Morgunblaðið - 01.11.1987, Blaðsíða 10

10 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. NÓVEMBER 1987
Rætt við Gísla
Signrbj örnsson í
Ási, forsljóra
Elliheimilisins
Grundar
Gísli Sigurbjörasson forstjóri Elli og hjúkrunarhcimHisins Grundar
Efmenn gleyim fortíðinni;
þá eiga þeir enga framtíð

Þær eru orðnar slitnar gólfflísarnar í hátíðasalnum á EUiheímil-
inu Grund í Reykjavík. Þeir eru líka orðnir æði rnargir sem hafa
gengið þar um þá áratugi sem heimilið hefur verið við lýði. Það er
fundur í salnum og forstjórinn Gísli Sigurbjömsson talar þar við
sitt fólk. Ég var heldur sein á fundinn sem hófst klukkan sex sl.
mánudagskvöld, stundvislega eins og Gisli hafði sagt við mig að
hann myndi gera, nokkuð hvössum rómi, þann sama dag. Þegar ég
kem inn er Gísli að þakka fólkinu stuðning þess við framkvæmdir
sem hann stendur í þessa dagana. Nokkuð ábúðarmikill hallar hann
sér fram á ræðupúltið og hefur glas af vatni milli handanna. Hann
endurtekur þakkir sínar og fer svo að segja sögur nm fyrstu ár
Elliheimilisins og viðskipti sín við bankastjóra einn, sem fyrir mörg-
um árum neitaði að veita honum lán til framkvæmda vegna þess
að elliheimilið skuldaði í bankanum. „En vitið þið hveraig ég fór
með bankastjórann.“ segir GIsli og leggur þunga áherslu á orð sín.
„Eftir þetta sendi ég bankanum alltaf reikninga heimilisins þar til
það var orðið skuldlaust þá sendi ég honum einnig útfylltan víxil
með hárri upphæð. „Þess vegna senduð þér reikningana," sagði
bankastjórinn við mig.“ Ég jánkaði þvi og fékk lánið síðan umyrða-
laust.“
Fólkið í salnum hlustar
þögult og það er á
einhvem hátt tilkom-
umikið að horfa aftan
á öll þessi hvíthærðu
höfuð, konumar
flestar með stutt hár og permanett-
liði, gamlar konur í dag em ekki
með fléttur vafðar um höfuðið eins
og algengast var hér á ámm áður.
karlamir sumir hárprúðir en aðrir
hafa þó misst mest allan makkann
í sviptivindum lífsins , svo nú geta
ljósin speglað sig í gljáandi höfuð-
leðrinu. Þetta fólk hefur margt
hvert kómið upp stómm hópi bama.
Ég get ekki að mér gert að velta
fyrir mér hvar þessi böm séu nú.
Aldrei í gjörvallri íslandssögunni
hafa böm fengið skjól og athvarf
á heimili foreldra sinna eins langt
fram á fullorðinsárin og í dag og
aldrei hafa færri endurgoldið for-
eldmm sínum greiðann. Lífið er
stundum þversagnakennt.
Flestir í hátíðasalnum á Gmnd
virðast vel rólfærir en fáeinir em í
hjólastólum. Þegar Gísli hefur lokið
ráeðu sinni, sem var fremur stutt
en skelegg, þá kemst mtl á mann-
skapinn og fólkið fer að standa upp
og þoka sér áleiðs til dyranna. Allt
í einu er kona komin að hljóðneman-
um og tekur til hárri röddu að þakka
Gísla fyrir sig og alla hina og biður
síðan guð að geyma hann og fjöld-
skyldu hans. Gísli stendur við
dymar og þakkar öllum fyrir kom-
una með handabandi en ég bíð
álengdar eftir að salurinn tæmist.
Fólkið fer framhjá mér að leið sinni
út og er sumt eins og lifandi minnis-
merki um þann forgengileika sem
mannkynið er ofurselt, og þess
umkomuleysis, sem er fylgifiskur
æsku og elli. Nokkrir horfa á mig
með spumarsvip og ein kona f
^öngugrind víkur sér að mér og
spyr; „Á maður að fara núna?“ Ég
kinka kolli og svara.„Já, það held
ég? Hún brosir til mín svo lúnir
andlitsdrættimir fá yfir sig nokkurn
ljóma og silast til dyranna. Síðastir
fara þeir sem eru í hjólastólunum.
Þeirra á meðal er Qörgömul kona
í bleikum slopp með hár svo þykkt
og mikið að helst líkist hárkollu.
Hún horfir dapureyg fram til dyra
og hrekkur við þegar allt í einu
víkur sér að henni kona sem um-

Gísli ogkona hans Helga Bjömsdóttir
faðmar hana svo sem hægt er og
segin„Manstu eftir mér, við unnum
saman í fiski í gamla daga." Gamla
konan er svolítinn tíma að átta sig
en svo breiðist smám saman órætt
bros yfir hrukkótt andlitið. En einn-
ig gamla konan í bleika sloppnum
hverfur út um dymar og loks er
Gísli búinn að kveðja alla og snýr
sér að því að ræða við mig.
Ég er óttalega ráðríkur
Við Gísli tölum saman á skrif-
stofu hans á Litlu Grund. Þetta er
fallegt hús og um margt nýtísku-
legt. Gísli segir mér að allar leiðslur
séu t.d. utan á veggjunum til þess
að auðvelda viðgerðir. Hver trappa
í húsinu er lág en breið svo auðveid-
ara sé fyrir lúna fætur að feta sig
á milli hæða. Milliveggimir em að
sögn Gísla úr gipsi svo enginn raki
er í húsinu og gigtin nær sér því
síður á strik í gömlum beinum og
taugum.
Gmnd við Hringbraut var byggð
á ámnum 1928 til 1930 en heimilið
sem slíkt var stofnað árið 1925 og
rekið í Gmnd við Kaplaskjólsveg
fram til ársins 1930, þá flutti gamla
fólkið inn í nýja húsið eftir alþingis-
hátíðina. Fyrstu beinu afskipti Gísla
Sigurbjömssonar af Gmnd vom þau
að koma þar fyrir húsgögnum svo
Vestur-íslendingar sem sóttu al-
þingishátíðina gætu gist þar. Það
var vinnuveitandi Gísla, Haraldur
Ámason sem þá fékk leyfi til að
reka einslags hótel í húsinu stuttan
tíma. „Haraldur var mikill öndveg-
ismaður," segir Gísli og horfir
hvasst á mig brúnum augum undan
gráum augabrúnum. Andlitssvipur
hans ber þess vott að þar fari mað-
ur sem vilji ráða og hafí lengst af
fengið að ráða. „Eg er óttalega
ráðríkur og erfiður í samstarfí ef
ég fæ ekki að ráða," segir Gísli og
hlær út í annað munnvikið. „En til
þess að geta stjómað verða menn
að kunna að hlýða. Það var mér
góður skóli að vinna hjá Haraldi,
en hjá honum var ég í mörg ár í
vinnu. Ég gekk í Verslunarskólann
og átti fyrir skömmu 60 ára útskrif-
arafmæli. Eftir að þeirri skóla-
göngu lauk fór ég út til Þýskalands
og var þar í Verslunarskóla veturinn
1928 til 1929. Ég er fæddur 29
október árið 1907 að Ási við Sólval-
lagötu, sonur hjónanna Guðrúnar
Lámsdóttur sem m.a. var fram-
færslufulltrúi í Reykjávík og átti
einnig sæti í fátækrastjóm og var
um tíma alþingismaður og séra Sig-
urbjöms Astvalds Gíslasonar sem
lengi kenndi stærðfræði við Vél-
stjóraskólann og Kvennaskólann.
Ég var flórði sonur í röð sjö systk-
ina sem upp komust. Tvær systur
mínar dmkknuðu ungar að aldri