Morgunblaðið - 01.11.1987, Blaðsíða 4

4 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. NÓVEMBER 1987
Aðfylgja eigin sanntæríngu,
en heim ekld eítir öðnim,..
Rætt við finnska hljómsveitarstjórann Petri Sakari,
tilvonandi aðalstjórnanda Sinfóníuhljómsveitar íslands
Um hríð hefur Sinfóníuhljómsveit
íslands ekki haft fastan stjórnanda
en í sumar var gengið frá ráðningu
nýs aðalstjómanda. Sá heitir Petri
Sakarí og er finnskur, eins og hefur
komið fram hér í þættinum áður.
Sakari kemur ekki til starfs fyrr
en næsta haust, er ráðinn til tveggja
ára, en var hér á hraðferð um dag-
inn og var þá spurður undan og
ofan um samstarfið við hljómsveit-
ina og skyld mál.
Þeir, sem ganga með þá goðsögn
greipta í kollinum að hljómsveitar-
stjóri þurfí helzt að munda sprotann
eins og svipu yfír hljómsveitinni,
ygldur og harðbrýnn, undrast líklea
að það skuli hægt að fá hljómsveit-
ina til að spila jafnvel og Sinfónían
hefur spilað undir stjóm Sakaris
með jafn mildilegum aðferðum og
hann beitir. En Sakari og fleiri tala
reyndar um að tími harðstjóranna
með sprotann sé liðinn. Það sé
nefnilega hægt að fá hljómsveitina
til að spila ljúflega án þess að hinn
hreini tónn sé kreistur út með ógn-
unum.
Og ógnandi, harðneskjulegt fas
er fjarri Sakari. Finnsk alvörugefni
er a vísu ofan á við fyrstu sýn,
kunnugleg hér um slóðir, ekkert
flím hvað varðar tónlistina, en það
liggur kímni og léttleiki undir al-
vömgefnu yfírborðinu — reyndar
ekki einu sinni undir, skín bara
beint út úr augunum... Og ekki
aldurinn Sakari að meini, hann er
komungur. Hver segir að hljóm-
sveitarstjórar þurfí endilega að vera
grásprengdir á sál og líkama?
Sakari hitti hljómsveitina fyrir í
fyrsta sinn eftir útnefninguna, þeg-
ar hún kom saman til að æfa fyrir
UNM tónleikana í september, vatt
sér þá upp á pallinn í byrjun æfíng-
ar, bauð þau hlýlega velkomin til
starfa, vonandi eftir gott sumar og
sagðist hlakka til samstarfsins við
þau, þegar þar að kæmi. Bauð landa
sinn Vánská velkominn sem gestar-
stjómanda. Og eftir vingjamleg orð
var-hann tilbúinn til að segja undan
og ofan af því, hvað aðalstjórnandi
gerir og annað varðandi starf hans.
„Sem aðalstjómandi er ég ábyrg-
ur fyrir listrænni stjórnun hljóm-
sveitarinnar. Ég hef hönd í bagga
með verkefna- og mannavali og
starfsfyrirkomulagi. Sjálfur stjóma
ég helmingnum af áskriftartónleik-
um, auk þess sem ég tek þátt í
ferðalögum hljómsveitarinnar, út-
varpsupptökum og aukatónleikum.
Hljómsveitin er góð, en það er
alltaf hægt að gera betur og það
skiptir máli að efla hljómsveitina,
stefna hærra. Það er margt, sem
getur styrkt hana, svosem mark-
visst verkefnaval, ferðalög innan-
lands en eki sízt utanlands.
Ferðalög erlendis gefa hljómsveit-
inni góða viðmiðun og hrista hana
saman.
Það er tæplega tímabært að ræða
um verkefnaskrána í smáatriðum,
þó hún liggi nokkum veginn fyrir,
en hún er sett saman með það fyr-
ir augum að efnið sé þroskandi fyrir
hljómsveitina. Með þetta í huga álít
ég heppilegt að spila svokallaðan
Vínarskóla, ekki sízt sinfóníur
Haydns, sem em einn bezti hugsan-
legi skólinn í samspili, tónmyndun,
innkomu og samstiliingu. Það er
oft einblínt á verk Mozarts og Beet-
hovens í þessu sambandi, en það
er jafnvel enn erfiðara að fást við
þessa þætti í verkum Haydns. Beet-
hoven er á pappímum hjá okkur,
allir fímm píanókonsertar hans,
fíðlukonsertinn, þríkonsertinn fyrir
fíðlu, selló, píanó og hljómsveit. Af
klassískum verkum má nefna efnis-
skrá með verkum Ijækofskís. Ef
við fæmm okkur nær nútímanum
þá em verk tónskáljda seinni Vínar-
skólans forvitnileg verkefni, verk
manna eins og Albans Bergs, Arn-
olds Shönbergs og Antons Webems.
Og ekki má gleyma samtímatón-
list, sem speglar okkar tíma. En
framboðið er mikið, svo það gildir
að velja vel. Mér fínnst fara vel á
að blanda samtíma og klassískri
tónlist. Vissulega er vitað að marg-
ir tónleikagestir, einkum þeir eldri,
hrífast ekki að marki af samtíma-
tónlist. En auk listræns gildis
samtímatónlistar, þá reynir slík tón-
list á tæknilega mikilvæga þætti í
spilamennsku hljómsveitarinnar,
sem þjálfast ekki eins í klassískri
tónlist. Haydn og Mozart em góður
gmnnur en samtímatónlist er líka
nauðsynleg. Svo liggur í augum
uppi að eitt af hlutverkum íslenzkr-
ar sinfóníuhljómsveitar er að flytja
íslenzka samtímatónlist.
Háskólabíó er nú ekki bezta tón-
listarhús, sem hægt er að hugsa
sér en meðan við vinnum þar, þá
þýðir eki að fást um það. En hijóm-
sveitin er það góð, að hún á skilið
betra húsnæði. Vonandi að gott
tónlistarhús eigi eftir að rísa hér.
Annað, sem varðar hljómsveitina
sjálfa er að hún þarf að verða fjöl-
mennari, það þyrfti ekki sízt að
fjölga í stengjunum.
Allir þurfa á sjálfsáliti að halda
og það á við um hljómsveit jafnt
og einstaklinga. Góður stjómandi
glædir skilning hljómsveitarmeð-
lima á mikilvægi þess að spila í
þessum hópi, hljómsveitinni. Þeir
þurfa að vera meðvitaðir um að
þeir tilheyri þessum hópi, að þeim
komi frammistaða hópsins við og
skilji hvað frammistaða hvers og
eins skiptir miklu máli. Stjórnand-
inn þarf sumsé að glæða listrænan
metnað sérhvers spilara og gera
hann stoltan yfír að vera með.“
Sakari á ekki erfítt með að
ímynda sér hvernig er að vera í
hljómsveit. Hans hljóðfæri er fiðlan,
sem hann fór að læra á átta ára
gamall, fór seinna með hana í
Síbelí-
usar akademíuna, tok próf þaðan,
auk þess sem það kviknaði áhugi á
að stjóma. Man ekki einhver eftir
víðfrægum sjónvarpsþáttum, þar
sem Leonard Bemstein kynnti og
stjómaði tónleikum fyrir ungt fólk?
Sakari upptendraðist nokkuð, þegar
hann sá þessa þætti og útskrifaðist
sumsé úr akademíunni í stjómun.
Auk þess var hann .á sumarnám-
skeiðum í Aspen, Colorado, í Siena
hjá Franco Ferrana og í Luzeme
hjá Rafael Kubelik. Auk þess að
ætla að stjórna hér, stjórnar hann
hljómsveitum í Finnlandi, Svíþjóð
og Danmörku. Og hann hefur ekki
sleppt höndum af fiðlunni, leikur
meðal annars reglulega í tríói í
Helsinki. Eftir að hafa reifað hug-
myndir sínar um starf hans með
sinfóníunni, hvað hefur hann þá að
segja um stjómun almennt?
„Það er vísast margt, sem stjóm-
andinn þarf að hafa á valdi sínu, en
í grófum dráttum er hægt að tala
um persónuleika hans, skilning á
mannlegum samskiptum, sálfræði
skulum við segja og svo kunnáttu.
Mín niðurstaða er sú, að sálfræðileg
innsýn skipti í raun mestu. Auðvitað
verður stjómandi að vera vel að sér
í tónlistinni, gæddur ríkum tónlist-
argáfum og -næmni, en þetta dettur
dautt niður án hins.
Fyrir framan stjórnandann situr
fjöldi manns. Hann verður að ná
til hvers og eins, finna á sér hvað
fer bezt á að segja við hvern og
einn, svo orð hans skili sér í Ieikn-
um.
Vissulega skiptir máli að hafa lag
á að stjóma fólki, segja fyrir verk-
um. Tími harðstjóranna virðist
liðinn. Ég hef sjálfur verið fiðluleik-
ari í hljómsveit, svo ég veit hvemig
það er. Ég vil fyrst og fremst vera
samstarfsmaður spilaranna, en — í
lokin er það þó stjórnandinn einn
og aðeins hann, sem ber ábyrgðina.
Þá gildir ekkert lýðræði.
Það er oft mikill munur á æfíng-
um og svo á tónleikum. Á æfíngum
er unnið með smáatriði, tæknilega
hluti. Á tónleikum verður verkið að
mynda heild, það þarf að gefa því
eitthvað nýtt, svo það hljómi af
ferskleika en ekki eins og uppsuða.
Þá er það innblásturinn sem gildir
og hann þarf að streyma frá stjóm-
andanum.
Það hefur oft verið talað um
mismunandi skóla í stjórnun. Það
á tæplega við lengur. Við, sem kom-
um úr Síbelíusar akademíunni þessi
árin, emm allir nemendur Jurma
Panula. Það er jafnvel stundum
talað um fínnska skólann og þá átt
við nemendur hans, en ég held að
það eigi tæplega við. Við erum ólík-
ir. En kannski má segja að við séum
allir frekar kröftugir, þá í ætt við
rússneska skólann, en það er tæp-
lega nóg til að hægt sé að tala um
eina finnska línu. Ætli ég hafi ekki
eitthvað úr evró-ameríska skólan-
um, lærði sprotatækni í Aspen.
Sumrin þar vom mér mjög lær-
dómsrík. Sjálfur notar Panula ekki
sprota. Hann hefur stórfenglegan
skilning á hendingamótun, frösun
í tónlistinni, mér fínnst ég aldrei
heyra hana jafn góða hjá öðmm
og hann leggur mikla áherzlu á
þetta í kennslunni. Hann er ótrúlega
fljótur að átta sig á hlutunum og
ekki sérlega þolinmóður við þá sem
em svifaseinir í hugsun.
En þegar allt kemur til alls,
gagnast vangaveltur um skóla og
aðferðir ekki hið minnsta. Þá er það
bara spumingin um góða stjórnend-
ur og slæma, spuming um að fylgja
eigin sannfæringu, en herma ekki
eftir öðmm ...
TEXTI:
SIGRÚN DAVÍÐSDÓTTIR
Petri Sakari Morgunblaðið/Einar Falur