Morgunblaðið - 17.07.1987, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 17. JÚLÍ 1987
-I
Sakadómur Reykjavíkur um frávísunarkröfuna í Hafskipsmálinu:
Ríkissaksóknari van-
hæfur vegna bróðurins
Haraldur Henrysson sakadóm-
ari kvað upp þann úrskurð í
sakadómi i gícr, að vísa bæri frá
dómi kæru ríkissaksóknara á
hendur þeim Björgólfi Guð-
mundssyni, Ragnari Kjartans-
syni, Páli Braga Kristjónssyni og
Helga Magnússyni. Urskurður-
inn í frávísunarkröfúnni var
kveðinn upp kl. 10 í gær og birt-
ist hér á eftir í heild:
Með ákæru, dagsettri 9. apríl sl.,
höfðaði ríkissaksóknari mál hér fyrir
dóminum gegn ákærðu fyrir að hafa
í störfum sínum fyrir Hafskip hf.,
ákærði Ragnar á árinu 1981 og aliir
ákærðu á árunum 1983—1985, gerst
sekir um ýmis brot, sem tilgreind eru
nánar í 6 köflum ákærunnar. Er þar
um að ræða brot á ýmsum ákvæðum
almennra hegningarlaga nr. 19, 1940,
„ÞESSI dómur Sakadóms eykur
með mér að nýju tiltrú á íslensku
réttarfari og að almmenn mann-
réttindi skipti einhveiju máli,“
sagði Ragnar Kjartansson fyrr-
um stjórnarformaður Hafskips í
samtali við Morgunblaðið í tilefni
af úrskurði Sakadóms
Reykjavíkur i Hafskipsmálinu.
Ragnar taldi nú vera sterkar
líkur til þess að málið fengi nú
óhlutdræga og ofstækislausa rann-
sóknarmeðferð, eins og hann orðaði
það. „Baráttan undanfarinna mán-
lögum um hlutafélög nr. 32, 1978 og
lögum um löggilta endurskoðendur nr.
67, 1976.
Ákæra þessi er gefin út af Hall-
varði Einvarðssyni, ríkissaksóknara.
Af hálfu ákærðu er þess krafist að
ákærunni verði vísað frá dómi vegna
vanhæfís Hallvarðs til að fara með
mál þetta sem ríkissaksóknari og eru
tilgreindar eftirtaldar ástæður fyrir
vanhæfi hans:
1. Ríkissaksóknari geti ekki fjallað
um málið þar sem hann hafi stjórnað
rannsókn þess í upphafi sem rann-
sóknarlögreglustjóri ríkisins og haft
þau afskipti af því á rannsóknarstigi,
að hann hljóti að teljast vanhæfur til
að fjalla um það. Því til stuðnings er
bent á afskipti hans í upphafi máls-
ins, er hann stóð að fyrirmælum um
handtöku ákærðu og kröfum um
gæsluvarðhald þeirra, svo og á ýmis
aða hefur beinst að því og er því
ekki að neita að gripið hefur mann
nokkurt vonleysi í þeirri viðureign
við kerfið.“
Ragnar taldi og vera líkur á því
að rannsóknarmeðferð Hafskips-
málsins kæmi á einhveiju stigi á
næstunni til opinberrar rannsóknar,
„þar sem kannað verði hveiju sætti
að rannsóknaraðilar fóru ekki að
lagafyrirmælum um óhlutdrægni
sem leiddi til tug mistaka við rann-
sóknina og ákæru, sem er ekki í
neinum veigamiklum atriðum í sam-
ræmi við sannleikann í málinu."
ummæli, sem eftir honum voru höfð
í fjölmiðlum í upphafi rannsóknar um
eðli málsins og umfang. Er í þessu
sambandi af hálfu ákærðu vísað til
ákvæða 22. gr. laga nr. 74, 1974 um
meðferð opinberra mála, sbr. 7. tl. 36.
gr. laga nr. 85, 1936 um meðferð
einkamála í héraði.
2. Ákveðin tengsl séu milli Hall-
varðs Einvarðssonar, ríkissaksóknara,
og Alberts Guðmundssonar, fyrrver-
andi fjármálaráðherra, sem einnig
gegndi um tíma formennsku bæði í
stóm Hafskips hf. og bankaráði Út-
vegsbanka Islands. Er hér einkum
bent á lánafyrirgreiðslu er Hallvarður
hafi notið af hendi Alberts sem fjár-
málaráðherra úr Lífeyrissjóði starfs-
manna ríkisins 1984 og 1985, sem
hafi verið óvenjuleg og óeðlileg.
Af hálfu ákærðu er hér vísað til
22. gr. laganna um meðferð opinberra
mála, sbr. 7. tl. 36. gr. laganna um
meðferð einkamála í héraði.
3. Bróðir Hallvarðs Einvarðssonar,
Jóhann S. Einvarðsson, hafi setið í
bankaráði Útvegsbanka íslands frá
1. janúar 1985 eða hluta þess tíma-
bils, sem ákæran í málinu tekur til,
en mál þetta tengist mjög Utvegs-
bankanum og hljóti bankaráðið mjög
að eiga hér hagsmuna að gæta á
ýmsa vegu. Er hér vísað til 22. gr.
laganna um meðferð opinberra mála,
sbr. 3. og 7. tl. 36. gr. laganna um
meðferð einkamála í héraði.
Sækjendur málsins hafa mótmælt
rökstuðningi fyrir frávísunarkröfu
verjenda og krefjast þess að henni
verði hrundið.
Fyrir liggur í dómum Hæstaréttar
frá 4. júní sl. í málum nr. 157 og
162/1987, að Hæstiréttur telur að
dómsúrlausnar verði leitað um hugs-
anlegt vanhæfi ríkissaksóknara, sbr.
22. gr. laga um meðferð opinberra
mála. Verður hér á því byggt og tekin
afstaða til frávísunarkröfunnar og
þeirra málsástæðna, sem færðar eru
fram henni til stuðnings í þeirri röð,
sem þær eru settar fram hér að ofan.
1. Mál þetta kom til meðferðar
Rannsóknarlögreglu ríkisins með bréfi
ríkissaksóknara, dagsettu 7. maí
1986, en með því fylgdi skýrsla borg-
arfógetanna Markúsar Sigurbjörns-
sonar og Ragnars H. Hall til
ríkissaksóknara, dagsett 6. s.m., um
rannsókn skiptaréttar Reykjavíkur á
gjaldþroti Hafskips hf. I bréfi ríkissak-
sóknara er mælt fyrir um opinbera
rannsókn ogtilgreind rannsóknarefni.
Meðferð Rannsóknarlögreglu ríkis-
ins á málinu hófst 19. maí 1986, en
að lokinni rannsókn var málið endurs-
ent ríkissaksóknara með bréfi, dag-
settu 24. september 1986. Við meðferð
málsins hjá RLR voru m.a. ákærðu í
máli þessu úrskurðaðir í gæsluvarð-
hald og sátu ákærðu, Björgólfur og
Ragnar, í gæsluvarðhaldi frá 21. maí
til 18. júní 1986, ákærði Páll Bragi
frá 21. maí til 7. júní og ákærði Helgi
frá 21. maí til 9. júní 1986.
Rannsókn málsins hjá RLR var í
upphafi undir stjórn Hallvarðs Ein-
varðssonar, þá rannsóknarlögreglu-
stjóra ríkisins, og undirritaði hann
m.a. kröfur um gæsluvarðhald
„BEÐIÐ verður niðurstöðu
Hæstaréttar í frávísunarmálinu
áður farið verður að skipa nýjan
sérstakan saksóknara í Hafskips-
málinu," sagði Þorsteinn Geirs-
son ráðuneytisstjóri í dómsmála-
ráðuneytinu í samtali við
Morgunblaðið, að fenginni úr-
lausn Sakadóms í gær.
Þorsteinn gat þess, að Jón Helga-
son fyrrverandi dómsmálaráðerra
hefði tekið þá afstöðu varðandi
skipan sérstaks saksóknara í máli
ákærðu. Hallvarður var hins vegar
skipaður ríkissaksóknari frá 1. júlí
1986 að telja og sem slíkur gaf hann
út ákæruna í máli þessu sem fýrr seg-
ir.
Með hliðsjón af 1. tl. 36. gr. laga
um meðferð einkamála í héraði og
eins og háttað er skipan ákæru- og
dómsvalds, svo og lögreglustjórn hér
á landi, verður ekki talið, að embættis-
afskipti manns í starfi rannsóknarlög-
reglustjóra ríkisins af máli valdi
vanhæfi hans til að fjalla um það mál
síðar, sem ríkissaksóknari og má
segja, að um þetta liggi fyrir ótvíræð
venja.
Ekkert hefur komið fram, sem
bendir til annars en að afskipt Hall-
varðs Einvarðssonar af máli þessu,
þá er hann gegndi störfum rannsókn-
arlögreglustjóra ríkisins, hafi verið
með þeim hætti, sem eðlileg gátu tal-
ist miðað við stöðu hans og starfs-
skyldur. Ummæli, sem eftir honum
voru höfð í fjölmiðlum um gang rann-
sóknarinnar, þykja ekki þess eðlis að
þau breyti þessari niðurstöðu. Verður
því ekki talið, að krafa um frávísun
vegna vanhæfis Hallvarðs Einvarðs-
sonar að þessu leyti sé á rökum reist
og ber því að hafna henni.
2. Af gögnum, sem lögð hafa verið
fram í málinu, sést að Hallvarður Ein-
varðsson fékk lán úr Lífeyrissjóði
starfsmanna ríkisins í desember 1984
og febrúar 1985, kr. 300.000,- í hvort
skipti. Ómótmælt er, að lán þessi komu
til fýrir tilstuðlan eða milligöngu Al-
berts Guðmundssonar, þáverandi
fjármálaráðherra, en upplýst hefur
ákæruvaldsins_ gegn bankstjórum
Útvegsbanka íslands, að heppilegt
væri að bíða úrslita í máli ákæru-
valdsins gegn forráðamönnum
Hafskips og væri núverandi dóms-
málaráðherra, Jón Sigurðsson
sammála þeirri afstöðu.
Aðspurður sagði Þorsteinn að
líklegt mætti telja, ef Hæstiréttur
staðfesti niðurstöðu sakadóms, að
skipaður yrði sami saksóknarinn í
báðum málunum, enda væri það
hentugt. „Ég vil þó ekkert fullyrða
um það á þessu stigi.“
Ragnar Kjartansson, fyrrum stjórnar-
formaður Hafskips:
Opinber rann-
sókn fari fram
Skipan sérstaks saksóknara:
Beðið niðurstöðu
Hæstaréttar
Salmonellan gæti vald-
ið stórkostlegum skaða
- segir Ólafur Steingrímsson yfirlækn-
ir á sýklarannsóknadeild Landspítalans
„SALMONELLA sýklar hafa fúndist í afurðum sem fluttar hafa
verið frá Islandi. Slíkt getur valdið óbætanlegum skaða fyrir
þjóð sem byggir afkomu sína á matvælaframleiðslu“. Þetta sagði
Olafúr Steingrímsson yfirlæknir á sýklarannsóknadeild Landspít-
alans í samtali við Morgunblaðið.
• Með nokkurra mánaða millibili
hafa komið upp tvö alvarleg til-
felli salmonella sýkingar á Islandi.
„Nú þegar er búið að staðfesta
að 10 manns sýktust af salmon-
ella bakteríu á ættarmótinu á
Laugum í Dalasýslu fyrir skömmu
en við teljum víst að fleiri hafi
sýkst ,“ sagði Ólafur. „Þetta er
sjaldgæft afbrigði af bakteríunni
og tekist hefur að finna sama
afbrigði í svínakjöti frá Sláturfél-
agi Suðurlands í frystikistu á
staðnum."
Ólafur kvað salmonellu vera
mjög fjölbreyttan hóp af baktorí-
um með tilliti til sjúkdóma sem
þær valda. Til dæmis fiokkaðist
alvarlegur taugaveikisýkill undir
salmonellu og einnig mun skað-
minni sýkiar eins og þeir sem
algengir eru hér á landi.
Að sögn Ólafs berast salmonoll-
ur fyrst og fremst í þörmum
manna og dýra en þær geta lifað
fijálst í náttúrunni, t.d. lengi í
vatni. Þrír þættir ráða hversu al-
varleg sýkingin verður. I fyrsta
lagi fjöldi sýkla í matvælunum
sem neytt er, í öðru lagi hæfileiki
sýkilsins til að sýkja og í þriðja
lagi mótsöðuafl einstaklingsins
sem verður fyrir sýkingunni.
Ekki mjög' smitandi
Salmonella sýking er ekki mjög
smitandi að sögn Ólafs. Sem dæmi
um þetta nefndi hann að ef hundr-
að þúsund bakteríum væri komið
fyrir í mjólkurglasi og hundrað
manns drykkju eitt slíkt mjólkur-
glas hver, þá væru líkur á að
aðeins helmingur þeirra smitaðist.
Því eru litlar líkur á því að sýktur
einstaklingur smiti aðra ef hann
gætir fyllsta hreinlætis.
Frá sýklarannsóknardeild
Landsspítalans.
Til að valda faraldri þarf bakt-
erían að fjölga sér í verulegum
mæli í matvælum. Nokkrir tugir
sýktra einstaklinga greinast hér
á landi á ári en hluti þeirra smit-
ast erlendis. Einhver hluti sýkist
innanlands og má yfirleitt rekja
það til matvæla sem mengast
hafa frá fóðurbæti búdýra. Til
dæmis eru fóðurgeymslur ekki
alltaf rottuheldar en rottur geta
borið sýkilinn með sér.
Að sögn Ólafs væri mikil bjart-
sýni að halda að hægt væri að
losna algerlega við þessar bakterí-
ur. Mikið mætti þó gera til að
stemma stigu við útbreiðslu þeirra
því hreinlæti væri víða ábótavant.
Getur hugsanlega
leitt til dauða
Ólafur sagði að þau salmonellu-
tilfelli sem kæmu upp hér á landi
væru fæst alvarleg. Einkennin
væru þau að sjúklingurinn fcngi
magaverki og uppköst í byijun
en síðan niðurgang og stundum
hita. Ólafur kvað líðan sjúklings
oft vera afar slæma og hugsan-
legt væri að sýkingin leiddi til
dauða.
Viðbrögð lækna eru þau að í
alvarlegustu tilfellunum gefa þeir
sjúklingunum sýklalyf. Einstakl-
Morgunblaöid/Sverrir
Ólafur Steingrímsson
yfirlæknir.
ingar sem bera sýkilinn án þess
að vera alvarlega veikir eru látnir
ná sér á eðlilegan hátt sjálfir.
Þeir sem eru heilbrigðir en bera
samt sýkilinn fá að lifa eðlilegu
lífi. Sýktu fólki er þó ekki leyft
að starfa við matvælaframleiðslu.
„Þetta er auðvitað alvarlegt
fyrir þá sem veikjast og þola van-
líðan og vinnustundatap. Þetta er
þó ekki síður alvarlegt fyrir okkur
Islendinga sem matvælafram-
leiðsluþjóð því ef við gætum ekki
fullkomins hreinlætis og öryggis-
eftirlits í framleiðslunni er
hugsanlegt að menguð matvæli
séu flutt til útlanda. Slíkt gæti
valdið okkur óbætanlegum
skaða,“ sagði Ólafur að lokum.