Morgunblaðið - 17.01.1988, Blaðsíða 58
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. JANÚAR 1988
58
AFRÍSKUR TRUMBUSLÁ TTUR
í hugxim margra er afrísk
tónlist tónlist seiðandi
trumbusláttar fyrst og
fremst og sem stendur er
frægasta trommarasveit
Afríku á Vesturlöndum
tvímælalaust Burundi-
trommararnir. Margar
evrópskar hljómsveitir og
tónlistarmenn hafa sótt
áhrif til þeirra og þá helst
hvað varðar taktuppbygg-
ingu. Sem dæmi má nefna
Adam Ant og gerfihljóm-
sveitin Bow Wow Wow sem
sóttu til þeirra trommu-
taktinn sem bar upp tónlist-
ina (Malcolm McLaren sem
bjó til Bow Wow Wow fékk
reyndar megnið af lögum
hljómsveitarinnar að „láni“
frá suður-afrískum tónlist-
armönnum), en fyrir
skemmstu héldu Burundi-
trommararnir tónleika í
Lundúnum.
Inkiranya heilsað.
Ljósmynd/BS
Ingoro n’ingoma
Burundi er smáríki í sunnan-
verðri Mið-Afríku, eitt
fátækasta land álfunnar.
Það var eitt síðasta Afríkuríkið sem
gert var að nýlendu, því það var
ekki fyrr en 1885 að Vesturveldin
komu sér saman um að landið væri
á þýsku áhrifasvæði. Burundi komst
síðan undir stjóm Belga eftir heims-
styijöldina fyrri og varð loks sjálf-
stætt 1962 undir konungsstjórn, en
var lýst lýðveldi 1966. Helstu ætt-
bálkar landsins eru tveir, tutsi og
hutu. Tutsi ættbálkurinn hefur alla
tíð ráðið málum í Burundi og gerir
það enn í dag, en hutu ættbálkur-
inn, um 85% landsmanna, þjónar
tutsimönnum sem nær ánauðugir
bændur. Frá hutumönnum koma
trommaramir sem hér verður sagt
frá, en ekki fá nema sérstakar ætt-
ir innan ættbálksins að leika á
trommumar.
Undir konungsstjóminni varð
tromman valdatákn og þá sérstak-
lega einkatromma konungsins sem
var talinn helgur gripur. Tromm-
umar voru geymdar á sérstökum
stöðum, hvort sem var á heimili
konungsættarinnar, í helgum skóg-
arlundum eða í grafhýsum konunga.
Þessir trommubústaðir kölluðust
ingoro y’ingoma, eða trömmuhöll,
og sérstakir laukar vissra ætta voru
þeir einu sem höfðu til þess leyfi
að umgangast trommurnar, búa
þær til og leika á þær. í trommuhöll-
unum var aðaltromman, inkiranya,
lögð á sérstaka grind og um hana
var raðað hinum minni trommum,
sem kallast ingendanyi, líkt og
væri við konungshirð.
Allur tilbúningur trommanna, en
trommugerðin kallast ngoma, er
háður ákveðnum helgisiðum og
trommumar má aðeins gera úr
trénu d’umuvugangoma, en nafnið
þýðir einfaldlega tréð sem lætur
trommuna tala. Allir hlutar tromm-
unnar heita ákveðnum nöfnum sem
vísa gjaman til móðurhlutverksins,
s.s. bijóst, naflastrengur og magi.
Tónlist frá þremur
heimsálfum
Tónleikamir, sem haldnir vom í
Town and Country Club í Lundún-
um undir heitinu WOMAD Winter
Festival, eða vetrarhátíð WOMAD
(World of Music and Dance, eða
heimur tónlistar og dans) voru
nokkuð dæmigerðir fyrír starfsemi
WOMAD í því að fram komu á
hljómleikunum tónlistarmenn úr
ýmsum áttum og frá þremur heims-
álfum, Evrópu, Afríku og Asíu.
Fulltrúar Evrópu voru dúettinn
Lights in a Fat City og saxófónleik-
arinn Andy Sheppard, frá Asíu kom
japanski dúettinn Frank Chickens
og frá Afríku komu Burunditromm-
aramir og Bambara tríóið frá Malí.
Vetrarhátíðin hófst á að fram
komu tónlistarmennimir Stephen
Kent og Eddy Sayer undir nafninu
Lights in a Fat City. Þeir leika á
ýmis hljóðfæri sem mörg hver er
erfitt að nefna og leika auk þess á
heimatilbúin hljóðfæri sem smíðuð
em úr brotajámi og bambus meðal
annars. Tónlistin er súrrealísk
blanda af vestrænpi framúrstefnu-
tónlist og austrænni tónlist.
A eftir Lights in a Fat City komu
japönsku söngkonumar Kazuko
Hohki og Kazumi Taguchi sem kalla
sig Frank Chickens, opinskáar hæn-
ur. Þær sungu mestmegnis á ensku
og tónlistin var einskonar enskur
diskótónlistarbræðingur, en text-
amir fjölluðu um kynþáttamisrétti
og þó frekast um kynjamisrétti.
Minnisstætt er eitt lagið sem í var
fjallað um þá ímyndun að austræn-
ar konur kjósi það helst af öllu að
eignast vestrænan mann. Önnur
söngkonan sagði reýndar frá því
að hana hefði langað til að giftast
breskum manni þegar hún var ung
stúlka vegna þess að í Bretlandi
væru klósett með rennandi vatni.
Ungar stúlkur í Austulöndum sjái
því vestræna menningu í hillingum
en ekki vestræna karlmenn; karl-
Heljarstökkin voru hvert öðru hærra, og skipti þá einu hver það var sem stökk.
Ljósmynd/BS
Ljósmynd/BS
Yngsti meðlimur sveitarinnar hampar trommunni litlu.
menn séu allstaðar eins. Þær
klykktu svo út með því að þær
væru ninja, ekki geishur.
A eftir Frank Chickens kom
Bambara tríóið frá Malí og með því
Andy Sheppard. Kynnir tónleikanna
lýsti því að Andy hefði ekki æft
með tríóinu fyrir tónleikana, en
ekki var að merkja að svo væri.
Bambara tríóið leikur þá gerð mal-
ískrar tónlistar sem kallast bambara
wassolo reual og byggist á einfaldri
hljóðfæraskipan; rödd, flautu og
malískum gítar. Andy Sheppard lék
á sópran- og altsaxófóna til skiptis,
en hann er í hópi fremstu jasstón-
listarmanna Bretlands (heimsins ef
marka má orð Miles Davis). Hann
gætti sín á því að yfirgnæfa það
sem fram fór, en var alltaf til stað-
ar tilbúinn til að leggja sitt af
mörkum.
Var þá komið að aðalnúmeri
kvöldsins, Burunditrommurunum
tuttugu, og hófust sviðsmenn handa
við að hreinsa af sviðinu alla hljóð-
nema og hátalara, enda reyndist
ekki vera mikil þörf fyrir slíkan
útbúnað. í upphafi tónleikanna
heyrðust drunur í fjarska og síðan
komu trommaramir inn á sviðið í
einfaldri röð hver með sína trommu
á höfðinu og léku á þær um leið.
Ekki misstu þeir úr takt þó þeir
þyrftu að leggjast nærri á hnén til
að komast inn á sviðið með tromm-
urnar á höfðinu. Þeir röðuðu sér í
hálfhring á sviðinu og settu tromm-
umar niður fyrir framan sig eftir
ákveðinni reglu. Fyrstur í röðinni
var trommari sem bar á höfðinu
móðurtrommuna, inkiranya, sem
var skreytt með ámáluðum fána
Burundi. Hann setti hana niður á
mitt sviðið en hinir röðuðu sér í
hálfhring aftarlega á sviðinu.
Trommaramir vom í rauðum og
hvítum kuflum og með á sviðið kom
maður á sjötugsaldri sem var
klæddur í hefðbundinn afrískan
búning, með skjöld og spjót. Hann
dansaði fremst á sviðinu á meðan
trommararnir settu niður tromm-
umar og stökk heljarstökk við öll
taktskipti. Trommutakturinn var
þungur og ákveðinn, enda sleginn
með kylfum sem em um 40 senti-
metrar á lengd og 4 sentimetrar
að þvermáli, og á stundum stukku
trommaramir upp í loftið til að ná
meiri þunga í ásláttinn. Eftir hveija
taktlotu sló helmingur trommarar-
anna í hliðar trommanna til áð
bijóta upp taktinn áður en næsta
lota hófst. Þeir skiptust síðan á að
taka sig út úr hópnum einn og einn
og leika á móðurtrommuna sem stóð
framan við miðjan bogann. Þar
slógu þeir takt lagsins sem leikið
var með meiri hraða en fram að
því, stigu síðan frá trommunni,
drógu ásláttarkylfurnar frá óstinni
í hringi um hálsinn með miklum
hraða og stukku síðan ótrúleg helj-
arstökk. Þessu hélt fram um hríð
að fram á sviðið dansaði einn með
litla trommu sem hann setti frá sér
fremst á sviðinu. Hann sló síðan á
hana með' miklum tilburðum og
annar trommuleikari kom á vett-
vang og reyndi að sæta lags og
leika einnig á trommuna. Hinn varð-
ist fimlega þar til hann lét undan
og léku þeir báðir á trommuna um
stund.
Burunditrommararnir voru á
sviðinu í tæpan klukkutíma og bog-
aði af þeim svitinn er þeir héldu á
braut, hver með sína trommu á
höfðinu eins og þegar þeir komu á
svið, enda átökin mikil.
Árni Matthíasson