Morgunblaðið - 17.01.1988, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. JANÚAR 1988
29
Persónuleg sambönd
Viðbrögð við verkefnum
Kerfi danska skólasjónvarpsins er æði flókið, og ekki til eftirbreytni.
efnið í sjónvarpi, álíka og íþrótta-
þættimir, en jafnframt ákaflega
óvandað, að mínum dómi. Aðallexí-
an sem við getum lært af Dönum
er að halda ekki að skólasjónvarp
verði þróað án samvinnu við skól-
ana. Við erum að leita eftir ódýrari
lausnum og forðast að búa til um-
fangsmikið kerfi.“
Þjónustustofnun við
skólana
Hver er þá mismunurinn á
danska kerfmu og skólasjónvarþi í
Kentucky, sem Sigrún skoðaði til
samanburðar? „ Kentucky sjón-
varpið var í upphafi gert að sjálf-
stæðri einingu undir menntamála-
ráðuneytinu og lítur á sig sem
þjónustustofnun við skólana. Það
telur grundvallaratriði að skólamir
noti efnið og að það falli að því sem
þeir em að gera. Því er stjómað
af níu manna ráði. Það þjónar
grunnskólum og framhaldsskólum
að því leyti að þeir sem vilja afla
sér eininga til þess að taka stúd-
entspróf geta nýtt sér þjónustu
sjónvarpsins og lokið því sem er
sambærilegt við stúdentspróf. En
prófín eru tekin við skólana. Sem
sagt það þjónar sem nokkurs konar
öldungadeild. Og loks er skólasjón-
varpið með þætti fyrir háskóla-
nema. Skólasjónvarpið fær beinar
fjárveitingar frá ríkinu. til þess að
þjóna grunnskólunum og í annan
stað til þess að vera með þjón-
ustuna við þá sem lengra eru
komnir. Þessu er haldið aðskildu. A
morgnana eru sjónvarpsþættir fyrir
grunnskólann, en eftir hádegi fyrir
aðra aldurshópa. Allt er þetta sent
út á almennu dreifikerfi þannig að
þeir sem heima eru geta horft á
allt þetta efni, en jafnframt er
umfangsmikil þjónusta við skólana
í myndbandagerð. Skólamir geta
bæði tekið upp þætti eða fengið þá
senda gegn vægu gjaldi. Núna nota
sjónvarþaði því. Úr þessu hafa orð-
ið eilíf átök milli aðilanna um það
hver eigi að ákveða hvað. Sjón-
varpið talar um frjálsa fjölmiðlun
og skólafólkið vill ráða efni kennslu-
þáttanna, sem er auðvitað rétt.
Vitanlega er það skólafólkið en
ekki blaðamenn sem eiga að ákveða
kennsluefni. Þannig eru deilumar
um efnismeðferð búnar að ganga
lengi milli DR skólasjónvarpsdeildar
og Landscentralen. Yfirmaður
Landscentralen lét einhvern tíma
þau orð falla að þegar þeir bæðu
um græna banana frá danska sjón-
varpinu fengju þeir rautt kvenhjól
í staðinn. Þeir hafa semsagt ekki
verið ánægðir með þættina sem DR
hefur gert, þ.e. innihald þeirra burt
séð frá faglegu hliðinni. Og sjón-
varpsfólkið vill ekki láta segja sér
fyrir verkum. Fleira kemur til. Upp-
haflega fengu skólaþættimir inni á
morgnana, en hafa smám saman
verið látnir víkja fyrir öðru efni.
Em nú oftast sendir út síðdegis
þegar laus tími fínnst. Það er gert
undir þeim formerkjum að dagskrá-
in sé ekki notuð beint á þeim tíma
þegar sent er út. Sjónvarpið hefur
hins vegar ekki neina myndbanda-
þjónustu við skólana og má það
ekki vegna íjölföldunarlaganna.
Það er því námsgagnsstofnunin
sem tekur upp alla dagskrá sem
sjónvarpið sendir út til skólanna og
yfírfærir hana á bönd fyrir skólana.
Þaðan fá skólarnir svo efnið lánað,
eins og í venjulegu bókasafni."
En hvað þá um höfundaréttinn?
Sigrún útskýrir að hann gildi ekki
um skólaefni, sé það notað í form-
legri kennslu. Höfundar hafa eftir-
látið skólunum þetta efni
endurgjaldslaust í ákveðinn tíma,
og fyrir vægt gjald eftir það, sem
sé mjög lofsvert:,, Er það ekki sam-
eiginlegt hagsmunamál okkar allra
að mennta þessa þjóð og leggja þar
ekki stein í götu?.“ Eftir þetta inn-
skot heldur Sigrún áfram að
útskýra danska kerfið:„ Þegar ný
íhaldsstjóm kom til TalSa í Dan-
mörku fyrir nokkrum árum var
ákveðið að endurskoða þetta fyrir-
komulag. Úr varð að danska
skólasjónvarpið innan DR fengi
ekki alla fjárveitingu rnenntamála-
ráðuneytisins til að framleiða sjálft
þættina, heldur vænr þættirnir
boðnir út og DR gefinn kostur á
Kerfið í Kentucky er sérstakt skólasjónvarp fyrir allt skólastigið og miðar fyrst og fremst við þjónustu
við skólana. Þar hafa þeir náð umtalsverðum árangri með tiltölulega litlum kostnaði.
að bjóða líka í þá, sem að vísu var
ekki tekið þegjandi þar á bæ. Síðast
þegar ég frétti var þó skólasjón-
varpsdeildin enn við líði, en á nú
að leggja meiri áherslu á fullorðins-
fræðslu, enda gréidd af afnotagjöld-
um. Skólasjónvarpsdeildin hefur
alltaf verið lítil deild innan DR og
ekki sett undir útvarpsráð heldur
beint undir ráðherra, sem á að svara
fyrir málefni deildarinnar á þingi.
Þarna hefur alltaf verið reynt að
framleiða sem mest efni fyrir sem
minnst fé og sjónvarpið stært sig
af að vera með svo ódýra fram-
leiðslu. Kennsluefnið er ódýrasta
alls 94 af hundraði af öllum grunn-
skólum þessa þjónustu. Þama á
milli fara fram stöðug skoðana-
skipti. Skólasjónvarpið hefur ráð-
gjafaþjónustu, starfsmenn sem fara
á milli skólanna, kynna hvað er í
boði og annast viðgerðaþjónustu,
taka jafnvel þátt í kaupum á sjón-
varpstækjum. Skólarnir geta kallað
eftir hjálp ef eitthvað kemur upp
á, tæknilega og efnislega.
Þættir sem eru unnir af skóla-
sjónvarpinu eru gerðir í náinni
samvinnu við sérfræðinga og kenn-
ara og ekki farið af stað með
vinnsluna fyrr en komið er sam-
komulag um það hvemig eigi að
taka á viðfngsefninu og útfæra það
rækilega. Eftir það tekur stöðin við
framleiðslunni. Sjónvarpið fram-'
leiðir tiltölulega lítið af efni sjálft -
og lítur svo á að gæði þáttanna sé
mikilvægara en magnið sem er
framleitt. Líftími hvers þáttar frá
)eim er 5-10 ár, en hægt að bæta
)að sem verður úrelt. Þetta byggir
á þeirri skoðun að séu þættir ekki
af sama gæðaflokki og það sem
nemendur sjá heima hjá sér á kvöld-
in þá nái þau ekki tilgangi sínum.
Þetta hefur reynst góð fjárfesting,
enda gjörólíkt óvandaðri fjölda-
framleiðslu Dananna, sem ég sat
og horfði furðu lostin á. í því sam-
bandi varð mér hugsað til fjölföld-
uðu sneplanna, sem krakkamir
koma oft hér með heim í stað bóka
og hvaða áhrif það hefði á virðingu
þeirra fyrir efninu. Ef um er að
ræða myndbandaröð, þá er sent
með góðum fyrirvara, skólarnir fá
alla myndröðina í einu. Það auð-
veldar kennurunum undirbúning-
inn. Allt verður þetta að vera vel .
skipulagt, sendir út leiðarvísar sem
standast upp á mínútu.
Mér þótti mjög áhugavert að
kynnast þessu í skólunum í
Kentucky, þar sem skólafólkið er
ákaflega áhugasamt. Og ég naut ,
þess að fjalla um þetta í ritgerðinni
minni.
Að sjá Missisippi
í íslensku útvarpslögunum er
skýrt tekið fram að sjónvarp og
útvarp eigi að þjóna sem fræðslu-
miðill, og þar hefur hingað til skort
kennsluþáttinn. Sigrún Stefáns-
dóttir hefur mikinn áhuga á að
breyta því. Hún segir að augu sín
hafi á sínum tíma enn betur opnast
fyrir því hvað hægt er að gera með
þessum miðli af þvi að hún á tvo
syni, sem hafa verið svo heppnir
að eiga kost á að vera í skólum þar
sem sjónvarp hefur verið notað á
virkan hátt í skólastarfínu. Hún
segir:„Með því að nýta okkur mynd
og hljóð á sjónvarpsskermi getum
við farið með nemendur okkar til
Danmerkur og leyft þeim að heyra
hvernig Danir tala og sjá hvemig
Danir líta út. í stærðfræðitíma get-
um við leyft nemendum að heyra
hvemig besti kennari landsins út-
skýrir formúlur o.s.frv. Þótt slíkur
aðstoðarkennari komi inn í bekkinn
þýðir það ekki að kennarinn sjálfur
geti vikið sér frá. Til þess að þetta
efni nýtist þarf að vera bæði for-
máli og eftirmáli. í byrjun skóla-
sjónvarps vom margir kennarar á
móti því, þar eð þeir óttuðust að
þeir myndu missa vinnuna. Þetta
hefur breyst og þeir hafa áttað sig
á því að þetta tekur ekki frá þeim
vinnuna en gerir hana þvert á móti
litríkari og árangursríkari, en ekki
endilega auðveldari. Þættimir verða
að falla að kennslunni, eigi þeir að
skila sér.
Um daginn var ég spurð að því
hvað skólasjónvarp væri fyrir kenn-
arann. Þá datt mér í hug það sem
mamma mín sagði þegar ég fór í
fyrsta skipti með hana niður að
ánni Missisippi, sem rennur gegn
um borgina sem ég hefi búið í und-
anfarin ár. Hún sagði: Mikið vildi
ég að hann afi þinn hefði fengið
að sjá þessa á, þvi hann talaði svo
mikið um hana þegar hann var að
kenna í litla sveitaskólanum norður
í Svarfaðardal! Afi talaði m.a. við
krakkana um Stikilberja Finn til
að vekja áhuga þeirra á þessu fljóti,
sem mömmu fannst eftir allt saman
ekkert svo miklu stærra þarna ná-
lægt upptökunum en Svarfaðardal-
sáin. Kennarar á íslandi þurfa að
gera ótrúlega mikið af því að kenna
það sem þeir hafa aldrei séð sjálfir.
Því hefur það ekki aðeins gildi fyr-
ir þá heldur líka nemendur að geta
séð eitthvað af því sem verið er að
fjalla um í hvert sinn, þó það sé á
myndbandi. Það hlýtur að gera
kennsluna árangursríkari að hafa
SJÁ NÆSTU OPNU