Morgunblaðið - 01.12.1987, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1. DESEMBER 1987
m
*Venjulegirofnar
* Handklæðaslár
KF.OFNASMIflJAN
MJJ/ SÖLUDEILD
HÁTEIGSVEGI7 S: 21220
fyfif þía(
w KOREANISCHER • 1
(jKoteróCiYyáeng
Kapseln

Við mikla áreynslu,
- rýmun líkamlegrar- og
andlegrarorku,
-þreytu,
-öldrunareinkenni.
Rauður Ginseng
er samþykktur
af Lyfjaeftirliti
ríkisins.
Biðjið um Rauðan Ginseng
með rauðu gæðainnsigli
kóreönsku
ríkiseinkasölunnar.
Upplýsingabæklingur fæst
sendurókeypis.
Einkaumboð:
AGNAR K. HREINSSON HF.
Stmi: 16382, Hafnarhús,
pósthólf 654,121 Rvk.
SHARP
REIKNIVÉLAR
Hugleiðingar um
málefui ungra bama
Myndirnar eru frá starfi barna í Hlíðaborg.
eftir Berg Felixson
Málefni sem varða dagvistir
bama hafa verið í sviðsljósi undan-
famar vikur. Erfíðleikar í manna-
haldi dagvistarheimilanna hafa
eflaust ekki farið framhjá neinum
né sú umfjöllun sem málið hefur
fengið bæði hjá hagsmunasamtök-
um og borgaryfirvöldum. Þá hélt
Kvenréttindafélag íslands íjölsótt
málþing nýlega undir yfirskriftinni:
„Nýjar leiðir í dagvistarmálum".
Undirritaður vill í framhaldi af
því leggja sitt af mörkum í nauðsyn-
legar umræður um þessi mál og
telur að skeytasendingar í klipptum
íjölmiðlafregnum séu ekki nógu
upplýsandi fyrir landsmenn og allir
sem hafa þekkingu og skoðun á
málefninu eigi að koma þeim á
framfæri því mikið er í húfi.
Dagvistir barna þjóna ijölþættu
hlutverki, sem ég skilgreini svo:
— Umönnun bama meðan for-
eldrar stunda vinnu eða nám.
— Þjónusta við atvinnuvegi og
þjóðarbú svo foreldrar geti lagt til
nauðsynlegt vinnuframlag, sem
skilar þjóðarbúinu verðmætum og
skatttekjum.
— Uppeldishlutverk, viðbót við
það sem heimili veitir börnum.
Nám, starf og leikir með öðrum
börnum i barnvinsamlegu um-
hverfi.
í umræðum finnst mér málið
oft einfaldað og rætt út frá ein-
um þessara þátta. En forsenda
fyrir farsælli lausn á vandamál-
um tengdum dagvistum er að
málið sé skoðað í heild, menn
sætti sig við orðnar staðreyndir
og geri sér grein fyrir hversu
mikiivægt þetta mál er fyrir alla,
þ.e. þjóðfélag — foreldra — börn.
Dagvistarmál eru ekki
bara mál foreldra
Ég hef oft undrast hve menn
gera skýran greinarmun á skóla og
leikskóla.
Það hefur verið tekin upp kennsla
5 ára bama í fáeinum skólum hér
á landi og nokkuð sótt á um að fá
slíká kennslu í fleiri skóla enda vilja
foreldrar hið besta fyrir bömin sín.
Mönnum þykir það sjálfgefíð að
kostnaður við kennsluna sé greidd-
ur úr hinum sameiginlegu sjóðum
og ríkið greiði sem sagt kennara-
launin.
Sú skoðun er ríkjandi að fræðsla
fimm ára bama í skóla sé eitthvað
annað en sú sem fram fer á dagvist-
arheimili og víst er einhver áherslu-
munur á starfl kennara 5 ára bama
og fóstra, þó tilgangur starfsins
hljóti að vera sá sami, þ.e. þýðing
leiksins fyrir þroska og nám og
samspil við fullorðna og jafnaldra.
í dag dvelja 75—80% 4 og 5 ára
barna í Reykjavík og víðar í þétt-
býli annað hvort í leikskóla hluta
úr degi eða þá á dagheimili allan
daginn og kemur sá bamaijöldi
e.t.v. á óvart.
Og á dagvistarheimilinum fer
fram mikil og sumstaðar frábær
fræðsla í hentugum húsakjmnum
og góðu umhverfi, sem sveitar-
stjómir víðs vegar um landið hafa
reist af myndarskap, mest undan-
farin 10 ár.
Mikilvægi fyrstu mótunaráhrifa
dregur enginn í efa og má í því
sambandi benda á nýlega skýrslu
OECD útgefna af menntamálaráðu-
neyti sem undirstrikar að við
íslenskar aðstæður nútímans sé
áríðandi að vanda vel til forskóla-
fræðslu.
Þá vil ég einnig leyfa mér að
benda á merkt viðtal, sem blaða-
maður Alþýðublaðsins átti við
Sigurbjöm Éinarsson fyrmrn bisk-
up.
Hans skoðun undirstrikar ræki-
lega mikilvægi þess að þjóðin gerir
sér grein fyrir stöðu uppeldismála
og mikilvægi stofnana, sem í nútím-
anum hafa tekið að sér hlutverk
stórfjölskyldu fyrri tíma.
Aðvörunarorð okkar vitra leið-
toga ættu að vekja alla til um-
hugsunar sem bera hag bama fyrir
bijósti og ætti reyndar að vera
skyldulesning fyrir fjölmiðlafólk.
Umræður um þessi mál hafa ver-
ið ofarlega á baugi í nágrannalönd-
um okkar og á flestum stöðum sem
ég þekki til hefur ríkisvaldið haft
afskipti af þróun mála og lagt fram
fjármuni til eflingar forskóla. Hér
á landi hafa ekki farið fram alvöru-
umræður á Alþingi um þennan
málaflokk svo tekið verði eftir. í
eldhúsdagsumræðum er vikið að
málinu í upphrópunarstíl vanaleg-
ast til vansa þegar dregið hefur
verið úr framlögum til dagvista, en
Alþingi kemur ekki við rekstur sem
er á vegum sveitarfélaga eins og
menn vita.
Ivög um dagvistarheimili fyrir
böm eru frá árinu 1976, en þá var
gerð breyting á kostnaðarskiptingu
ríkis og sveitarfélaga. Að öðru leyti
eru lögin frá árinu 1973 og þarfn-
ast endurskoðunar. ...
Fjölskyldustefna er á stefnuskrá
allra flokka, og er víðast sett fram
með þeim almennu orðum sem við
öll getum tekið undir, því hver vill
ekki vemda fjölskylduna og bömin,
sem em homsteinar þjóðfélagsins.
En hvemig?
Ríkisstjómin hefur skipað nefnd
til að gera tillögur til úrbóta í mál-
efnum Qölskyldna og er nefndinni
óskað velfamaðar í sínu starfí því
mörgum spumingum þarf að svara.
Er lakari fræðsla í dagvist en í
skóla?
Hvers vegna hafa ekki risið fleiri
dagvistir á vegum foreldra eða ann-
arra aðila, þó sveitarfélög styrki
slíkt vemlega?
Hver á að hafa fmmkvæði í þess-
um málum?
Hvaða aðili á að hafa með rekst-
ur dagvista að gera?
Eiga greiðslur kostnaðar að
skiptast öðmvísi en nú?
Ém þessar stofnanir að sliga
ijárhag hins opinbera?
Em til einhveijar nýjar leiðir í
dagvistarmálum, sem leysa allan
vanda?
Hvemig á að standa að starfs-
mannahaldi dagvista og hvemig
menntun eiga starfsmenn að hafa
hlotið?
Öllum þessum og fleiri spuming-
um tel ég nauðsynlegt að velta upp
og reyna að svara.
Mér er ekki kunnugt um rann-
sóknir hér á landi um áhrif dagvist-
ardvalar á böm til góðs eða ills
enda mun vera mjög erfltt að sanna
eða afsanna gæði dagvista.
Ein málfarsrannsókn hefur þó
verið gerð af HÍ og KHÍ, sem bend-
ir til þess að dagvistardvöl hafl
hvetjandi áhrif á málþroska bam-
anna.
Þegar boðið var upp á sérþjón-
ustu, þ.e. talkennslu og ráðgjöf frá
sálfræðingum og talkennurum, á
dagvistarheimilum í Reykjavík kom
í ljós að mikil þörf var fyrir slíka
þjónustu og að líkindum vaxandi.
Þau störf og störf fóstra út á dag-
vistarheimilunum eru öll unnin í
þeim anda, að veita foreldrum mik-
„Hér á landi hafa ekki
farið fram alvöruum-
ræður á Alþingi um
þennan málaflokk svo
tekið verði eftir. í eld-
húsdagsumræðum er
vikið að málinu í upp-
hrópunarstíl vanaleg-
ast til vansa þegar
dregið hefur verið úr
framlögum til dag-
vista.“
ilsverða hjálp við uppeldi bama í
borgarsamfélagi, en það kemur
ekki í stað heimila bamanna, hlut-
verk foreldranna er og verður
grandvöllurinn.
En hvenær er æskilegt að bömin
byiji í dagvist?
Frá almennu sjónarmiði má
álykta, að þegar þörf fyrir félags-
skap eykst veralega og þroski bama
gefur möguleika á fræðslu, sé skyn-
samlegt að hlúð sé að félagsþroska
svo og vitrænum eiginleikum og
bamið hefji dagvistargöngu undir
handleiðslu velmenntaðs starfs-
fólks.
Á leikskólum á íslandi er reiknað
með bömum frá 2ja ára aldri, en
raunvist á leikskólum hér í
Reykjavík er við 2'/2 árs aldur og
þá 4 stundir mest 5 stundir á dag.
Yngri böm fá almennt ekki vist
á dagvist, en á dagheimilum era
nær eingöngu böm úr svokölluðum
forgangshópum, þ.e. böm náms-
manna og einstæðra foreldra.
Böm einstakra starfsstétta kom-
ast og á dagheimili, flest á dag-
heimili sjúkrahúsa landsins, sem
reka nokkuð umfangsmikla starf-
semi í þeim tilgangi einum að fá
fólk til starfa.
Innritunarreglur á dagheimili
hafa verið gagnrýndar harðlega.
Þá era leikskólar sagðir úreltir og
þjóni ekki raunveraleikanum, sem
er útivinna yflr 80% beggja foreldra
forskólabama nú í dag.
Langt er frá að „patent“
lausn sé í sjónmáli
Það þarf sameiginlegt átak til
að koma málum í betra horf. Ríkis-
valdið á að gera foreldram betur
kleift að annast böm sín, meðan
þau era í mestri þörf fyrir einstakl-
ingsumönnun, þ.e. yngri en tveggja
ára. Þetta má gera með lengingu
fæðingarorlofs og betri bamabótum
fyrir yngstu bömin. Það er grand-
vallaratriði.
Leikskólakerfíð er ekki úrelt. Það
þarf að vísu iagfæringar, en nýtist
bæði heimavinnandi foreldram og
þeim sem vinna hlutastarf. Ef vel
er að uppbyggingu staðið má breyta
hluta leikskóla og bjóða upp á lengri
dagvist fyrir þá sem þess óska. Það
þarf að hlúa að þessum stofnunum,
en það er míh trú að nú þegar höf-
um við grann til að byggja á og
með skynsamlegri útfærslu er hér
leið sem ekki myndi sliga fjárhag
hins opinbera.
Þá ættu atvinnufyrirtæki að
koma inn í myndina á skipulegan
hátt, bæði með framlögum og einn-
ig með sveigjanlegum vinnutíma
fyrir starfsmenn, sem gæti stytt
vistunartíma bama á dagvist, ef
slíkt fyrirkomulag gengi upp hjá
foreldram.
Það er engin ástæða til að færa
starfsemi leikskóla til skólanna.
Skólinn hlýtur og verður að hafa
það að markmiði að þjóna betur
þeim aldurshópum, sem þar era nú,
og bregðast betur við breyttum
tímum. Samfelldur skóladagur og
möguleiki á lengri viðvera skóla-
bama á sínum vinnustað er nauðsyn
og ætti að vera forgangsverkefni
skóla í dag.
Eins og áður er sagt hafa á und-
anfömum árum verið reist mörg
góð dagvistarheimili með hentugri
leik- og starfsaðstöðu bæði innan-
húss og utan. Fyrir yngstu börnin
er slík aðstaða almennt ekki til í
grannskólum.
Starfsmannahald
Það mikilvægasta fyrir farsælu