Morgunblaðið - 20.12.1987, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. DESEMBER 1987
23
áfram sem ráðgjafar við alla gerð
virkjunarinnar."
Þáttur íslendinga í þessu jarð-
hitaverkefni í Kenýa hefur ekki
verið þróunaraðstoð heldur hrein
ráðgjafarvinna og er líklega með
stærstu verkefnum íslendinga í ráð-
gjafaþjónustu á erlendri grundu.
„Við höfum farið margar stuttar
ferðir til Kenýa en ekki dvalist þar
lengur en fjórar til sex vikur í senn.
Astæðan er sú að þessi þjónusta
er mjög dýr og því reynt að stytta
dvalir á staðnum eins og kostur er.“
Kenýamenn kanna
fleiri virkjunarkosti
Nú er öllum þremur áföngum
virkjunarinnar í Olkaria lokið og
Kenýamenn eru þegar famir að
huga að næstu virkjunarkostum.
Til stendur að reisa aðra 60 MW
virkjun á Olkaria svæðinu og einnig
eru í gangi rannsóknir á svæði sem
kallast Eburru og er skammt frá
Olkaria. Vonast er til að á Eburru
geti risið 60 MW virkjun á næstu
árum. Þá hafa rannsóknir farið
fram á þriðja svæðinu sem heitir
Bogoria en enn sem komið er þykir
það ekki eins fýsilegur kostur og
hin tvö.
Jarðgnfuvirkjanir hag-
kvæmar í Kenýa
Að sögn Sveinbjöms er berg á
jarðhitasvæðinu í Olkaria fremur
þétt og hver borhöla gefur því lítið
afl. Tiltölulega margar holur þarf
því fyrir hverja virkjun. Jarðgufu-
virkjanir em samt hagkvæmar því
að þær koma í stað rafstöðva sem
brenna olíu. Sveinbjöm segir
Kenýamenn nokkuð vel setta í orku-
málum, þeir séu búnir að virkja það
vatnsafl sem hagkvæmt sé að virkja
og því sé jarðgufa hagstæðasti
virlgunarkosturinn fyrir þá.
„Vatnsföll í Afríku em óáreiðan-
legri en á íslandi. Þar koma langir
þurrkatímar sem valda lélegum
vat.nsámm og þá framleiða vatns-
aflsvirkjanir aðeins brot af því sem
þær geta framleitt í góðum vatns-
ámm.“
Raforkunotkun Kenýamanna er
um 500 MW og af því kaupa þeir
um 25% frá Uganda. Vegna óstöð-
ugs stjómarfars í Uganda Vilja
Kenýamenn síður vera háðir Ug-
anda í orkumálum og því leggja
þeir kapp á að framleiða sem mest
af orku sinni sjálfir.
Stöðugt stjórnarfar í
Kenýa
Að sögn Sveinbjöms er Kenýa
eitt best stadda landið í Afríku af
þeim löndum sem áður vom nýlend-
ur. Alþjóða fyrirtæki keppast við
að setja upp útibú í Nairobi en þar
er jafnframt einn vinsælasti flug-
völlurinn í Afríku. Megin ástæðuna
fyrir þessari velgengni Kenýa-
manna segir Sveinbjöm vera hið
stöðuga stjómarfar er þar ríkir. „Á
ámnum 1950 til 1960 gerðu Kenýa-
menn uppreisn gegn nýlenduherr-
um sínum Bretum. Bretar gáfu
fljótt eftir og veittu landinu sjálf-

1 fy V 1 fý m
s
1 * / 1
n . ■ n
Sveinbjöm Bjömsson prófessor.
stæði en Kenýamenn ráku Breta
ekki úr landi heldur héldu þeim
áfram í ýmsum lykilstöðum þjóð-
félagsins. Þannig fengu Kenýa-
menn nægan tíma til að aðlaga sig
og undirbúa að taka alveg við stjór-
inni.“ Sveinbjöm telur einnig
mikilvægt að mikill fjöldi Indveija
sem Bretar fluttu til Kenýa til jám-
brautarlagningar á fyrétu ámm
aldarínnar var ekki rekinn úr landi
er innfæddir tóku við stjóminni eins
og í ýmsum öðmm Afríkulöndum.
„Indveijar em slungnir í verslun
og viðskiptum og verslunin í Kenýá
byggist að stómm hluta á þeim.
Ef þeir hefðu verið reknir í burtu
er hætt við að verslunin hefði orðið
fyrir illbætanlegu tjóni.“
íslendingar framarlega
í jarðhitaleit
Aðalútflutningsvara Kenýa-
manna er kaffi. Einnig hafa þeir
miklar telg'ur af ferðamönnum því
Kenýa er vinsælt ferðamannaland.
„Vegna hins stöðuga stjómarfars
em möguleikamir í Kenýa mjög
miklir og fjármagn sem hefði ann-
ars endað í Ródesíu eða Suður
Afríku streymir inn í landið. Mögu-
leikar ísiendinga í Kenýa felast í
því að Kenýamenn vilja virkja jarð-
hita. og því hafa þeir áhuga á
samvinnu við okkur.“ Að sögn
Sveinbjöms em íslendingar mjög
framarlega í jarðhitaleit og rann-
sóknum á jarðhitakerfum með
náttúmlegum aðferðum. Einnig i
borunum og vissum þáttum verk-
fræðinnar við hönnun jarðgufu-
virkjana. Hann segir íslendinga þó
hafa litla reynslu í að reisa sjálfar
gufurafstöðvamar. „Áhugi Kenýa-
manna á samvinnu við Islendinga
byggist ekki síst á þvi að þeirjþurfa
ekki að tortryggja okkur. Ymsar
aðrar þjóðir veita þeim ráðgjafa-
þjónustu sem krefst þess á beinan
eða óbeinan hátt að vélar og<æki
séu keypt í viðkomandi löndum. Við
framleiðum engar vélar og því þurfa
Kenýamenn ekki að óttast að við
séum að pranga einhveijuinn á þá.“
Helstu keppinautar íslendinga
um jarðhitaleitarverkefni í Kenýa
em Nýsjálendingar. Þeir hafa um
nokkurra ára skeið veitt Kenýa-
mönnum sérfræðiaðstoð og em þvi
öllum hnútum kunnugir varðandi
jarðhitaverkefni í Kenýa. „Staða
Nýsjálendinganna er betri en okkar
nú þvi segja má að þeir séu meira
innundir í Kenýa en við. Sem dæmi
má nefna að nýlega bauð Virkir á
móti nýsjálensku fyrirtæki í ráð-
gjafaverkefni í Kenýa og hið
nýsjálenska fyrirtæki fékk verkið.
Nú er beðið eftir því hveijir verði
hönnuðir og ráðgjafar við næstu
virkjun í Kenýa sem verður á sömu
slóðum og sú fyrsta. Þá buðu Jarð-
boranir h.f. ásamt tveim erlendum
fyrirtækjum i boranir á Eburrn
svæðinu en því verki hefur enn
ekki verið úthlutað."
Óvissa iuu frekari jarð-
hitaleit Islendinga í
Kenýa
Sveinbjöm segir allt á huldu um
framhald á störfum islenskra jarð-
vísindamanna í Kenýa. „Kenýa-
menn hafa viljað nota Isleninga sem
eftirlitsaðila og hönnuði í vissum
tilfellum en þeir ætlast oft til þess
að verkfræðifyrirtækin sem taka
að sér þessi verkefni útvegi sjálf
íjármagn til þeirra og láni þeim.
Hér á landi hafa menn ekki fjár-
hagslegt bolmagn til slíks. í raun
má segja að jarðhitarannsóknir séu
frekar léleg markaðsvara því mörg
lönd gefa þessa þjónustu í von um
frekari viðskipti út á hana. Við ís-
lendingar verðum hins vegar að
selja þjónustuna."
Verki í samningi Virkis og
Kenýamanna er nú nánast lokið.
Verið er að leggja síðustu hönd á
skýrslu sem inniheldur reiknilikan
af jarðhitasvæðinu í Olkaria og því
telur Sveinbjöm ekki ólíklegt að
þætti íslendinga sé þarmeð lokið.
„Nú bíða menn eftir svömm við til-
boðum héðan í verk í Kenýa en
enginn veit hvort þeim verður tek-
ið. Mér þykir þó lílegt að íslending-
um verði áfram boðið á reglulegar
ráðstefnur sem Kenýamenn halda
um orkumál. Þar viðra sérfræðing-
ar frá ýmsum löndum hugmyndir
sínar fyrir Kenýamönnum í von um
að fá ráðgjafarverkefni. Þannig
hafa Kenýamenn náð mikilli leikni
í að nýta sér ráðgjafarþjónustu til
hins ýtrasta og á svona ráðstefnum
geta þeir valið sér ráðgjafa úr hópi
helstu sérfræðinga heimsins í jarð-
hitafræðum."
Texti:
Helgi Þór Ingason
HELSTU HLUTAR
JARÐGUFU-
AFLSTÖÐVAR
%
ÖOp.
Gufuhverfill
YT
Rafall
P

Spennistöð^^
\
Andrúmsloft
\tZ_t
Gasskilja /
Qv'0?oJ
l®pssssaré
a 0.0.0«
i&im-
ipii
mámtím
Gufuþéttir
éttivatnsgeymar
Q*.ný
fejja
Grunnvatn
Jarðgufuvirkjunin í Olkaria
ÍSLAND og Kenýa eru jarðfræðilega mjög skyld lönd. ísland er stað-
sett á Atlantshafshryggnum en Kenýa er á Indlapdshryggnum sem
A sveigir inn í Afríku frá Rauðahafinu. Jarðhitasvæðin í Kenýa eru í
<?; o\ dal sem heitir Rift Valley og nafnið endurspeglar að dalurinn er í
raun mikil gjá. Barmar hennar eru í allt að 3000 metra hæð yfir
sjávarmáli en botninn í 2000 metra hæð. Slík mis gengi finnast
íP?0°f ekki hér á landi enda fyllast allar gjár með kviku fljótlega eftir
*Q qC&o oO< Q Þær myndast. Gufuaflsvirkjunin í Olkaria er að mörgu
~ <? c q’ö :tl o^o\ leyti lík Kröfluvirkjun og sömu aöferöum var beitt við jarð-
“ofyofyfy hitaleit og borun á þessum tveimur stöðum. Þegar borað
er eftir gufu hittir borholan yfirleitt á vatn í berginu.
Vatnið sýður svo á leið sinni upp borholuna og til yfir-
borðs kemur blanda af vatni og gufu. í Kröflu og Olkar-
ia er bergið reyndar svo heitt og þétt að vatnið sýð-
ur líka í berginu á leið sinni að holunni. Blöndunni
sem kemur upp er blásið inn í skiljur þar sem mið-
flóttaaflið skilur að gufu og vatn. Gufan er tekin í
rör sem leiðir hana til stöðvarhúss en vatninu er
fleygt. Þrýstingur gufunnar er um 5 loftþyngdir er
hún kemur inn í stöðvarhúsið í Olkaria. j stöðvar-
húsinu snýr gufan hverflum og bæði hreyfiorka og
þéttivarmi gufunnar eru notuð til.að framleiða raf-
magn. Gasi sem fylgir gufunni er blásið í burtu og
vatn sem notað er til að kæla þéttivatn gufunnar í
sórstökum kæliturnum er notað aftur og aftur. Sáralí-
tið vatn kemur upp með gufunni í Olkaria og því er
ekki hagkvæmt að nýta þar vatn til iðnaðar. Hins
vegar hefur verið rætt um að reka efnavinnslu sam
hliða gufuaflsstöðinni og nýta þar ýmis efni sem
koma upp með gufunni. í framtíðinni er talið æski-
legt að leiða vatnið sem kemur upp aftur niður í
jarðhitageyminn til að viðhalda náttúrulegu þrýsti
iafnvægi.