Morgunblaðið - 20.01.1988, Blaðsíða 43

MORGU\TBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. JANÚAR 1988
43
Á perlur geta fallið ský
eftirSteinar
Guðmundsson
Ef til vill hafa amerísku spennu-
myndimar úr sjónvarpinu þrýst því
inn í vitund mína, að sá sem vísvit-
andi felur staðreyndir, sem orðið
hafa eða geta orðið öðrum til tjóns,
sé samsekur þeim sem að óhæfu-
verkinu stendur, því ekki er laust
við að ég hafi bitið mig nokkuð oft
í tunguna og skammast mín fyrir
að þegja þegar samviskan sagði
mér að ég hefði átt að tala.
Ég átti mér draum.
Hann rættist þegar SÁÁ hóf
göngu sína.
Sjálfur átti ég ekki annan þátt í
því kraftaverki en þann, að verða
við ósk Hilmars heitins Helgasonar
um að sækja svokallaða endur-
hæfingu drykkjumanna út til
Ameríku og gróðursetja hana hér
á landi. Ég held að hugljómun, frek-
ar en nokkuð annað, hafi ráðið allri
ákvarðanatöku Hilmars hvað snerti
uppbyggingu SÁÁ, því þar sem
óskum hans var fylgt eftir fylgdi
farsæld í kjölfarið.
Þegar ég fór að fínna fyrir því
að SAÁ var farið að ramba á stefn-
unni, sem mótuð var við upphaf
þessa menningarfyrirbæris, sem
aldrei hefði orðið neitt úr ef það
hefði ekki átt sér AA-boðskapinn
að bakhjarli, þá gerði ég hvetja til-
raunina á fætur annarri til að fá
menn til að rétta kúrsinn svo~halda
mætti í horfínu og boða einfalda
fræðslu um það sérstæða mein sem
alkóhólismi er; hamra á algjörri
sjálfsábyrgð hvers einasta drykkju-
manns — undantekningarlaust.
Mér er það ósköp vel kunnugt,
að sú stefna, sem mörkuð var að
Sogni og reyndist farsæl undirstaða
þejrrar meðferðarstefnu sem lyfti
SÁÁ til vegs og virðingar og ættuð
er vestan frá Veritas Villa, Hazel-
den, Johnson og Freeport, auk
þeirrar reynslu sem við höfðum afl-
að okkur hér heima af mistökunum
við Bláabandið og ÁMÍ, fólst fyrst
og fremst í því að örva menn til
hreinskilni við sjálfan sig. Hver
drykkjumaður veit að vandræði
hans byggjast að miklu leyti á
blekkingum og ef ýtt er undir blekk-
ingar þeirra vínneytenda, sem enn
eru ekki komnir í vandræði, með
því að telja þeim trú um að hér sé
um sjúkdóm að ræða, en ekki uppá-
tæki og seinheppni sjálfráða
manna, þá jaðrar það við að vísvit-
andi sé verið að setja fótinn fyrir
vegvillta menn.
Og meira en það, með þessu er
í gáleysi verið að meitla það inn í
huga óharðnaðra unglinga að óhætt
sé að drekka þangað til í ljós komi
hvort viðkomandi sé sjúklingur eða
ekki, en hvert mannsbam á að vita
að sjúkrakerfí okkar íslendinga er
eitt fullkomnasta sjúkrakerfí ver-
aldar. Unglingurinn hlýtur því að
reikna með því að öllu sé óhætt —
læknar hljóti að bjarga ef illa fer.
Fúin fyrirtæki, misheppnuð
uppátæki eða molnandi fjölskyldulíf
eru ekki orsök drykkjuskapar, en
oft má rekja drykkjuskap til flótta
frá því sem menn hvorki nenna að
sætta sig við né nenna að gera til-
raun til að breyta. Hvort flóttinn
svo er réttlætur með bjórþambi eða
brennivínssulli skiptir ekki máli.
Ætla má að heilbrigðiskerfíð fái
aldeilis að kenna á því áður en yfír
lýkur ef vel tekst til við að telja
almenningi trú um að flótti sé sjúk-
dómur.
En rætur þessa hörmungar mis-
skilnings er m.a. að leita í því, að
á árunum 1950—60 spruttu þjón-
ustustöðvamar í Ameríku upp eins
og bólur á táningi og kepptust um
að bjóðast til að „lækna“ drykkju-
skapinn. Stöðvamar gátu auðvitað
ekki auglýst eftir drykkjumönnum,
því það orð var of skítugt, en sjúkl-
ingar vom boðnir velkomnir. Og
þegar samkeppnin harðnaði var
jafnvel boðið upp á líbríum eða ein-
hvem annan vinsælan smuming í
greiningu á eðli drykkjuskapar og
skilgreiningum á stigverkunum frá
skál í góðra vina hópi að samkundu
bæklaðra alkóhólista inni á með-
ferðarstofnunum okkar, og þaðan
inn í heilbrigt líf, þá stendur ekki
á mér hvaðan svo sem sú beiðni
kynni að koma.
Danir gera sér ljóst, það sá ég í
fréttapistli ríkissjónvarpsins frá
Kaupmannahöfn og Lálandi, að
meðferð á okkar vísu er vissulega
talin góð þótt hún geti aldrei orðið
ráðandi sem eina úrræðið — fleira
þarf að koma til, því mennimir em
margir og misjafnir og efnum mis-
skipt.
Það skyldi þó áldrei vera að þeir
hér heima, sem leika sér að því að
kasta skít í Dani vegna sinnuleysis
þeirra í áfengismálum, eigi eftir að
fara út til Danmerkur til að ljúka
við að lesa kverið sitt?
Mér þykir helvíti hart ef við,
vegna sérvisku nokkurra frammá-
manna í ofdrykkjuvömum, verðum
að bíða þess að tryggingastofnunin
neyðist til að er.durmeta hvort rétt-
ur og sléttur drykkjuskapur geti
réttlætt sjálfsafgreiðslur úr sjóðum
stofnunarinnar. Nær væri að við
reyndum að verða fyrri til og hæf-
um vamir á breiðari gmndvelli svo
„perlan okkar“ þurfi ekki að standa
uppi eins og þvara þegar sjálfsaf-
greiðslufyrirkomulagið brestur?
100% nýtingin á Staðarfelli og
Sogni er til fyrirmyndar, en á Vogi
og Vífílsstöðum verður að breyta
til og aðlaga starfsemina að þörfum
þjóðarinnar í stað þess að miða all-
an reksturinn við nokkuð trygga
biðröð eftir plássum.
Höíundur er leiðbeinandi í of-
drykkjuvörnum.
Steinar Guðmundsson
morgunverð. Okkar stöðvar eiga
ekki að þurfa að lokka til sín skjól-
stæðingana á þessum forsendum
því rekstur þeirra er gulltryggður
af almannatryggingum.
En að því kom að ég sætti mig
við orðinn hlut, enda taldi ég að í
svona stómm hópi hlyti að því að
koma að einhver áttaði sig á vill-
unni. Ég reyndi að trúa því, að það
gerði ekki svo mikið til þótt SÁÁ
boðaði sjúkdóm þar sem áður var
talað um drykkjuskap, því mér var
ljóst að starfsemi SÁÁ að Staðar-
felli, Sogni, Silungapolli eða Vogi
væri þjóðinni það mikils virði að
með hugsanlegri deilu um keisarans
skegg mætti aldrei réttlæta aðför
að þessari starfsemi.
Og árin liðu, hvert af öðm, og
aftur og aftur varð ég að reyna að
blekkja mig til að trúa því að sjón-
depra ráðamanna, bæði í ríkis- og
einkageira ofdrykkjuvamanna,
væri afsakanleg sem tímabundið
fyrirbæri. En staðreyndir héldu
áfram að tala. Misskilningurinn var
að festa rætur. Greinilegt er að
ungt fólk, allt frá tíu ára aldri til
fertugs, er farið að álíta drykkju-
skap og alkóhólisma eitt og sama
fyrirbærið og kyngja því sem stað-
reynd að alkóhólismi sé sjúkdómur.
Áróðurinn var farinn að bera ávöxt
svo um munaði.
Samt hefur þessi villa að vissu
leyti orðið til blessunar því sjúk-
dómshugtakið hefur gefíð misjafn-
lega mgluðum ofdrykkjumönnum
kjark til að skríða út úr skúma-
skoti eigin sjálfsblekkingar og lýsa
sig fúsa til að þiggja hjálp við að
beita skynseminni á sjálfa sig. En
einmitt það, ásamt hreinskilni,
æðmleysi og umburðarlyndi em
leiðarmerkin út úr prísundinni.
En hér á ég við fullþroskaða
drykkjumenn á seinni hluta tuttug-
ustu aldarinnar, en ekki ungling-
ana, sem þá em að alast upp, svo
ég tali nú ekki um þá sem enn em
ekki fæddir inn í okkar yndislega
þjóðfélag. Það má plata subbuna
til að þvo hár sitt, enn að telja döm-
unni trú um að hún þurfí að verða
subba til að nokkurt vit sé í að
snyrta sig er skaðlegt. En samt vil
ég alls ekki reikna með því að
íslensku stöðvamar séu vísvitandi
að reyna að lokka til sín drykkju-
menn með þessari eftiröpun — en
þær gera það samt og er engu öðm
líkara en frekar sé keppt að 100%
nýtingu sjúkrarúma heldur en að
vera til taks í neyðartilvikum þegar
heimili drykkjumanna em að
springa innan frá.
Ég kvíði því, þegar yngri kyn-
slóðimar komast á brennivínsaldur-
inn, að þá verði oftar og oftar gripið
í þetta hálmstrá til að réttlæta
drykkjuskapinn. Þannig yrði sterk-
asta vöm vínneytandans gegn
diykkjuskapnum og eina vöm
drykkjumannsins gegn alkóhól-
isma, sjálfsábyrgð og sjálfsbjargar-
viðlejtni, afskrifuð.
SÁÁ er perla, en á fegurstu perl-
ur geta fallið ský.
Fá orð em betri en mörg orð ef
efni blaðagreinar á að komast til
skila. Þess vegna þagna ég. En fái
ég tækifæri til að taka þátt í skil-
EINKATÖLVURI 12.
INNRffUNTIL
29.JAN.
SÍMI:
621066
ÞÚ KEMST AÐ LEYNDARDÓMUM
TÖLVUNOTKUNAR OG ÞEIM
MÖGULEIKUM SEM TÖLVAN GEFUR
EFNI:
Kynning á vélbúnaði einkatölva og jaðartækja
• Notendaforrit • Flitvinnsla • Töflureiknir
• Gagnasafnakerfi • Stýrikerfi.
LEIÐBEINANDI:
Ólafur H. Einarsson, kerfisfræðingur.
TÍMI OG STAÐUR:
1.-4. feb. kl. 13.30-17.30 að Ánanaustum 15.
RITVANGUR/36 DISPIAYWRITE/36 1.2.
INNRTWNTIL
29.JAN.
DISPLAYWRITE/36 RITVINNSLU-
KERFIÐ HEITIR NÚ RITVANGUR/36.
Kerfið hefur verið þýttyfirá íslensku. Allar skjámyndir,
skilaboð og hjálpartextar eru á íslensku, sem og
vönduð, innbyggð orðabók.
MEÐAL EFNIS:
íslenskir staðlar • Útsending dreifibréfa með
tengslum við Svara/36 • Kynning á Liðsinna/36
(Personal Services/36).
LEIÐBEINANDI:
Ragna Sigurðardóttir Guðjohnsen, ritvinnslukennari.
TÍMI OG STAÐUR:
1.-4. feb. kl. 8.30-12.30 að Ánanaustum 15.
SIMI:
rijr /1/00
ORÐSNILLD (WORD PERFECT), FRH. I 1.2.
INNRfTUNTIL
29.JAN.
SÍMI:
621066
LÆRÐUAÐ GERA ÞER
VINNUNA LÉTTARI
Á þessu námskeiði lærir þú flóknar aðgerðir, sem geta
sparað þér mikinn tíma.
EFNI:
Stutt upprifjun frá fyrra námskeiði • Prentun límmiða
• Fléttun vistfanga og texta • Sjálfvirkt efnisyfirlit og
atriðaskrá • Reikningur.
LEIÐBEINANDI:
Ragna Sigurðardóttir Guðjohnsen, ritvinnslukennari.
TÍMI OG STAÐUR:
1.-3. feb. kl. 13.30-17.30 að Ánanaustum 15.
INNRITUN ER AÐ LJÚKA /'■ MS DOS 25.-28. jan, og Orðsnilld 25.-28. jan.
ATHUGIÐ! VR OG STARFSMENNTUNARSJÓÐUR BSRB STYRKJA FÉLAGSMENN SÍNA
TIL ÞÁTTTÖKU í NÁMSKEIÐUM SFÍ.
Stjórnunarfélag ls[ands
TÖLVUSKÓLI
Ánanaustum 15 Simi 62 10 66
I