Morgunblaðið - 17.07.1987, Side 14

Morgunblaðið - 17.07.1987, Side 14
14 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 17. JÚLÍ 1987 Dr. Sigurður Pálsson vígslubiskup - Minning Örfáum orðum langar mig að minnast tengdaföður míns, Sigurð- ar Pálssonar, er hann er nú kvaddur hinstu kveðju. Vert væri að þau væru mörg, en minning hans vekur með mér þökk og virðingu. Nú eru rúm fjórtán ár síðan fund- um okkar bar saman. Hann var þá kominn yfír sjötugt. Satt að segja kveið ég svolítið fyrir að eiga að umgangast þennan mann, sem ég áleit að væri mjög alvörugefínn og fáskiptinn og jafnvel strangur. Mér varð fljótt ljóst að mér hafði skjátl- ast. Af veglyndi og ljúfmennsku bauð hann mér strax vináttu sína og reyndist mér hinn besti vinur og velgjörðarmaður alla tíð síðan. Séra Sigurður var lífsreyndur maður og hafði frá mörgu að segja. Hann bjó yfír næmri mannþekkingu og mannskilningi. Lífíð og lífsbar- áttu fólks skildi hann vel, enda örlaði aldrei á neinni mannfyrirlitn- ingu hjá honum, en sú vonda kennd freistar stundum yfírburðamanna. Dómgreind hans var mikil og hann hafði þennan fágæta hæfíleika til að gera djúpa visku auðskiljanlega hverjum sem var. Séra Sigurður hafði ákveðnar skoðanir á þeim málum sem hann lét til sín taka. Hann byggði þær á innsæi og raun- sæi og jafnaðargeði. Það var því óhætt að fara að hans ráðum og gott að mega leita ráða hjá honum. Ég tel það gæfu að hafa fengið að njóta kynna af þessum manni. Þau urðu náin, því að ég gat trúað honum fyrir öllu og hann réði mér oft heilt og hvatti mig í því sem ég tók mér fyrir hendur og þá ekki síst á síðastliðnu vori. Við séra Sigurður nutum margra stunda saman. Viðhorf okkar til fegurðar og lífsnautnar reyndust svo oft líkt. Nærvera hans var sér- stök og myndin sem hann skilur eftir í minningunni einstæð. Yfír honum hvíldi hátíðlegt og eðlilegt yfírbragð, hlýtt og elskulegt við- mót, nærvera sem ég og börn mín munum sakna sárt. Við erum þakklát fyrir þau ár sem við nutum með honum, og vegna þess sem hann kenndi mér fínnst mér ég búa yfír fjársjóði, sem nýtast muni mér lengi. Að lokum var uppbyggilegt að kynnast við- horfí hans til dauðans. Hann var tilbúinn að deyja, án þess að vera leiður á lífínu. Hans ráð var í hendi Drottins. Guð blessi minningu hans. Amdís Jónsdóttir, Selfossi. Ég vil með þessum línum kveðja vin minn og velunnara, séra Sigurð Pálsson, vígslubiskup og heiðurs- borgara Selfosskaupstaðar. Það eru nú brátt tveir áratugir síðan ég kynntist séra Sigurði. Mér hefur frá því fundum okkar bar saman fyrsta sinni, fundist eins og ég hafa þekkt hann og vitað hvemig hann væri, eins og oft er sagt, þó að enginn þekki annan mann með öllu. Frá honum fannst mér alltaf streyma föðurleg menning. Lífsviðhorf hans voru fastmótuð, allt að því trúarlega ströng. Oft var ræða hans rödd hrópandans, ákveðin en skýr, boð- skapur um það, að lífíð er gjöfult í efni og anda en vandinn í því fólg- inn að gæta þess sem gott er, glæða það og göfga. Hótel Saga Siml 12013 Blóm og skreylingar við öll tœkifœri Á langri starfsævi hefur séra Sigurður lifað með þjóð sem hreifst með í holskeflu efnis- og veraldar- hyggju. Sjálfur var hann á fyrstu starfsárum sínum bóndi og sóknar- prestur í Hraungerði í Flóa, en flyst seinna í þéttbýlið við Ölfusárbrúna, til Selfoss. Hans veraldarvafstur var því áþreifanleg þátttaka í þeim þjóðfélagsbreytingum, sem urðu, sem hann skildi og skoðaði, en vann aldrei gegn á litríkum ferli sínum. Það sem mér kemur í hug í þessu sambandi er, hve lifandi og fagn- andi Sigurður var í sambandi við allar breytingar og framfarir, sem hann taldi til aukinnar menningar horfa. Hann lifði með og í tímanum, skynjaði af fullum krafti landið sem hann bjó á og fólkið, sem hann þjón- aði og vann fyrir. Það er sjónar- sviptir að slíkum manni, en hann, eins og við, hlaut að ljúka jarðvist sinni þegar kallið kom. Ég veit að hann var fyrir alllöngu viðbúinn því kalli, þess vegna kveð ég hann með söknuði en ekki trega. Eiginkonu Sigurðar, sem alla tíð hefur verið hluti hans og heild, bömum þeirra og niðjum öllum sendi ég samúðarkveðju mína, fjöl- skyldu minnar, bæjarstjórnarinnar á Selfossi og Selfossbúa. Hann var hér og verkaði sjálfum sér og okkur til góðs. Brynleifur H. Steingrímsson Fv. vígslubiskup Skálholtsbisk- upsdæmis dr. Sigurður Pálsson hefur kvatt þennan heim. Sem ung- ur prestur í Hraungerði var hann einn af aðalhvatamönnum að stofn- un Prestafélags Suðurlands. Á stofnfundi félagsins, sem haldinn var á Laugarvatni árið 1937, var hann kjörinn fyrsti ritari þess. Félagssvæðið var stórt, náði frá Hvalfírði og austur að Skeiðarár- sandi. Mjög mæddi á ritaranum, starf hans var oft fyrirhafnarmikið. Menn drógu rétt eins og nú fram á síðustu stundu að svara bréfum og fyrirspurnum. Dr. Sigurður var sívakandi og skrifaði þeim margsinnis er tekið höfðu að sér eitthvert verkefni á vegum félagsins þegar lítið virtist ætla að verða úr framkvæmdum, og var manna fúsastur að leggja fram sinn skerf til starfsins. Af fundargerðum félagsins má glöggt sjá að hann lagði alltaf mikið til málanna, enda má segja að hann hafí verið meðal áhrifamestu manna kirkjunnar á okkar dögum. Fræði- maður var hann góður og átti auðvelt með að miðla öðrum af þekkingu sinni. Munu margir minnast áhrifamikilla stunda með honum í kirkju og utan. Ekki dró úr áhuga hans á velferð félagsins þótt hann léti af starfi ritara og síðar formanns, en hann sat í stjóm um áratugaskeið enda má segja að hann hafi verið forystumaður meðal presta sem glöggt kom í ljós er hann árið 1966 var kjörinn vígslu- biskup Skálholtsbiskupsdæmis hins foma. Árið 1977 var hann kjörinn heiðursfélagi Prestafélags Suður- lands í virðingar- og þakkarskyni fyrir allt sem hann hafði gert fyrir félagið. Með þessu kjöri bæði sem heiðursfélagi og vígslubiskup Skál- holtsbiskupsdæmis var honum þakkaður sá mikli sómi sem hann hafði gert prestastéttinni sem prest- ur í þjóðbraut, bóndi, gestgjafi, prófastur og kirkjuhöfðingi. Er fram líða stundir mun hans minnst verða fyrir ritverk um endurnýjun messunnar og helgihalds. Vegna þess var hann heiðraður með dokt- orskjöri guðfræðideildar Háskóla íslands. Ég bið eftirlifandi eiginkonu hans frú Stefaníu Gissurardóttur og bömum þeirra hjóna blessunar Guðs um leið og ég vil nota þetta tækifæri til að þakka henni þann mikla þátt sem hún hefur átt í starfi dr. Sigurðar á langri vegferð. Ávallt stóð hún trúföst við hlið hans og veitti með hjartahlýju sinni yl kærleikans inn á slóðir guðfræðing- anna. Þegar hann er horfinn frá okkur leiðtoginn og eldhuginn mikli er okkur þakklætið efst í huga fyrir ráð hans og góðar leiðbeiningar, og fyrir starf hans í þágu Prestafé- lags Suðurlands um hálfrar aldar skeið. Frank M. Halldórsson Þegar faðir minn hringdi til að tilkynna mér andlát eins besta vinar síns og velgjörðarmanns fjölskyldu okkar, dr. Sigurðar Pálssonar, vígslubiskups, vildi svo til að ég sat að spjalli við tengdaföður minn, Brynleif H. Steingrímsson, lækni, sem kominn var í stutta heimsókn til Svíþjóðar. Umræðuefnið var Sel- foss og Selfyssingar og einmitt fyrst og fremst séra Sigurður Páls- son. Ég hafði nýlokið við að segja tengdaföður mínum frá hvemig ég man fyrst eftir séra Sigurði. Ég hef líklega verið sjö ára gam- all og var sem oftar með foreldmm mínum í messu í Selfosskirkju, hafði sest nokkrum bekkjum framar en þau. Ég man að séra Sigurður flutti predikun sína þannig að vakti áhuga minn og athygli og þar kom að ég, drenghnokkinn, svaraði spumingu sem mér fannst prestur- inn beina til safnaðarins. Séra Sigurði þótti greinilega vænt um að barn skyldi svara spumingu, sem hann hafði auðvitað ætlað sér að svara sjálfur, þar sem ekki er venja að söfnuðurinn svari predikun prestsins. Hafði hann um þetta ein- hver orð og kom svo nokkmm dögum seinna heim til foreldra minna og færði mér að gjöf mynd- skreyttar biblíusögur fyrir böm. Ætíð síðan hefur séra Sigurður Pálsson verið mér hin sanna ímynd prestsins og þegar ég hef velt fyrir mér hversu „prestslegur" hinn eða þessi presturinn er, þá er það sam- anburðurinn við séra Sigurð sem ósjálfrátt hefur ráðið mestu. Og þegar ég að loknu stúdentsprófí ákvað að fara í guðfræði, þá réðu ömgglega miklu þau jákvæðu áhrif sem ég varð fyrir sem bam frá séra Sigurði og kirkjulífi á Selfossi þau ellefu ár sem foreldrar mínir bjuggu þar. Bað ég tengdaföður minn fyrir kveðju til séra Sigurðar með þeim orðum að nú styttist í að doktorsritgerð mín væri tilbúin og myndi ég þá senda hana séra Sigurði og launa honum með því biblíusögumar er hann gaf mér sjö ára gömlum. En símhringingin batt enda á þær vangaveltur. Raunar hafði séra Sigurður Páls- son verið mér ofarlega í huga dagana fyrir andlát hans, m.a. vegna þess að ég hafði fylgst með afmælishátíð Lúterska heimssam- bandsins hér í Lundi þar sem séra Sigurður hafði verið annar fulltrúi íslands á stofnhátíðinni fjörutíu ámm áður. Þrátt fyrir að séra Sig- urður dveldist aldrei langdvölum erlendis við nám var hann mjög frambærilegur fulltrúi íslensku kirkjunnar á erlendum vettvangi, sótti m.a. auk stofnfundarins í Lundi fund Lúterska heimssam- bandsins í Hannover 1952 og þing Alkirkjuráðsins í Uppsölum 1968. Margir kunnir erlendir kennimenn sóttu hann og heim og hittu þar fyrir jafningja sinn og vel það því þrátt fyrir ónógan bókakost og ófullkomna vinnuaðstöðu lengst af var séra Sigurður Pálsson hafsjór af fróðleik og þá einkum á sviði helgisiðafræðinnar og táknmáls messunnar. Mun ekki á neinn hallað þó full- yrt sé að enginn íslenskur prestur kunni betri skil á messunni, sögu hennar og helgisiðum, en séra Sig- urður. Fyrir þekkingu sína og rannsóknir á þessu sviði, hlaut séra Sigurður enda verðskuldaða heið- ursdoktorsnafnbót frá Háskóla íslands. Litúrgían, helgisiðir kirkj- unnar, voru hans líf og yndi. „Litúrgían er heilög, af því að hún er farvegur kristinnar guðsdýrkun- ar og fóstra trúarlífsins," hefur hann sagt. Hann lagði áherslu á að lofgjörðin, guðsþjónustan, væri ekki sérréttindi eða skylda sér- stakra stétta heldur nauðsyn og gleði allra Guðs barna. Hann vildi með skrifum sínum skýra rökin fyrir helgisiðunum og þörfunum fyrir þá. Stundum heyrði ég því haldið fram, að séra Sigurður væri eiginlega katólskur, væntanlega vegna hinnar miklu áherslu hans á helgisiðina. Slíkt var á misskilningi byggt. En eining kirkjunnar var honum áhugamál og með bók sinni um sögu og efni messunnar vildi séra Sigurður sýna fram á að langf- lestar helgisiðareglur lútersku kirkjunnar eru sameiginlegar henni og katólsku kirkjunni. Þær eru til orðnar við kristið helgihald og því jafn náttúrlegar katólskum og mót- mælendum. Margar myndir koma upp í hug- ann nú þegar séra Sigurður Pálsson er allur. Ofar öllu er þó minningin um hina einstöku gestrisni hans og frú Stefaníu Gissurardóttur og stöð- ugan gestagang á heimil þeirra. í minningunni er eins og alltaf hafí verið veisla í húsi þeirra og það þrátt fyrir þau smánarlaun, sem sr. Sigurður bjó lengst af við. Frú Stef- anía var snillingur í að gera mikið úr litlu. Það er eins og ég finni nú hangikjötslyktina og ilminn af vindlareyk og sé fyrir mér hring- borðið fræga í borðstofu þeirra hlaðið mat. Ég sé og fyrir mér séra Friðrik Friðriksson háaldraðan og nær blindan á heimili prestshjón- anna á Selfossi og svo mætti lengi telja. Ég minnist sérstaklega jóla á Reykhólum 1973. Ég var þá byrjað- ur í guðfræðideildinni og séra Sigurður og Stefanía höfðu boðið mér að vera með þeim um jólin fyrir vestan og ferðast með þeim um Reykhólasveitina þar sem ég hafði raunar búið tvö fyrstu ár ævi minnar. Mér er sérstaklega minnis- stæð jólapredikun séra Sigurðar í Reykhólakirkju og hvemig hann lagði áherslu á að dýrin ættu líka að fá hlutdeild í jólahaldinu. Þar var hann sama sinnis og menn eins og heilagur Frans frá Assisi og mannvinurinn og dýravinurinn mikli dr. Albert Schweitzer. At- burðir jólanna urðu ekki bara fyrir mennina heldur fyrir alla sköpun- ina. Dýrin skyldu líka njóta þeirra. Það leyndi sér ekki þessi jól, að honum þótti vænt um að gamalt sóknarbam hans frá Selfossi skyldi byijað að lesa guðfræði og ég man vel hvemig hann hvatti mig að leggja rækt við grískuna en ég hafði tekið með mér grískar glósur vestur. Síðast hitti ég séra Sigurð er ég var síðast heima á íslandi við útför móður minnar, Selmu Kalda- lóns, skömmu fyrir jól 1984. Þá vom séra Sigurður og frú Stefanía með eins og ætíð áður á tímamótum í lífí foreldra minna, hvort heldur var á gleði- eða sorgarstundu, og sérstaklega minnist ég einstaks vin- arbragðs frú Stefaníu þama fyrir jólin 1984. Kynnin af dr. Sigurði Pálssyni vígslubiskupi hafa verið lærdómsrík á margvíslegan hátt. Þessi kynni vil ég nú þakka um leið og ég votta frú Stefaníu og fjölskyldu hennar samúð mína og fjölskyldu minnar og þá einnig systkina minna og föður míns, Jóns Gunnlaugssonar læknis, sem á langra kynna og ein- lægrar vináttu að minnast. Guði séu þakkir fyrir starf séra Sigurðar Pálssonar íslenskri kristni til heilla. Gunnlaugur A. Jónsson, Lundi, Svíþjóð. Með andláti dr. Sigurðar Pálsson- ar, fv. vígslubiskups, kveður mikill og stórbrotinn kirkjuhöfðingi. Sr. Sigurður var í ættir fram kominn af biskupum og veraldlegum höfð- ingjum, en ættarfylgja þessara manna var óvenju skörp hugsun, góðar gáfur, vísindalegur áhugi og sterk skaphöfn. Dr. Sigurður var þar engin undantekning. Hann var alltaf fmmlegur og kom viðmæl- endum sínum og áheyrendum þægilega á óvart með hugmyndum sínum og snjöllum tilsvömm, sem mörg urðu minnisstæð. Hann hafði mjög gott vald á íslenskri tungu og unun var að heyra hann prédika eða flytja tækifærisræður. Frá æsku var hann elskhugi kirkjunnar og helgaði henni starfskrafta sína til hinstu stundar, því að þótt hann léti af störfum fyrir aldurs sakir, var hugur hans bundinn kirkjunni og málefnum hennar. í byrjun aldarinnar og árin þar á eftir urðu miklir umbyltingartím- ar í andlegu lífi þjóðarinnar. Alls kyns trúarhugmyndir, æði oft sund- urleitar, vom bornar fram í nafni visku og þekkingar að ógleymdum kenningum sósíalista, sem ætluðu að skapa nýjar heim í eigin nafni án kirkunnar, sem var persónugerv- ingur alls þess, sem miður fór í mannlegu samfélagi. En í því myrk- viði gleymdi sr. Sigurður aldrei orðum föður síns: „Ég get ekki skilið, að þessir menn, þótt lærðir séu, viti betur en postularnir og eftirmenn þeirra, og ég vil helst að þú haldir þig að þeim.“ Þessum orðum gleymdi sr. Sigurður aldrei og var þeim trúr til dauðadags. Slík afstaða er ekki álitleg til vin- sælda meðal fjöldans, en sr. Sigurð- ur seldi aldrei samvisku sína eða sannfæringu, heldur tók mið af því marki, sem hann stefndi að og vissi sannast. Sr. Sigurður var grund- vallaður í kirkjulegu lífi og svo gerður, að á öllum sviðum kenni- mannlegs starfs, hafði hann það til að bera, sem framkallar helgi og lotningu þeirra, sem sjá og heyra. Öllum var ljóst, að hver helg athöfn var unnin, eins og fyrir augliti Guðs. Sr. Sigurður var sérstakur sálu- sorgari og kunna margir frá því að segja, þótt ólíkrar gerðar væru, að gott var til hans að leita í persónu- legum vanda og neyð. Hann gaf þau ráð, sem dugðu. Prédikun sr. Sigurðar var oft borin uppi af skap- hita vakningaprédikarans og minnast margir enn í dag Hraun- gerðismótanna, sem þau hjónin stóðu fyrir. Þá má einnig minnast á jólaræðuna, sem hann flutti á Selfossi og varð upphaf þess, að Selfosskirkja var byggð. Réði hann miklu um gerð hennar og skreyt- ingu, sem þá var nýlunda hér á landi. Tilbúin til vígslu var kirkjan í hópi fegurstu guðshúsa hérlendis. Sr. Sigurður var sérlega skemmtilegur maður, hvort heldur í einkaviðræðum eða á mannafund- um. Hann var alveg einstakur ferðafélagi, kunni íslenska kirkju- sögu utanað og var óþreytandi að benda á helgar laugar og forna kirkjustaði. En það, sem ég hygg, að muni lengst halda minningu sr. Sigurðar á lofti, var áhugi hans á lítúrgí- unni, sem hann endurvakti til lífs í kirkjunni. Komu tvær bækur út eftir hann; „Messubók" og „Saga og efni messunnar“, sem er ein-

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.