Morgunblaðið - 20.12.1987, Blaðsíða 30

Morgunblaðið - 20.12.1987, Blaðsíða 30
30 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. DESEMBER 1987 ÆYINTÝRAMAÐURINN JÓN ÓLAFSSON RITSTJÓRI arar héldu daginn hátíðlegan með samsæti og höfðu þeir nokkur und- anfarin ár hlotið til þess 50 ríkisdala styrk frá stiftsyfirvöldum. Veisla þessi fór allvel fram lengi vel og voru ýmis minni drukkin. Var þó ljóst, að mörgum piltum var næsta heitt í hamsi. Piltur einn mælti fyrir minni konungs, og hróp- uðu menn þijú húrra á eftir. Annar mælti fyrir minni íslands og hróp- uðu menn þá þijú húrra. Þá mælti hinn þriðji fyrir minni Jóns Sigurðs- sonar, og ætlaði húrrahrópunum þá aldrei að linna. Leið nú að veislulokum og gerð- ust menn allkátir, og vantaði þó enn eitt minnið. Það hafði áður verið fastur siður á hátíðum þessum, að einhver skólapiltur talaði fyrir minni stiftamtmanns, en nú stóð enginn upp til að minnast hins nýja landshöfðingja. Einn af kennurun- um, Gísli Magnússon, stóð loks upp og kvaðst ætla að tala fyrir minni landshöfðingja, þar sem það hefði gleymst! Hófst þá kurr mikill í saln- um, óp og blístur, og hrópuðu piltar ræðumanninn niður, svo að ekki heyrðist til hans. Einn skólapilta fór upp að ræðustólnum og ætlaði að draga ræðumann niður úr honum. í sama mund var glasi kastað, og brotnaði það á enni þess, sem ráð- ist hafði að ræðumanni. Særðist hann svo að blæddi úr, en ræðumað- ur slapp ómeiddur, þó að sendingin væri honum ætluð. Lauk svo hófinu. Orðhákur í ham Hilmar Finsen hafði ekki verið í veislunni, en frétti að sjálfsögðu hvað fram hafði farið. Þegar rektor skólans fór þess á leit að fá greidda þá fimmtíu ríkisdali, sem heitið hafði verið vegna kostnaðar við konungshátíð, var honum neitað um greiðsluna. Skrifaði landshöfðingi rektor þungort'og þykkjumikið bréf, þar sem hann sakar pilta um drykkjuskap og siðlausa framkomu og sneiðir jafnframt mjög að rektor og kennurum skólans fyrir skort á aga og vanrækslu við eftirlit með samkomum pilta. Þetta hleypti illu blóði í skóla- sveina, og þegar Jón Ólafsson, sem stóð í nánum tengslum við þá, frétti þessi tíðindi, óð hann fram á ritvöll- inn í Göngu-Hrólfi og birti þar langa grein, sem hann kallaði Lands- höfðingja-hneykslið. Rekur hann þar atburði þessa alla, og fer mörg- um svæsnum og móðgandi orðum um landshöfðinga. Þar kemst hann meðal annars svo að orði: Hvaðan er landshöfðingja- hneykslið komið? Svar: Frá stjóm- inni. Sönnun: Hefði stjómin ekki skrúfað upp á okkur þessum lands- höfðingja, þá hefði hér ekkert Lífshlaup hans var einkar viðburðaríkt og um margt óvenjulegt. Hann rataði í ýmis ævintýri, var til dæmis ákærður fyrir landráð og varð að flýja land um skeið. Hann ferðaðist til Alaska á vegum bandarisku ríkisstjórnarinnar og hafði uppi hugmyndir um að koma þar á fót íslendinganýlendu. Margar sögur fara af veru Jóns í Ameríku og meðal annars mun hann hafa átt þar tvær fjölskyldur um skeið, eiginkonu sfna og ástkonu, en báðar ólu þær honum börn. Hann blandaði sér í stjórnmál og hitti að máli þáverandi forseta Bandaríkjanna Ulysses S. Grant, og segir sagan þá heimsókn hafa endað með þvi að þeir fóru saman á fyllerí, en forsetanum þótti víst góður sopinn. Það var ætiun Jóns að fá samþykki fyrir áformum sínum um að flytja íslendinga til Alaska og stofna þar íslenskt stórveldi sem gæti, þegar fram liðu stundir, orðið eitt áhrifamesta afl í heimsmálum. íslenskan yrði þá heimsmál og þjóðin myndi margfaldast og virðing hennar aukast. Jón veigraði sér aldrei við að koma af stað deilum, jafnvel við yfirvöld og þekkta menn. Hann átti í blaðadeilu við Benedikt Gröndal og marga fleiri og þegar hann var um skeið alþingisritari lenti hann í hörkudeilum við sjálfan alþingisforsetann, Jón Sigurðsson. Hann ritaði alla tið skoðanir sinar umbúðalaust og hirti aldrei um það hverjum kynni að þykja að sér vegið. Morgunblaðið hefur fengið leyfi útgefanda bókaforlagsins Vöku-Helgafells til að birta hér nokkra stutta kafla úr bók Gils Guðmundssonar um Jón Ólafsson ritstjóra. „Niður með lands- höfðingjann“ Jón Ólafsson átti í deilum við landshöfðingjann Hilmar Finsen sem þá bjó í húsinu við Lækjartorg sem síðar var nefnt stjómarráðs- húsið. Fyrir framan húsið var fánastöng þar sem danski ríkis- fáninn blakti á hátíðisdögum. En árla morguns hinn fyrsta apríl, þegar fyrstu menn komu á fætur, sáu þeir þá nýlundu, að ný veifa var komin á þessa stöng. Var það fáni dökkblár á lit. Á bláan feldinn voru ritaðir hvítir stafir. Var letrið seinlesið, en brátt komust menn að þvi, að stafimir vom á höfði og þama stóð: Niður með landshöfðingjann. — Stjómhollir menn bmgðu við og drógu dulu þessa niður, færðu hana lögreglu- stjóra og skýrðu honum frá, hvaðan hún var tekin. Um sama leyti fréttist að víðar um bæinn, svo sem á Bryggjuhús- inu, hefðu verið fest upp spjöld, sem á var letrað stómm stöfum: „Niður með landshöfðingjann, engin stöðu- lög.“ Vom spjöld þessi rifín niður hvert af öðm og flutt á lögreglu- stöðina. Var hafín eftirgrennslan um það, hveijir fyrir þessu stæðu, en ekkert sannaðist í því máli. Það höfðu ýmsir fyrir satt, að hér hefðu skólapiltar verið að verki, að hvöt- um Jóns Ólafssonar. Rúmri viku síðar, hinn 8. apríl, var afmælisdagur konungs. Það var föst venja, að skólasveinar og kenn- Jón Ólafsson í einkennisbúningi bandariska flotans. IGils Guðmundsson rithöfundur hefur nú sent frá sér nýja bók sem Vaka-Helgafell gefur út. Hún ber titilinn Ævintýramaður, Jón Ólafsson ritstjóri og segir frá þeim manni sem hvað mest bar á í íslenskri blaða- mennsku á síðari helmingi nítjándu aldar. Hann var fyrsti formaður Blaðamannafélags íslands. Jón Ólafsson varð fyrst ritstjóri átján ára gamall, en var síðar ritstjóri Þjóðólfs og þingmaður fyrir Suður-Múlasýslu. Fremri röð: Hatty, kona Ólafs tannlæknis, Helga Eiríksdóttir, Jón Ólafsson með dótturson sinn, Hákon skógræktarstjóra i fanginu, Sigríð- ur, dóttir Jóns, kona Ágústs H. Bjamasonar prófessors. Aftari röð: Páll, Ólafur og Gísli, synir Jóns Ólafssonar og Ágúst H. Bjamason, tengdasonur hans.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.