Morgunblaðið - 01.12.1987, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1. DESEMBER 1987
Auðlindaskattur
og- slj órn fiskveiða
eftir Kristjón Kolbeins
í þeirri umræðu, sem farið hefir
fram undanfarið um fiskveiðistefnu
og stjóm fískveiða hafa ýmsar að-
gerðir borið á góma. Fá ár eru síðan
farið var að ræða um að stjóma
þyrfti sókn í botnfísk. Slíkt var
reyndar ekki raunhæf hugmynd
fyrr en íslendingar réðu einir mið-
um við landið án afskipta annarra
þjóða.
Stjómtæki eins og aflakvótar,
sala veiðileyfa, auðlindaskattur o.fl.
hafa þótt fáráðnleg draumsýn.
Ætíð var litið þannig á að fískurinn
í sjónum kostaði ekki neitt, því
væri §arri lagi að ætla að verð-
leggja hann þó slíkt hafí e.t.v. verið
gert annars staðar.
íslendingar eru einhver sérstæð-
asta þjóð veraldar. Að þeirri mati
á ekkert við hér vegna aðstæðna
þó svo það henti erlendis. Þjóðin
er einnig með þeim ósköpum gerð
að bera litla virðingu fýrir vísindum
fræðimanna. Bitnar það álit ekki
sízt á fískifræðingum.
Þegar rætt er um endumýjanleg-
ar auðlindir er stór hópur manna
ekki á viðræðugrundvelli, telur
þekkingu á þeim ekki vera fyrir
hendi þótt byggt sé á áratuga
reynslu.
Sé minnst á auðlindaskatt er oft
litið þannig á að um nýjan skatt
sé að ræða sem muni íþyngja út-
gerð er geiði yfrin gjöld fýrir. hér
gætir mikils misskilnings. Undrun
sætir hversu útbreidd þessi skoðun
er, jafnvel á meðal framámanna í
útgerð og fískvinnslu. Auðlinda-
skatti er ekki ætlað a hafa áhrif á
hag útgerðar heldur að koma í veg
fyrir að arði auðlindar sé sóað með
óþarfa útgerðarkostnaði. Til þess
að auðlindaskattur geti verið virkt
stjómtæki verða ákveðnar forsend-
ur að vera fyrir hendi. Sú mikilvæg-
asta er ekki verði haldið áfram
veiðum til lengdar ef um taprekstur
er að ræða. Þessi forsenda á reynd-
ar einnig við um sölu veiðileyfa
þegar ákveða á verð leyfanna ef
koma á í veg fyrir endursölu þeirra.
Hvorki má vera um van- né offram-
boð á leyfum að ræða m.v. verð
þeirra og það magn sem æskilgt
er talið að veiða.
Kenningin um auðlindaskattinn
byggist á að samband sé á milli
sóknar, stofnstærðar og afla á
sóknareiningu þannig að aukin sókn
umfram ákveðið mark hafi í för
með sér minnkandi stofn og afla á
sóknareiningu. Heildarafli gæti
jafnvel minnkað. Hugmyndin um
að það verði að veiða físk þegar
hann gefst því annars sé hann glat-
aður að eilífu, fellur ekki að þessari
kenningu enda er hún nægilega
vitlaus til að réttlta hvað sem er.
Samkvæt hénni hafa laxveiðar í sjó
engin áhrif á göngur í ár eða heimt-
ur í hafbeitarstöðvar.
Hér fyrir neðan er sýnt ímyndað
dæmi um samband sóknar, afla,
stærðar einhvers fískstofns og
ágóða. Um gæti verið að ræða lýs-
ing í sunnanverðu Atlantshafi. Sókn
er mæld í milljónum tonnogtíma.
Þ.e. margfeldi skipafjölda — stærð-
ar og þess tíma sem skipin eru á
veiðum. Til einföldunar er aðeins
gert ráð fyrir togskipum. Stofn-
stærð og afli eru í þúsundum tonna
og ágóði í milljónum maluta, mynt
þeirra Le'sothomanna.
Sókn
200 mt 300 rat
Fjöldi skipa 133 200
Stofnstærð 500 þt 350 þt
Afli 200 þt 210 þt
Ágóði 100 mm 0
Þegar sóknin er 200 mt eru veið-
amar reknar með ágóða og því
líklegt að sóknin mur.i aukast en
slíkt hefur í för með sér minnkandi
stofnstærð. Fiskveiðidánarstuðul-
inn hækkar úr 40% af stofnstærð
í 63%, afli eykst lítið, ágóðinn hverf-
ur, eyðist vegna aukins útgerðar-
kostnaðar. Hlutverk auðlindaskatts
er að hafa þau áhrif á rekstrarskil-
yrði að ekki sé tilhneiging í þá átt
að sóknin fari fram úr því marki
sem hagkvæmast er. I dæminu hér
fyrir framan hefur 50% aukning á
Kristjón Kolbeins
„ Auðlindaskatti er ekki
ætlað a hafa áhrif á hag
útgerðar heldur að
koma í veg fyrir að arði
auðlindar sé sóað með
óþarfa útgerðarkostn-
aði.“
sókn aðeins í för með sér 5% aukn-
ingu á afla. Þegar til lengdar læti
væri því hægt að draga úr sókn
um 33% án þess að afli minnkaði
um meira en 5% m.v. að sóknin
væri 300 mt er bezta sókn 200 mt.
Á einn eða annan hátt væri því
hægt að innheimta 100 mm í auð-
lindaskatt hvort sem það yrði gert
með sölu veiðileyfa eða gjöldum á
útfluttar sjávarafurðir. Utgerðar-
menn 133 skipa ættu að vera
tilbúnir að geiða allt að 100 mm
gegn því að þeir sætu einir að veið-
unum.
Andstaða við auðlindaskatt hefur
fyrst og fremst byggst á misskiln-
ingi á hlutverki hans, þekkingar-
leysi á sambandi sóknar, stofn-
stærðar og afla eða þeirri allt of
útbreiddu skoðun að ekkert sé að
marka fiskifræðinga, sem telji físk-
ana í sjónum eins og sandkorn á
sjávarströnd.
Þar eð fiskveiðar byggjast á nýt-
ingu sameiginlegrar auðlindar er
talið nauðsynlegt að stjórna sókn
með kvótum, banndögum, lokun
veiðisvæða, banni vi notkun ákveð-
inna veiðarfæra, skrapdagakerfi,
veiðileyfum o.fl. Þessu væri ekki til
að dreifa ef allar veiðar væru stund-
aðar af fyrirtæki, sem hefði til þess
einkarétt og það að leiðarljósi að
hámarka ágóða til langs tíma þó
e.t.v. með vissum skilyrðum. Dæmi
um slíkt í reynd eru stórhvelaveiðar
Islendinga undanfarin 40 ár enda
hafa þær verið taldar til fyrirmynd-
ar um skynsamlega nýtingu auð-
linda hafsins.
Miðað við þær aðstæður sem nú
ríkja í íslenzkum sjávarútvegi þar
sem eftirspum eftir fiskiskipum er
að litlu leyti háð afkomu greinarinn-
ar er ólíklegt að auðlindaskattur
einn sér geti temprað sókn í botn-
fisk við æskilegt mark, því það
viðhorf hefur verið allt of ríkjandi
að öflun hráefnis hafi algjöran for-
gang og að pennastriksaðferðin
muni sjá til þess að allt bjargist,
viðkomandi byggðarlag eigi rétt-
mæta kröfu á ákveðnum afla, enda
ástæðulaust að hafa áhyggjur af
rekstrarafkomu þegar heimamenn
geta keypt eigin skip á nauðungar-
uppboðum á verði sem hrekkur
UMÖNNUNAR- OG HJÚKRUNARHEIMILID
SKJOL
VERÐUR VIGTIDAG
Heimilinu er ætlað að verða skjól
fyrirþá aldraða, sem afeinhverjum
ástœðum þarfnast sérstakrar
umönnunar.
Þar eiga allir landsmenn
jafnan aðgang.
Húsið er alls 6 hœðir og verða tvœr
þeirra teknar í notkun í fyrsta áfanga.
Stefnt er að því að nœstu tvœr verði
tilbúnar í mars 1988 og að byggingin
verði fullbúin í desember 1988.
SKJÓL er sjálfseignarstofnun og
stofnendur hennar eru:
ÁIAKTILSKJÓLS
Hafin er fjársöfnun til styrktar áfram-
haldandi framkvœmdum og verða
gíróseðlar sendir öllum heimilum
á landinu.
Einnig er tekið við framlögum
á gíróreikning nr. 46226
í Landsbanka íslands.
ALÞÝÐUSAMBAND ÍSLANDS ■ REYKJAVÍKURBORG ■ SJÓMANNADAGSRÁÐ ■ STÉTTARSAMBAND BÆNDA
SAMBAND LÍFEYRISÞEGA RÍKIS OG BÆJA ■ ÞJÓÐKIRKJAN
VIÐ, SEM ÁTT HÖFUM ÞÁTT í VERKINU,
HVETJUM FÓLK TIL AÐ LEGGJA GÓÐU MÁLEFNI LIÐ.
VERKFRÆÐISTOFA STEFÁNS ÓLAFSSONAR HF.
TEIKNISTOFAN HF„ ÁRMÚIA 6
TRÉSMIEXJA ÞORVALDAR ÓLAFSSONAR HF.
TRÉSMIEXJA ÚLFARS. AUÐBREKKU 19
SVERRIR SIGURÐSSON, PÍPULAGNINGAMEISTARI
SIGFÚS OG KRISTJÁN SF. MÚRARAMEISTARAR
LOFTORKA HF.
KRISTJÁN SIGGEIRSSON HF.
HEILDVERSLUNIN EDDA HF.
FJARÐARMÓT HF.
EPAL HF.
BRÆÐURNIR ORMSSON HF.
BRAGI KRISTIANSEN, RAFVIRKJAMEISTARI
BLIKKSMIBUAN VÍK HF.
ALMÁLUN SF.
Framkvœmdanefnd þakkar öllum þeim
sem stutt hafa verkið með framlögum sínum.