Morgunblaðið - 14.01.1987, Síða 29

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 14. JANUAR 1987
29
landa
Arnór Hannibalsson
„Þeir sem vilja leggja
niður kjarnorkuvopn
verða því að svara því,
hvernig á að tryggja
Vesturlöndum svipað
öryggi og nú er með
hefðbundnum vopnum.
Það verður ekki gert
nema stórauka fram-
leiðslu hefðbundinna
vopna með ærnum
kostnaði. Vilja kjarn-
orkuvopnaandstæðing-
ar borga brúsann?“
loft. Hins vegar eru markviss skot-
vopn til notkunar á vígvöllum, sem
gætu eytt búnaði og aðdráttum,
sem koma í kjölfar þess liðs, sem
hefur árás. Hin fyrrgreinda tækni
er enn ekki til. Hin síðamefnda
hefur ekki verið reynd við raun-
verulegar aðstæður á vígvelli og
óvíst hversu hún dugir. Þar að auki
felur hin svokallaða geimvama-
áætlun í sér skemmtilega þversögn:
Hún miðar að því að koma upp
vömum gegn kjamorkuflaugum,
sem verða úreltar við það að vamar-
kerfínu er komið upp.
Sovétstjómin hefur aðra stefnu.
Hún vill banna vamir en leyfa árás-
arvopn. Vesturlönd vilja banna
árásarvopn en leyfa vamir. Þetta
er kjami þess ágreinings sem kom
í ljós á leiðtogafundi í Reykjavík í
október 1986. Þó er sovétstjómin
reiðubúin að semja um fækkun
kjamaodda gegn því að hagnýting
hátækni til vama verði bönnuð. Nái
sovétstjómin því marki getur hún
ógnað hvaða ríki sem er í krafti
yfírburða á sviði herbúnaðar og
gagneldflaugakerfa. Bandaríkin
væm þá vant við því búin að tryggja
sitt eigið öryggi. Það er ekki við
því að búast að þau samþykki slíkt.
Ákvarðanir
Af því sem sagt hefur verið er
ljóst, að Vesturlönd standa frammi
fyrir erfíðum ákvörðunum um
framtíð sína. Hinum pólitísku mark-
miðum sovétstjórnarinnar í Evrópu
verður ekki breytt með samninga-
viðræðum. Þau em hin sömu og
þau vom þegar Túkhatséfski lagði
upp í herför gegn Póllandi árið
1920 og hélt að hann myndi opna
á nokkmm dögum leiðina til Berlín-
ar. Einfaldasta ákvörðunin yrði sú
að gefast upp. Hún yrði fólgin í
einhliða kjarnorkuafvopnun án þess
að gera nokkrar aðrar ráðstafanir
í staðinn. (Og sumir halda í bama-
skap sínum að svokölluð „kjam-
orkuvopnalaus svæði", sem eiga að
vera upphaf að kjamorkuafvopnun,
breyti einhverju!) Vesturlönd geta
einfaldlega ekki hætt öryggi sínu
með því að lýsa því yfír einhliða,
að þau leggi niður kjamorkuvopn.
Það geta þau þá fyrst, þegar ný
tækni er komin í gagnið og hefð-
bundinn vopnabúnaður er farinn að
slaga upp í það sem Varsjárbanda-
lagið ræður jrfír. Það kostar fé. En
það kostar fyrst og fremstvilja.
Hafa ber í huga, að hér ræðir ekki
fyrst og fremst um herbúnað og
hugsanlega nýtingu hans heldur um
aðstöðu til að koma fram pólitískum
vilja. Af hálfu Vesturlanda er um
það aðræða, hvort almenningur í
þeim löndum vill búa við lýðræði,
mannréttindi og sjálfstæði ríkja.
Af hálfu Sovétríkjanna er um það
að ræða að koma fram þeim mark-
miðum, sem þau hafa fylgt gagn-
vart Evrópu frá stofnun þeirra og
fram á þennan dag, markmiðum
sem sýndust innan seilingar á
Jalta-ráðstefnunni og þau munu
sækja að um alla fyrirsjáanlega
framtíð.
Evrópuríkin standa frammi fyrir
því að verða að taka sjálf á sig
meiri ábyrgð á eigin öryggi. Stórum
hluta hemaðarútgjalda Banda-
ríkjanna er varið í þágu öryggis
Evrópu. Mörgum Bandaríkjamönn-
um fínnst það vel í lagt. En slitni
þráðurinn milli Vestur-Evrópu og
Bandaríkjanna er sú fyrmefnda
dæmd og Bandaríkin setja ofan sem
stórveldi. Vestur-Evrópuríki eiga
að sameinast um þá stefnu, að þau
vilji tryggja öryggi sitt og að þau
vísa á bug viðleitni Sovétríkjanna
að hafa áhrif á utanríkisstefnu
þeirra. Sameinist þau um það og
geri þau það ljóst að þau ætla að
standa við það, verður sovétstjómin
að sætta sig við það og taka mið
af þvi. Með því móti væri hægt að
tryggja frið. En það kostar það, að
þessi ríki verða að leggja meira af
mörkum til öryggismála. Það
myndu þau gera ófús og gegn vilja
sínum. En spumingin er um það
að vera eða vera ekki. Menn verða
að horfa fram á þann sannleika,
að pólitísk áhrif ríkja fara eftir
herstyrk þeirra.
Höfundur er dósent við Háskóla
íslands
s og hreppsráð Borgarness:
l gjaldskrár Hita-
ir verði frestað
gjaldskrárhækkunina og iðnaðarráðherra staðfest hana
ness og Borgamess sem haldinn
var um helgina var gerð ályktun
um málefni Hitaveitunnar. Þar er
vísað til tilmæla ríkisstjómarinnar
um aðhald í gjaldskrárhækkunum
og þess að málefni HAB em nú til
umfjöllunar hjá fulltrúum forsætis-,
ijármála- og iðnaðarráðuneyta og
mælst til að störfum verði hraðað
svo sem kostur er þannig að lækka
megi sem fyrst óbærilegan hús-
hitunarkostnað notenda veitunnar.
Jafnframt beinir fundurinn þeim
tilmælum til ríkisstjómarinnar að
hún hlutist til um að hækkun gjald-
skrár HAB verði frestað frá 1.
janúar til 1. mars 1987 á meðan
unnið er að lausn á fjárhagsvanda
veitunnar.
Stjóm Hitaveitunnar er kosin af
eignaraðilum og em samþykktir
hennar ekki lagðar fyrir sveitar-
stjómimar til staðfestingar.
Aðspurður um þann skoðanamun
sem þama kemur fram á milli
stjómenda hitaveitunnar og sveitar-
stjómarmanna sagði Ingimundur
Sigurpálsson bæjarstjóri á Akra-
nesi: „Menn skilja vel afstöðu
stjómar Hitaveitunnar. Pyrirtækið
á við mikinn fjárhagsvanda að etja
og nauðsynlegt að hækka gjald-
skrána ef ekkert annað kemur til.
Eins og samþykktin ber með sér
telja sveitarstjórnarmennimir að
notendur heita vatnsins þoli ekki
þessa hækkun og leggja til frestun
á henni í trausti þess að stjómvöld
komi til aðstoðar við lausn á fjár-
hagsvanda veitunnar."
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir ONNU BJARNADOTTUR
V estur-Þýskaland:
Góðæri ríkir o g Kohl
þarf ekki að óttast Rau
Kosningabaráttan fyrir þingkosningamar í Vestur-Þýskalandi
hinn 25. janúar næstkomandi er komin á lokastig. Frambjóðend-
ur ferðast um landið þvert og endilangt, lofsyngja stefnu eigin
flokks á fundum og í sjónvarpssal og reyna að vinna sem mest
fylgi. En varla nokkur efast um að samsteypustjórn kristilegu
bræðraflokkanna CDU og CSU og fijálsra demókrata, FDP, haldi
áfram undir forystu Helmuts Kohl, kanslara, að kosningum lokn-
um. Stjórnarflokkamir hafa saman um 52 til 56% fylgi í skoðana-
könnunum en jafnaðarmenn, SPD, 35 til 38% fylgi og græningjar
8 til 11%.
óðæri ríkir í landinu og lítil ástæða
til að skipta um stjóm. Kohl geng-
ur til kosninga með reynda menn
sér við hlið en Johannes Rau,
kanslaraefni SPD, hefur ekki tek-
ist að vinna Jafnaðarmanna-
flokknum það traust sem hann
vonaðist til.
Eitt helsta áhyggjuefni forystu-
manna kristilegu flokkanna nú er
að stuðningsmenn þeirra drífi sig
ekki á kjörstað á kosningadag af
því að sigur sé hvort eð er vís og
flokkurinn verði þannig af mikil-
vægum atkvæðum. Kosningabar-
áttan hefur verið dauf, allt að því
leiðinleg, og fá veruleg hitamál.
Það eru helst harðorðar ræður
Kohls í garð stjómvalda í Austur-
Þýskalandi sem hafa vakið athygli
að undanförnu. Hann var gagn-
rýndur fyrir að kalla austur-
þýskar fangabúðir „þrælkunar-
búðir“ í ræðu skömmu eftir
áramótin. Andstæðingar hans
telja orð hans bera vitni um
hægrisveiflu innan Kristilega
demókrataflokksins og segja að
hann sé á höttunum eftir atkvæð-
um öfgasinnaðra hægrimanna.
En stuðningsmenn Kohls segja
að kanslarinn noti ekki orð, sem
minna á nasistatímann, að yfir-
lögðu ráði — ekki frekar en hann
líkti Gorbachev við Göbbels í við-
tali við Newsweek að yfirlögðu
ráði — og vilja ekki kannast við
hægrisveiflu innan flokksins.
FDP þarf fylgfi svo
Strauss komist ekki
í stjórnina
Hægri flokkur lýðveldissinna
hlaut 3% fylgi í kosningum í
Bæjaralandi i kosningum nú í
október. Franz Josef Strauss,
formaður CSU, ræður ríkjum þar.
Hann óttast að fylgi lýðveldis-
sinna aukist ef stjórnin í Bonn
bregst trausti kjósenda. Hann
keppir að meirihluta CDU/CSU í
kosningunum og telur tíma til
kominn að ríkisstjómin móti sína
eigin utanríkisstefnu. Hann vill
taka við embætti utanríkisráð-
herra af Hans-Dietrich Genscher,
fv. formanni FDP, sem hefur ver-
ið utanríkisráðherra í tæp 13 ár.
Stjóm Kohls mótaði eigin efna-
hagsstefnu þegar hún tók við af
samsteypustjóm SPD og FDP 1.
október 1982 en utanríkisstefnan
hefur haldist óbreytt að mestu.
Strauss þykir Genscher ekki nógu
harður í hom að taka og vill af-
dráttarlausari stefnu í varnarmál-
um og gegn kommúnistaríkjun-
um.
Ríkisstjórn Kohls hefur komist
vel af án Strauss í Bonn fram til
þessa og Kohl hefur takmarkaðan
áhuga á að fá hann í stjómina.
Fréttaskýrendur telja hugsanlegt
að ein skýringin á harðorðum
ræðum Kohls í garð Austur-
Þýskalands að undanfömu sé sú,
að hann vilji auka fylgi FDP með
orðum sínum. Frjálsir demókratar
þurfa 5% fylgi til að komast á
þing. Þeir hafa nú um 6% fylgi í
skoðanakönnunum en hlutu 7%
atkvæða í þingkosningunum
1983. Aukið fylgi þeirra kæmi
CDU/CSU ekki að sök. Stjómar-
samstarfið myndi halda áfram og
Strauss héldi kyrru fyrir í Bæjara-
landi.
ekki við nema í síma. En Rau
gefst ekki upp. Hann talar enn
um sigurmöguleika SDP og gagn-
týnir kanslarann og ríkisstjóm
hans harðlega.
Græningjum hefur aukist fylgi
á kostnað jafnaðarmanna á þessu
kjörtímabili en ýmis vandamál
hijá þá eins og SPD. Erfítt er að
átta sig á hvað þeir ætlast fyrir
vegna deilna „Realos" og „Fund-
is“ fylkinganna í flokknum.
Raunsæisarmurinn telur flokkinn
verða að aðlagast ieikreglum ann-
arra flokka og starfa með þeim
til að verða einhvers ágengt og
til að verða tekinn alvarlega, en
hinir bókstafstrúuðu vilja ekki
heyra á slíkt minnst. Þeir vilja
vera áfram í stjómarandstöðu og
boða stefnu sem aðrir flokkar
hafa ekki á stefnuskrá sinni.
Mikil sala hefur verið í Vestur-Þýskalandi á leirstyttum, þar sem
forsvarsmenn flokkanna eru í líki dverga. Hér eru styttur af
Johannesi Rau, Hans Dietrich-Genscher, Helmut Kohl og Franz
Josef Strauss. Mest hefur selzt af Kohl-dvergnum, síðan kemur
Rau og síðan Strauss. Aftur á móti hefur salan í Genscher verið
nokkuð dræm.
Rau talar um sigur SDP
en hrífur ekki kjósendur
Jafnaðarmannaflokkurinn
hlaut 38,2% atkvæða í síðustu
kosningum eftir að þingið lýsti
yfir vantrausti á stjóm Helmuts
Schmidt og samsteypustjóm
CDU/CSU og FDP tók við völd-
um. Jochen Vogel var kanslara-
efni flokksins og þótti einkar
óspennandi leiðtogi. Johannes
Rau, sem hefur verið forsætisráð-
herra Nordrhein-Westfalen,
ijölmennasta lands Sambandslýð-
veldisins, síðan 1978, var kjörinn
kanslaraefni flokksins í ár. Hann
þykir geðugur maður og á miklum
vinsældum að fagna heima fyrir.
Vonast var til að hann myndi hrífa
kjósendur um allt Vestur-Þýska-
land og auka fylgi SPD verulega.
En ósamstaðan í flokknum hefur
sett svip á kosningabaráttuna og
erfiðleikar Neue Heimat, bygg-
ingafyrirtækis verkalýðshreyfíng-
arinnar, hefur varpað skugga á
hann.
Rau er ekki eins róttækur og
aðrir áberandi frammámenn í
flokknum. Hann er ekki fullsáttur
við stefnu flokksins í kjamorku-
og varnarmálum og segir að sam-
starf við græningja komi ekki til
greina. Willy Brandt, formaður
SPD, stóð að baki hans í upphafi
kosningabaráttunnar en samband
þeirra hefur nú kólnað vemlega
og sagt er að þeir talist helst
Græningjar höfðuðu mjög til
yngstu kjósendanna í kosningun-
um 1983. 13,9% kjósenda undir
25 ára aldri kusu flokkinn þá, en
'nann hlaut alls 5,6% atkvæða.
Um 3,6 milljónir nýrra kjósenda
munu kjósa í fyrsta sinn í kosning-
unum nú. Allar líkur em á að
meirihluti þeirra kjósi kristilegu
flokkana. Ungum Þjóðveijum er
mjög annt um umhverfíð en allir
vestur-þýsku stjómmálaflokkam-
ir em nú með umhverfismál á
stefnuskrá sinni svo græningjar
hafa misst þá sérstöðu sína. Ung-
um Þjóðveijum er einnig annt um
afkomu sína. Þeir trúa á eigið
ágæti og vilja geta haft það gott
fjárhagslega. Kristilegu flokkam-
ir og fijálsir demókratar höfða
því til þeirra frekar en vinstrisinn-
aðir græningjar eða jafnaðar-
menn.
Yfír 2 milljónir manna em at-
vinnulausar í Vestur-Þýskalandi
en atvinnuleysisumræða hefur þó
ekki sett svip á kosningabarátt-
una. Vestur-þýska efnahagslífíð
er í mikilli uppsveiflu: verðbréfa-
markaðurinn hefur hækkað,
neyslukostnaður hefur lækkað,
vaxtakostnaður hefur staðnað og
laun hafa aukist. Jafnaðarmenn
þakka olíuverðlækkunum og
stöðu dollarans góðærið en ríkis
stjóm Kohls nýtur góðs af því og
þarf ekki að kvíða dómi kjósenda
annan sunnudag.