Morgunblaðið - 24.01.1988, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. JANÚAR 1988
B 9
Ævar við vandaðan, rykþéttan
akáp sem geymir fuglshami.
Viðurinn ergegnsýrður efnum
til vamar skordýrum. Tilhægri
& myndinni eru kassastaflar til
lofts. Innihaldið bíður þess að
komast í sæmilegt húsnæði.
vegna fyrirætlana um alþjóðlegan
varaflugvöll, svo nokkuð sé nefnt.“
Í spjallinu kom einnig fram að (
dýrafræðideild hafa fuglafræðingar
verið einna afkastamestir. Fyrr á
árum var gerð umfangsmikil rann-
sókn á lifnaðarháttum ijúpunnar en
sem stendur vinnur deildin einkum
að rannsóknum á fálka og ýmsum
tegundum sjófugla. Einnig er fylgst
með flækingsfuglum og deildin sér
um fuglamerkingar hér á landi. Þar
starfar einnig skordýrafræðingur að
rannsóknum á íslenskum skordýrum.
Við jarðfræði- og landfræðideild
hefur undanfarin ár einkum verið
uinnið að rannsókn á bergfræði
íslenskra hrauna og að gerð jarð-
fræðikorts af íslandi. Af öðrum
rannsóknarverkefnum má nefna
jarðfræðirannsóknir í Surtsey. Stofn-
unin á eitt stærsta safn náttúru-
fræðirita hérlendis.
Náttúrufræðifélagið gefur út
tímaritið „Náttúrufræðinginn“, sem
hefur komið út frá árinu 1931 og
birtir fróðlegar greinar um ýmsa
þætti náttúrufræða.
Tillögnr um
nýbyggingu
Áhugahópur um byggingu nátt-
úrufræðisafns, sem komið var á fót
innan Hins íslenska náttúrufræðifé-
lags árið 1984, hefur reynt að vekja
athygli á nauðsyn þess að bæta
húsnæðismál stofnunarinnar. Hóp-
urinn hefur gengist fyrir margskon-
ar fræðslu um náttúrufræði fyrir
almenning, m.a. staðið fyrir kynn-
ingarferðum út í náttúruna.
Árið 1985 var sérstök nefnd sett
á laggimar til að gera tillögur um
uppbyggingu náttúrufræðasafns.
Þessi nefnd skilaði áliti til mennta-
mátaráðherra síðastliðinn desem-
ber.
Formaður nefndarinnar var
Ævar Petersen, deildarstjóri dýra-
fræðideildar, og var hann fulltrúi
Náttúrufræðistofnunar, en aðrir í
nefndinni voru: Ágúst H. Bjarna-
son, þáverandi formaður Náttúru-
fræðifélagsins, Bjöm Friðfinnsson,
fulltrúi Reykjavíkurborgar, Hrólfur
Kjartansson og Þómnn Hafstein frá
menntamálaráðuneyti, Sveinbjörn
Bjömsson, prófessor frá Hásóla ís-
Iands, og Þór Jakobsson, veður-
fræðingur, en hann er fyrrverandi
oddviti áhugahópsins.
Ævar Petersen var spurður um
störf nefndarinnar í stómm dráttum
og um álitið sem hún skilaði nýver-
ið.
„Þessari nefnd var aðallega ætl-
að að fjalla um þau atriði sem
snerta fræðslu- og sýningarhlið
málsins, en ekki beinlfnis um rann-
sóknarstarfið, enda í hana skipað
samkvæmt því,“ sagði Ævar.
„Nefndarstarfið hófst síðla árs
1985 og ýmsar hliðar skoðaðar.
Nefndarmenn vom sammála um öll
meginmarkmið, svo sem hlutverk
og viðfangsefni, og öllum kom sam-
an um að mikilla úrbóta væri þörf
varðandi það hvemig eigi að koma
náttúmfraeðum á framfæri við fólk.
Til að ná þeim markmiðum er
bent á sýningarhald, námskeið, er-
indaflutning, útgáfustarfsemi og
fræðsluferðir. Síðan sé auðvitað
hægt að útfæra það starf á aðskilj-
anlega vegu.
Viðfangsefnin skilgreindi nefnd-
in þannig: Þau skyldu vera náttúra
íslands, hafsvæðið í kring um
landið, auðlindir lands og sjávar,
sambúð manns við land og náttúm,
jörðin, sólkerfið og alheimurinn,
tækni í náttúmvísindum, nýjungar
á því sviði og saga þeirra.
Lagt er til að rík áhersla verði
lögð á vistfræði og náttúmvemd,
tengsl mannsins við náttúmna,
náttúrafræðikennslu, viðfangsefni
atvinnuveganna og nýjungar í rann-
sóknarstörfum.
Nefndin var einhuga um brýna
nauðsyn þess að byggja hús með
aðstöðu fýrir sýningar og fræðslu
svo og rannsóknir og safnstörf.
Allir vom líka sammála um að
ásamt ríkinu væri hlutdeild
Reykjavíkurborgar eðlileg og æski-
leg. Má benda á að ekkert sveitarfé-
lag hafi meiri hagsmuni af
sýningum og fræðslu í slíkri stofnun
en Reykjavíkingar og skólar í borg-
inni, þótt henni sé einnig ætlað að
vera fyrir alla íslendinga, eins og
hefur verið verkefni Náttúmfræði-
stofnunar hingað til. ,
Hins vegar vom menn ekki alveg
sammála um hvemig staðið skyldi
að rekstrinum. Meirihlutinn vildi að
sýningar- og fræðsluþátturinn yrði
rekinn sem sjálfseignarstofnun með
fleiri eignar- eða samstarfsaðilum.
Hins vegar er Náttúmfræðistofnun
líka ætlað samkvæmt lögum að
koma upp vísindalegum náttúm-
gripasöfnum og stunda vísinda-
störf.
Sumir óttast að um of miklar
tvítekningar verði að ræða ef
fræðslu- og sýningarþátturinn verði
skilinn frá rannsóknarþættinum.
í áliti nefndarinnar vom lagðar
fram tvær hugmyndir um rekstrar-
fyrirkomulag, sem auðvitað er unnt
að samræma, enda mörg verkefni
sem kalla beinlínis á samræmingu.
Við Náttúmfræðistofnun starfa
nú 10—12 manns. Auk þess að
vinna við rannsóknir geta þessir
starfsmenn verið góður bakhjarl við
sýningarhald og fræðslustarf, s.s.
varðandi hugmyndir um verkefna-
val, aðstoð við uppsetningu sýn-
inga, vinnslu texta með sýningar-
gripum, útvegun fræðsluefnis o.fl.
Þannig samtvinnast fræðslu- og
rannsóknarstörf.
Mun víðtækari fræðsla á sér
reyndar stað en fólk gerir sér al-
mennt grein fyrir. Fræðslu- og
kynningarstörf em í dag ekki bara
fólgin ( því að hafa opinn sýningar-
sal. Fólk leitar hingað oft til að fá
svör við allskonar spumingum um
náttúrufræðileg efni. Skólafólk leit-
ar til okkar um efni í tengslum vð
verkefni, fólk fínnur torkennílegar
pöddur og kemur með þær til grein-
ingar hjá Erlingi Ólafssyni, skor-
dýrafræðingi, spyr ráða ef vart
verður við slíkt í húsum (mikilsvert
vegna þess að stundum ræðst fólk
í dýrar aðgerðir sem em óþarfar).
Skreiðarframleiðendur hafa líka
þurft á aðstoð að halda vegna skor-
dýra. Fólk finnur dýr, t.d. fugla á
víðavangi, illa haldin og kemur með
þau hingað. Þessi tengsl við fólk
em okkur afar mikils virði og sýna
áhuga almennings á þessum mál-
um.
Ýms önnur atriði koma hér inn
á borð, t.d. varðandi teiknun á dýra-
myndum fyrir frímerki og á mynt.
Sjónvarpsstöðvar leita til okkar,
leikhúsin, þýðendur, skólafólk eins
og áður sagði á öllum skólastigum
og nemendur koma hingað árlega
í starfskynningu og ekki síst áhuga-
menn um náttúmfræði.
Þar sem fullt samkomulag varð
um það í nefndinni, hvaða starfsemi
skyldi fara fram í væntanlegri
byggingu, notaði nefndin sér tölur
sem Náttúrafræðistofnun hafði lát-
ið vinna um stærð hússins í
samvinnu við embætti Húsameist-
ara ríkisins.
Gólfflöturinn er áætlaður alls
8400 m2 en gert ráð fyrir að húsið
yrði byggt í þremur áföngum til
að dreifa kostnaði. Heildarkostnað-
ur er áætlaður um 350 milljónir en
á móti kemur það húsnæði sem
stofnunin hefur nú til umráða og
er metið á um 60 milljónir.
Varðandi tillögu um staðsetningu
er þetta að segja:
Þegar nefndin hóf störf árið 1985
var vinna við aðalskipulag Reykja-
víkurborgar á lokastigi. Við vildum
því koma sem fyrst á framfæri ósk-
um um staðsetningu. Allir nefndar-
menn vom sammála um að svæðið
norðan við gamla Tívolígarðinn í
jaðri Vatnsmýrinnar væri besti
kosturinn og við teljum okkur hafa
fengið vilyrði fyrir þeirri lóð.
Ástæðan_ fyrir þessu vali er
margþætt. í fyrsta lagi er staðurinn
í hjarta borgarinnar, í námunda við
friðlandið í Vatnsmýrinni. Hann er
í námunda við Háskólann, Þjóð-
minjasafn, Þjóðarbókhlöðu, Lista-
safn íslands og Norræna húsið sem
er vinsælt athvarf. Tjamarsvæðið
allt er mjög fysilegt, athyglin hlýtur
að beinast æ meira að því og borg-
aiyfírvöld munu kosta kapps um
að gera því öllu góð skil.
Bygging þessa húss er búinn að
vera okkar draumur í áratugi. Megn
óánægja hefur lengi ríkt hjá félög-
um Náttúrufræðifélagsins um stöðu
byggingarmála, enda færði það
ríkinu eigur sínar að gjöf fyrir 40
ámm ásamt byggingarsjóði sem þá
var 80 þúsund krónur.
Ráðherra hefur þegar sent þetta
nefndarálit til viðkomandi aðila og
stofnana sem síðan munu gefa
umsögn. Ég vona bara að þessi litli
ágreiningur um rekstarformið verði
ekki átylla til að slá málinu enn á
frest. Satt að segja er þetta 7.
stjómskipaða nefndin sem fjallað
hefur um byggingarmálin en störf-
um þeirra fyrri hefur alltaf lokið
með yfírlýsingum um að ekki væm
forsendur fyrir frekari samræðum.
Nú á Hið íslenska náttúmfræði-
félag og afkvæmi þess, Náttúm-
fræðistofnun, 100 ára afmæli árið
1989. Á slíkum tímamótum er til-
valið að taka afgerandi ákvarð-
andi," sagði Ævar Petersen.
H.V.
Morgunblaðið/Sverrir
Eyþór Einarsson, grasaf ræðingur, forstöðumaður Náttúrufræði-
stofnunar íslands og deildarstjóri grasafræðideildar.
Hér er verið að gera
við húsleka ogglugga
ihúsnæði Náttúru-
fræðistofnunarinnar
við Hlemni. Svona var
ástandið orðið! Er
þetta hægt?
Morgunblaðið/Sverrir
Knýjandi þörf
I skoðunarferð um húsakynni Nátt-
úrafræðistofnunar við Hverfisgötu
sannfærast menn enn betur um
knýjandi þörf fyrir bættar aðstæður
og furða sig á því um leið, hvemig
íslendingar, sem í ræðu og riti
mæra fegurð lands og mikilleika
náttúmnnar, geta sætt sig við að
þessi stofnun skuli vera slík hom-
reka.
Myndimar sem hér birtast gefa
aðeins ófullkomna mynd af þrengsl-
unum og aðbúnaðinum.
Bókasafni stofnunarinnar, sem
mun reyndar vera eitt stærsta
vísindabókasafn hérlendis, er sæmi-
lega fyrir komið á 5. hæð hússins.
Safngripir, utan þeirra sem em í
sýningarsal, em geymdir í lokuðum
skápum og í þeim efni til vamar
skemmdum af völdum skordýra.
En gripir sem ekki em viðkvæmir
em í tré- og pappakössum sem
staflað er alveg til lofts.
Steinasafnið er að mestu líka í
trékössum eða í opnum hillum á
göngum, nánast hvar sem hægt er
að koma þeim fyrir. Manni sýnist
lítið hafa verið hægt að sinna safn-
gripum í spíritus en þeir vöktu
óskipta athygli ungra gesta í gamla
Safnahúsinu við Hverfisgötu, eftir
því sem best verður munað, ásamt
apanum og tígrisdýrinu sem enn
em til sýnis.
Kröfur um fræðslu og sýningar-
aðferðir á náttúragripasöfnum hafa
mjög breyst á síðustu áratugum,
ekki síst með tilkomu sjónvarps og
myndbanda. Að sögn Ævars Pet-
ersens em víða kennsludeildir í
tengslum við þau en náttúmgripir
em enn kjaminn við að koma nátt-
úmfræðslu á framfæri.
Fræðsla í þessum greinum á er-
indi til allra aldurshópa en ekki síst
til æskufólks.
Tekið skal fram að verið var að
skipta um gler i gluggum í hús-
næði safnsins og gera við húsleka
um leið svo umhorfs var ef til vill
með verra móti. Að sögn Eyþórs
Einarssonar er nú verið að auka
sýningarrýmið (til bráðabirgða)
með nýjum sal og mun sýningarað-
staðan þá eitthvað skána.
Morgunblaðið/Sverrir
Svona er umhorfs í skjalasafninu. Við borðið fremst á myndinni fá
þeir að sitja sem eru í tímabundinni sumarvinnu við safnið eða í
starfskynningu.