Morgunblaðið - 20.12.1987, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. DESEMBER 1987
33
Horft suður Aðalstræti árið 1901, frá svipuðu sjónarhorai. Töluverðar breytingar hafa nú orðið eins
og sést við samanburð.
Iðnaðarmanna- og Búnaðarfélagshúsin 1986 — hús til fyrirmyndar um gott og
vandað viðhald.
stakra húsa. Við höfum reynt að
skrá sem fyllsta sögu hvers húss
og miðbæjarins alls í von um að
hver lesandi eða rýnandi bókarinnar
finni þar eitthvað áhugavert og
myndi sér sjálfur skoðanir á varð-
veislugildi húsa.
En er andblær bókarinnar þá
ekki einmitt sá að allt skuli
standa í stað? Er bókin ekki ein-
mitt dýrðaróður til hins gamla
tima og full af vantrú á sköpun-
armætti okkar eigin samtíðar?
Aftur er svarið nei. Byggingar-
saga borgarinnar, eins og öll önnur
saga, ijallar um breytingar sem
eiga sér stað.
Við getum hins vegar ekki horft
á breytingamar eiga sér stað nema
með því að skoða einstakar kyrr-
stæðar myndir ef svo má segja,
bera þær saman og athuga hvað
hefur breyst. í bókinni rekjum við
byggingarsögu bæjarins til okkar
tíma, bæjarins alls og einstakra
húsa hans, með því að bregða upp
kyrrstæðum myndum.
Þessi saga verður ekki stöðvuð
og það er bijálæðiskennd hugsun
að ætla að svo geti orðið. Það er
hins vegar staðreynd að við höfum
farið mjög illa með miðbæinn í
marga áratugi og ástæður þess eru
margvíslegar. Það er löngu orðið
tímabært að miðbænum verði sýnd-
ur sá sómi sem hann á skilið og
hann gerður fallegur, fróðlegur og
skemmtilegur staður. Til þess að
þetta geti orðið þarf að gera við
gömui hús og gera þau falleg aft-
ur, ný hús þarf að byggja í skörð,
götur, stfga og bílastæði þarf að
gera af vandvirkni og fleira mætti
telja.
Það er með öðrum orðum mikil
þörf á að sköpunarmætti okkar tíma
verði beitt í miðbænum. Án hans
er hætt við að miðbærinn verði
smám saman eyðingu að bráð eins
og átt hefur sér stað um langan
tíma.
Það þarf hins vegar ekki nema
ein saklaus bókstafsskipti til þess
að sköpunarmátt,ur breytist í sköð-
unarmátt og það mætti vera til
áminningar um að fara gætilega í
sakimar.
Sköpunarmætti þarf nefnilega
að beita af mikilli varfæmi og skiln-
ingi á þeim umhverfisþáttum sem
þarf að varðveita. Sköpunarmáttur-
inn þarf að hvíla á betri þekkingu
en hingað til og hann þarf að ein-
kennast af meiri hógværð en fram
til þessa. Það þarf að temja hann
og aga svo að péið geti ekki breyst
í eð.
Þið bendið sem sagt ekki á
neina allsherjarlausn á því
vandamáli sem framtíðarstefna
í varðveislumálum miðbæjarins
er?
Það er rétt. Slík lausn er ekki
til og verður það aldrei. Það er hins
vegar til sú stefna sem skynsamleg
er, að kappkosta að hugleiða sér-
kenni Reykjavíkur, átta sig á því
hver þau eru, hvað gerir Reykjavík
einstaka og frábmgðna öðmm
borgum. Þessi sérkenni, sem af
mannavöldum era hús og önnur
mannvirki frá ýmsum tímum, verð-
um við að varðveita sem allra best.
Þá verðum við einnig að muna
eftir því að varðveisla húss þarf
alls ekki að vera fólgin í því að
geyma það og forðast að það breyt-
ist. Eðli húsa og allra annarra
mannanna verka er að þau breyt-
ast. Öll gömul hús hafa litið öðmvísi
út áður fyrr. Þau hafa breyst mis-
mikið. Eitt af elstu húsum bæjarins
er Aðalstræti 16. Það hefur verið
að taka sífelldum breytingum í
tímans rás, stundum hægum breyt-
ingum en stundum stökkbreyting-
um. Nú er það gjörólíkt því sem
það var í fyrstunni og er margfalt
stærra en það var þá. Hér er þó
um sama húsið að ræða samkvæmt
málvenju og tilfinningu flestra
manna.
Svipuðu máli ætti að gegna um
mörg önnur hús á okkar tímum.
Ekkert ætti að þurfa að vera því
til fyrirstöðu að þau megi breytast
og jafnvel stækka jafnframt því sem
þau verða varðveitt og geta áfram
borið vitni um sögu borgarinnar.
Svo em önnur hús sem við kjós-
um að varðveita án stökkbreytinga
og stækkana, báðar þessar leiðir
era hugsanlegar.
Mig langar tíl þess að koma
að öðru og óskyldu atriði í tengsl-
um við byggingarsögu húsa.
Flest hús í bænum hafa verið
byggð fjölskyldum,' en þótt hús-
stjórn og búsýsla hafi yfirleitt
verið í höndum kvenna þá voru
húsin jafnan kennd við karlana
og eru það jafnvel enn. Er þetta
ekki óþægileg staðreynd nú á
timum vaxandi jafnréttis kynj-
anna?
Rétt er það. í þessari skrá okkar
yfír byggingarsögu húsa höfum við
hins vegar lagt miklu minni áherslu
á persónusögu en venjulegt hefur
verið í fyrri ritum um sama efni.
Oft hefur frásögn um húsin verið
þannig háttað að eigendur húsanna
hafa verið aðalatriði frásagnarinn-
ar. Hér em það fyrst og fremst
húsin sem fjallað er um. Þetta er
húsasaga með persónulegu ívafi.
Það er ef til vill fyrir áhrif þessa
vaxandi jafnréttis kynjanna sem þú
nefndir í spumingunni, að þess hef-
ur örlítið gætt í skrifum okkar um
húsin í bænum, að leggja Svið meiri
áherslu á þátt kvenna í húsasög-
unni þá sjaldan tækifæri gefst.
Einnig mætti nefna að við höfum
ígrundað svolítið hvemig breytingar
á heimilisvinnu hafa mótað húsa-
gerð, til dæmis hvaða breytingar
urðu á herbergjaskipan íbúðarhúsa
þegar eldavélamar leystu opnu eld-
stæðin af hólmi.
H.V.
Ábætisréttir
Hindberja - rjómarís
Þetta er ljúffengur og jafn:
framt dálítið „öðravísi“ ábætir. í
hann fer eftirfarandi:
1 pk. frosin hindber (t.d. frá
Sól h.f.), 7 blöð matarlím, 1-2 dl.
hindbeijasaft, um V2 1. laussoðin
hrísgijón, 50 gr. möndlur, 1 pk.
vanillusykur eða 2 tesk. vanillu-
dropar, 2-3 matsk. sykur, 4 dl.
ijómi.
Setjið frosnu hindberin í skál,
hellið þynntri hindbeijasaft yfir,
og látið berin þiðna í saftinni.
Leggið 4 matarlímsblöð í bleyti
í köldu vatni í 5 mínútur. Afhýðið
möndlumar, skerið þær í flysjar
eða hakkið þær gróft.
Þegar berin eru afþídd hellið
þeim í sigti yfir skaftpotti og lát-
ið renna vel af þeim. þynnið út
hindbeijasaftina svo úr verði 3
dl. Hitið upp og bræðið útbleytt
matarlímið í þessu. Hellið því
síðan í fallega skál eða hringlaga
kökuform. Látið þetta hálf-
stirðna, bætið þá beijunum út í
og geymið í ísskápnum.
(mynd nr. 2) Bleytið upp 3 blöð
af matarlími í köldu vatni, bræðið
það síðan í 1 matsk. af vel volgu
vatni og hrærið 3-4 matsk. af
ijóma saman við.
Hrærið nú sykrinum, vanillunni
og helmingnum af möndlunum
saman við kæld soðin hrísgijónin.
Þeytið ijómann sæmilega stífan
og blandið honum saman við
hrísgijónablönduna, og að síðustu
útbleyttu matarlíminu.
Penslið skálina með beijunum
í aðeins að ofanverðu með örlítilli
olíu áður en þið hellið ijómarísinu
yfir berin.
Geymið í ísskáp í 2-3 tíma. Dúfið
skálinni eða forminu augnablik í
heitt vatn áður en þið hvolfið rétt-
•inum á fat. Skreytið með afgang-
inum af möndlunum.
(mynd nr. 3)
Veizluís með
rommbragði
Þetta er fljótlagaður en mjög
lystugur ábætir.
íhann þarf: 1 1. vanillu-skafís,
4 dl. þeyttur ijómi, 2 dl. rúsínur,
1 dl. romm, IV2 dl. hnetukjamar.
Skreyting: Gróft saxaðir hnetu-
kjamar og þeyttur ijómi.
Látið rúsínumar trekkja í
romminu í lokuðu íláti í heilan
sólarhring.
Blandið svo saman skafísnum,
stífþeyttum ijómanum, rúsínun-
um, romminu og söxuðum hnet-
unum. Látið í form og í frystinn
í nokkra tíma. Hvolfið síðan á fat
og skreytið með hnetum og þeytt-
um ijóma (stjömuljós skapa fína
stemningu á gamlárskvöld, sbr.
mynd).
Ég vil svo að lokum senda ykk-
ur öllum beztu óskir um gleðileg
jól og farsælt komandi ár.
Jóramv.
u