veit maður ekki,
en ég held að mikið megi til vinna
svo fólk líti þetta réttum augum.
Það viðhorf að líta upp til skattsvik-
ara, ef það hefur verið gert, ætti
að hverfa þegar fólk sér að eitthvað
er verið að gera í málunum. Það
hafa sumir rætt um þjóðaríþrótt en
það á ekki bara við um okkur, það
á við í mörgum löndum. Niðurstöð-
ur nefndarinnar sem kannaði
skattsvik sýna, að íslendingar eru
á svipuðu róli í skattsvikum og aðr-
ar Norðurlandaþjóðir. Hins vegar
er verið að tala um mun stærri töl-
ur í öðrum löndum, til dæmis á
Ítalíu. En því má ekki gleyma að
hérlendis er um stórar upphæðir
að ræða og vandamálið er alvar-
legt.“
Aðhald hins almenna
borgara besta ráðið
— Flestir þeklqa dæmi þess, að
vinna sé boðin með afslætti, ef
kvittunum er sleppt, þ.e. án sölu-
skatts. Margir líta á slíkt sem
kostaboð, enda um allt að fimmt-
ungsafslátt að ræða. Eru þetta
hrein skattsvik eða algildir við-
skiptahættir?
„Ekki eru þetta algildir viðskipta-
hættir en dæmi eru um þetta. Það
er ósköp einfalt mál, að það er sára-
lítið sem skattyfirvöld geta gert við
þessu án ítarlegra skoðana á við-
komandi aðilum. Bezta ráðið gegn
þessu er aðhald hins almenna borg-
ara, þ.e. að fólk taki ekki þátt í
svona viðskiptum. í sjálfu sér er
það skammsýni að taka þátt í þessu
vegna þess að þegar svona kerfi
viðhelst þá þýðir það einfaldlega
að skattar verða hærri hjá þeim sem
gefa rétt upp til skatts. Það sem
réttlætir fyrst og fremst skattaeft-
irlit er réttur heiðarlegra borgara
sem gefa allt sitt upp eftir reglum
og reka fyrirtæki sín á sama hátt.
Það er réttur þessa fólks sem
skattaeftirlit á að vemda. Það er
því oft sorglegt að sjá heiðarleg
fyrirtæki, sem standa með allt á
hreinu, lenda undir í samkeppni við
fyrirtæki sem sýna ósvífni í þessum
málum og stela undan skatti."
— Hveija telur þú persónulega
helstu ástæðu skattsvika? Er þar
skattalöggjöf um að kenna, eða ein-
hverju öðru?
„Ég er þeirrar skoðunar að aðal-
hvatinn, ef svo má segja, til skatt-
svika sé peningalegur, það er að
fólk sé að reyna að sleppa eins vel
og það getur frá greiðslum til hins
opinbera. Auðvitað er það alveg
sjálfsagt, þegar beitt er löglegum
aðferðum. Þeir sem hafa aðstöðu
til að ráða sínum tekjum sjálfir að
einhveiju leyti standa frammi fyrir
því að telja sig hafa möguleika á
að minnka það sem þeir eiga að
borga til hins opinbera og þá ráða
þama peningasjónarmið. Það er oft
talað um að skattalögin þurfi að
vera einfaldari. Það er dálítil mót-
sögn í því að tala um einföld lög
og réttlát lög, því ástæðan fyrir því
að skattalög em flókin er sú að það
er reynt að hafa þau réttlát. Það
væri til dæmis mun auðveldara að
hafa engan vaxtafrádrátt hjá hús-
byggjendum, en af því að tekju-
skattur er lagður á eftir greiðslu-
getu þykir mönnum sjálfsagt að
leyfa sumum meiri frádrátt. Þess
vegna er það mál svo flókið."
Innheimtan örug'g’ari
með staðgreiðslu-
kerfinu
— Staðgreiðslukerfi skatta hefur
lengi verið til umræðu, en lítið ann-
að gerst. Gæti staðgreiðslukerfið
komið í veg fyrir skattsvik að þínu
mati? Þá á ég við að staðgreiðslu-
kerfið yrði til að draga úr þessum
peningalegu freistingum.
„Ég tel að staðgreiðslukerfið yrði
til að stuðla að ömggari innheimtu
á sköttum. Með því er verið að
greiða af tekjunum um leið og þær
em greiddar út og það hlýtur að
vera ömggara en að greiða skatt-
ana eftir á. En hvort staðgreiðslan
kæmi beint í veg fyrir skattsvik,
þá geri ég ráð fyrir því að hún
myndi draga úr þeim. Hins vegar
er á það að líta að staðgreiðsla er
til dæmis á öllum hinum Norður-
löndunum þar sem skattaundan-
dráttur er talinn svipaður og hér.
En innheimtan yrði ömggari. Það
er búið að ræða staðgreiðslukerfið
lengi og gera tillögur um það, en
það virðist ekki vera áhugi á því
hjá stjórnmálamönnunum."
„Stór og- góð mál varð-
andi umboðslaun frá
kollegum erlendis“
Garðar sagði að velflest mál hjá
þeim væm vegna söluskattssvika,
enda oftast einfaldara að skoða þau
en til dæmis tekjuskattssvik. Þá
.......>1
„Hins vegar er á
þaÖ aÖ líta, aÖ
staÖgreiÖsla er
til dœmis á
öllum hinum
Norðurlöndun- !,
um, þarsem
skattaundan-
dráttur er talinn
svipaÖur oghér. \
— En
innheimtan yröi
öruggari. “
væm velflest mál vegna fyrirtækjá,
mál einstaklinga tengdust ætíð fyr-
irtækjarannsóknum. En hvemig
fær skattrannsóknastjóri upplýs-
ingar um að eitthveiju sé áfátt í
skattskilum? Garðar sagði að upp-
lýsingar kæmu frá skattstjóraemb-
ættum; í gegnum skoðanir á
fyrirframvöldum atvinnugreinum
eftir tölvuúrvinnslu; einnig frá fyr-
irtælq'um í sömu atvinnugreinum;
þá beindu rannsóknir í einu fyrir-
tæki oft athygli að öðram. Þá væm
einstaklingar tíðum hjálplegir og
síðast en ekki sízt fengi embættið
í vaxandi mæli ábendingar að utan.
„Við höfum fengið stór og góð mál
á þann hátt varðandi umboðslaun,
það er frá kollegum okkar erlend-
is,“ sagði Garðar. Hann vildi ekki
upplýsa frá hvaða löndum, en tiltók
sérstaklega Norðurlöndin. Minna
mun um umboðslaunamál í skatt-
rannsókn í dag en fyrir nokkmm
ámm, eða eftir að meira fijálsræði
komst á í gjaldeyrisverslun og eftir
að upplýsingar fóm að berast reglu-
lega um umboðslaun. í gildi er
sérstakaður aðstoðarsamningur
milli Norðurlandanna og hefur emb-
ætti skattrannsóknastjóra átt full-
trúa við rannsókn stórra mála
erlendis, t.d. við rannsókn hjá miðl-
araskrifstofu í Noregi, sem tengdist
íslenskum umboðsmönnum.