Morgunblaðið - 24.12.1986, Síða 33

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. DESEMBER 1986
33
Bessi Bjarnason í hlutverki aura-
sálarinnar Harpagon og Pálmi
Gestsson í hlutverki Cléantes,
sonar hans.
ekki skrýtið, því Molliere býður upp
á leikgleði og fjör. Samt eru verk
hans ekki ærslin ein, heldur geyma
þau geysilega skemmtilegar mann-
lýsingar. Til dæmis er Aurasálin
tekin til greiningar í bókmennta-
kennslu sem dæmi um gamanleikja-
persónur eins og þær gerast bestar.
Það er óneitanlega gaman að sjá
Bessa Bjarnason, á hátindi getu
sinnar sem leikari, glíma við svona
hlutverk.
Æfingatímabilið hefur verið
mjög ftjótt. Leikararnir hafa staðið
sjg vel og þetta hefur verið ákaf-
lega þroskandi fyrir alla aðra
starfsemi í húsinu. Helga Björns-
dóttir hannaði búningana og hún
er þekkt fyrir annað en að fara
auðveldustu leiðir. Af því leiðir að
hárkollur fylgja hugmyndum henn-
ar og hafa bæði saumastofan og
hárkolludeildin fengið mjög skap-
andi og lærdómsríkt verkefni. Sama
máli gegnir um leikmyndadeild, en
við fengum til liðs við okkur besta
leikmyndateiknara á Norðurlönd-
um, Paul Suominen frá Finnlandi.
Tónlistin er ekki heldur af verri
endanum. Jón Þórarinsson hefur
samið hana fyrir okkur og tekur
bæði tillit til okkar tíma og tíma
Mollieres. Svo eiga ljósamaðurinn,
Asmundur Karlsson og aðstoðar-
maður minn, Þórunn Magnea
Magnúsdóttir ákaflega mikið í þess-
ari sýningu.
Þetta hefur verið mjög gefandi
æfingatími og ef ég á að segja eins
og er þá hefur verið alveg logandi
skemmtilegt. Við höfum leikið okk-
ur mikið á æfingum til að ná réttu
andrúmslofti. Við vonum bara að
það skili sér á sýningum, því það
er fyrst og fremst fyrir áhorfandann
sem við erum að þessu bjástri.“
Randver Þorláksson í hlutverki
La Fleche og Sigríður Þorvalds-
dóttir í hlutverki hjónaband-
smiðlarans Frosine.
Paul Suominen
Paul Suominen:
Leiksýning á sér
tvær uppsprettur
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ hefur ráðið til sín finnskan leikmyndateikn-
ara, Paul Suominen, til að gera leikmynd fyrir jólaleikritið,
Aurasálina eftir Molliere. Paul Suominen fæddist í Helsinki
árið 1930. Að eigin sögn hlaut hann enga æðri menntun, en
alla sína þjálfun í Sænska leikhúsinu í Helsinki. Paul starfaði
síðan sem leikmyndateiknari hjá Óperunni í Helsinki í 20 ár.
Arið 1975 byrjaði hann að kenna við leikmyndadeild fram-
haldsskóla í Helsinki og veitir þeirri deild forstöðu í dag. Auk
þess vinnur hann 1-2 leikhúsverkefni á ári, fyrir utan að vera
listmálari og halda sýningar. Aðspurður hvaða máli leikmynd
skipti, svaraði hann:
„Það er að miklu leyti leik-
myndin sem skapar andrúmsloft
leiksins. Hún afmarkar sviðið,
ákveður hreyfingar leikaranna,
hvar þeir koma inn og fara út,
þ.e. tæknilegu hliðina á því. Ef
leikmynd er rétt unnin, hjálpar
hún leikaranum að finna réttu
svipbrigðin fyrir þær tilfinningar
sem hann reynir að tjá í túlkun
sinni á persónu.“
Hvert er andrúmsloftið í Aura-
sálinni?
„Það er raunverulegt og kátt.
Það raunverulegt að því leyti að
leikararnir í verkum Mollieres eru
alltaf að tjá mannlegar tilfínning-
ar, sterkar og djúpar. Á sama tíma
eru þær gleðilegar og lifandi og
eru, listrænt séð, mjög „ stílfærð-
ar.“ Það er einmitt sterkasta
einkenni Mollieres. Það er vegna
þessara skýrkt mörkuðu persóna
sem Molliere er nýr enn þann dag
í dag. Þess vegna er mjög auð-
velt að vinna með verk hans, ef
maður skilur orðið raunsæi."
Vinnur þú út frá andrúmslofti
Mollieres eða samtíma hans?
„Bæði, en þó með aðaláherslu
á sálfræði Mollieres. Andrúmsloft
samtímans má búa til og leika.“
Megnið af leikmununum er
málað á tjöldin, er það raunsæis-
legt?
„Já, sviðsmyndin er að mestu
leyti máluð. Bæði af gamni og
vegna þess að það skapar visst
andrúmsloft. Þetta er einhvers-
konar ýkjustíll sem fær svörun í
leikritinu sjálfu. Þá höfum
við„stílfært“ samræmi í allri sýn-
ingunni. En maður verður að
passa sig mjög mikið með
stílfærslur, þvi ef maður fer að
stílfæra einn hluta af leiksýningu
á kostnað annars er hætta á að
maður kljúfí innra samræmi per-
sónanna í leikritinu.
Vinna leikmyndateiknarans lýt-
ur sínum lögmálum. í leikhúsinu
er hann tengiliður milli lista-
manna, leikara og leikstjóra, og
tæknimanna. Hver leiksýning á
sér tvær uppsprettur í samfélag-
inu. Onnur uppsprettan eru
skapgerð og tilfínningar og er það
sem við köllum „listræna hliðin."
Hin uppsprettan er sköpunin,
hugsunin, sem fínnur sér farveg
í tæknivinnu. Þetta er forsendan
fyrir leikhúsi.“
nga- og
ahaugur“
því hvort búið sé að segja hlutina
áður. Það er búið að skrifa um
ákaflega margt, það er satt en er-
lend leikrit geta aldrei komið í
staðinn fyrir íslensk verk. En okkur
lífsnauðsynlegt að hér blási erlendir
straumar, þá fáum við líka betri
viðmiðun á það sem við erum að
gera sjálf.
Hvert finnst þér eiga að vera
markmið leikhússins?
„Ég hef stundum verið að velta
fyrir mér afhveiju maður er í leik-
list. Ef ég á að reyna að útskýra
það, má segja að mér fínnist ég
þurfa að ná til einhverrar ókunnrar
manneskju úti í sal sem hefur eng-
in samskipti við mig að öðru leiti.
Mig langar að fínna leið til hennar.
Það er kveikjan.
Ég get ekki útskýrt hvaða áhrif
það eru sem ég er að reyna að ná,
það er mismunandi eftir verkefnum.
Það má kannski segja að það sé
eitthvað svipað því sem Osbome
sagði: „í leikhúsinu á fólk að finna
til, svo getur það hugsað þegar það
kemur heim." Það em ekkert mjög
margir staðir til í dag, þar sem
manneskjan getur setið með sjálfri
sér og fundið til, nema þá einhvers-
staðar ein í sinni „prívat" þjáningu.
Ég legg ekki eins mikið upp úr
vitsmunalegum áhrifum í leikhúsi.
Maðurinn verður fyrir svo miklu
vitsmunalegu áreiti alla daga en
mér finnst tilfinningalegt áreiti
miklu meira spennandi og leikhús
vera staður til að skoða tilfinningar
fólks. Ég geri mér þó grein fyrir
því að það þarf vitsmuni til að úr
verði ekki bara tilfínningasemi. Til-
búnar tilfínningar era miklu verri
en engar tilfínningar. Mér fínnst
að í leikhúsi eigi ekki að leika til-
fínningar, eða herma eftir þeim,
heldur glíma við að gera þennan
tilfínningaheim raunvemlegan og
áhrifaríkan.“
í verki þínu kemur þú að ein-
hveiju leiti inn á spumingun a um
„vísindi og siðferði.“ Finnst þér það
þarft umhugsunarefni í nútíma
þjóðfélagi?
„Fyrir mér er það eiginlega auka
atriði í verkinu. Fyrir mér er megin
viðfangsefni verksins að skoða til-
fínningalega þróun þessara per-
sóna. Hvort tilfinningamar breytist
við ákveðnar aðstæður. Auðvitað
fínnst mér spurningin um „vísindi
og siðfræði skipta máli, sem hluti
af sjálfsákvörðunarrétti einstakl-
ingsins, en mér fínnst það ekki vera
megin viðfangsefni mitt í verkinu."
Umræða um dauðann kemur upp
í þessu leikriti. Hugsarðu mikið um
dauðann?
„Ég veit ekki hvort ég hugsa
meira um dauðann en gengur og
gerist. Hinsvegar hugsa ég meir
um hluti sem ég skil ekki, eftir því
sem ég verð eldri. Staðreyndin um
dauðann kveikir hjá manni margar
spurningar. Allir hlutir fá óneitan-
lega allt annað vægi þegar maður
hugsar um þennan óhjákvæmilega
endapunkt. Mér fínnst fólk mega
hugsa meir um það. Mér fínnst
gaman að velta fyrir mér hlutum
sem ég skil ekki og með ámnum
vaknar meiri þörf fyrir að leita. Æ
fleiri hlutir sem maður taldi stað-
reyndir áður falla fyrir nýjum
rökum.
Ég lifí sjálf mikið í núinu og það
tengist því mjög mikið að hugsa
um dauðann. Eg tek lífíð ekki sem
gefna stærð. Svo má kannski segja
eins og lengi hefur verið vitað, að
í allri listsköpun sé dauðinn mikil
kveikja."
Finnst þér dauðinn geta falið í
sér huggun, von eða einhvers konar
frelsi?
„Nei, það fínnst mér í rauninni
ekki. Mér fínnst hann óumflýjanleg-
ur og í besta falli eðlilegur. Hann
er ekki huggun, von eða frelsi, nema
út úr einhveiju sem er verra en
dauðinn og það á lífið ekki að vera.
Hann er samt óumflýjanlegur og
það sem mér fínnst óskaplega mikil-
vægt er að fólk fái að mæta á þetta
síðasta stefnumót með reisn og
sjálfsvirðingu."
Finnst þér einhver tilgangur með
lífinu?
„Þegar stórt er spurt, verður oft
lítið um svör. Ég er alltaf að velta
því fyrir mér hvaða tilgang lífið
hefur. Ennþá hef ég ekkert svar.
Hinsvegar veit ég að það er gaman
að lifa. Það er kannski tiigangur í
sjálfu sér.
Tengist listin tilgangi lífsins að
einhveiju leiti?
„Já, því það er sama hvemig við
lítum á sköpunarverkið, listin er sá
þáttur sem tengist því mest. Mér
fínnst heimur án sköpunar vera
heimur án tilgangs, eða án æðri
máttar. Listamaðurinn er ekki bara
að tjá sig, heldur er hann að koma
til móts við sköpunarþörf hverrar
manneskju sem hann kemst í snert-
ingu við með verki sínu.“
Lítur þú á listsköpun sem fram-
hald af sköpunarsögunni?
„Já, það er einhver sköpunarsaga
í hveijum manni.
Hvað þarf, til að þér fínnist þú
hafa náð árangri með leikriti þínu?
Ég held maður skoði tilganginn
með verkum sínum á mjög mismun-
andi hátt, eftir því hvar maður er
staddur á lífsleiðinni. Ég vona að
mér takist að forðast að byggja upp
vamarmúra, eða einhveijar einfald-
ar útskýringar á þeim viðbrögðum
sem verkið kann að fá.
Ef þetta mistekst vona ég að ég
fari á ærlegan „bömmer" og læri
síðan eitthvað af því. Að sama skapi
mun það gleðja mig mjög mikið ef
það nær til fólks. Ég vona að ég
geti líka lært mikið af því, án þess
að ofmetnast og halda að þarmeð
sé ég orðin skáld."