Morgunblaðið - 29.01.1988, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 29. JANÚAR 1988
47
Minning:
Hansborg V. Jóns-
dóttirfrá Einarslóni
ÖUum þeim sem við kynnumst á
lífsleiðinni erum við á vissan hátt
skuldbundin. Mér fínnst ég vera
skuldbundin þeirri konu sem ég
minnist hér með nokkrum orðum,
þegar hún hefur skilið við, tæplega
níræð að aldri. Kynni okkar hófust
fyrir tæpum fjórum áratugum er
ég var að hefja kennaraferil minn.
Hin látna kona hafði fyrir löngu
tekið lóforð af mér, að ég ritaði
eftirmæli eftir hana við leiðarlok
þessarar jarðvistar. Skal nú rakinn
æviferill hennar í stórum dráttum.
Hansborg var hún skírð og hún
fæddist hinn 29. nóvember árið
1898 í Einarslóni á Snæfellsnesi.
Voru foreldrar hennar hjónin Jón
Ólafsson og Ásgerður Vigfúsdóttir
frá Amarstapa. Bjuggu þau í Ein-
arslóni frá árinu 1885 til 1942. Auk
Hansborgar fæddust þeim hjónum
eftirtalin böm: Kristján, bjó í Ein-
arslóni og á Kirkjubóli í Staðarsveit
svo og víðar; Kristófer, dáinn 1985,
83 ára, bóndi í Staðarsveit um
skeið, síðast í Reykjavík; Friðrik
og Ólafur, dmkknuðu ungir, Kristó-
lína dó ung.
Ung að ámm giftist Hansborg
ungum manni, Annel Helgasjmi að
nafni. Settu þau fyrst saman bú í
Einarslóni, í Torfabúð. Árið 1930
fluttust þau að Helludal í Beravík,
en árið 1942 fluttust þau út á Sand
(Hellissand). Sama árið lést Ás-
gerður, kona Jóns. Fluttist hann
þá með dóttur sinni og tengdasyni
að bænum Gmnd, en það hét hús
þeirra á Sandi. Oft bar mig þar að
garði á þeim rúmlega tveimur ámm,
sem ég dvaldi á Hellissandi
Fæddur 19. mars 1898
Dáinn 28. desember 1987
Snyrtimennið sitjandi við skrif-
borðið sitt þar sem allt er í röð og
reglu, bækur í skinnbandi með
gylltum nöfnum og röndum, óað-
finnanlega raðað í háum vegghillum
á þrjá vegu. Dauf birta lýsir upp
stofuna en skrifborðslampi gerir
nettri hendi fært að stýra lindar-
penna í þaulæfðum sveigum leik-
andi létt yfír mjallhvíta örk.
Þessi mynd kemur í huga mér
nú-er ég hugsa til baka. Sem bam
dvaldi ég fyrst á heimili Óla og
Ástu í Reykjavík, sveitastrákur frá
Borgamesi í höfuðstaðaferð.
Móðurbróðir minn, hann Óli
Matt., er nýlátinn og var jarðsung-
inn 5. þ.m. frá Dómkirkjunni í
Reykjavík.
Vinskapur okkar Óla hélst alla
tíð og árlega áttum við dagstund
saman á heimili móður minnar en
þau vom sérlega samtýnd, allt frá
bemsku.
Greiðvikni Ólafs var með þeim
hætti ,að seint gleymist. Allt gert
með glæsibrag. Höfðingi vestan frá
Haukadal í Dýrafírði að sinna kalli
samviskunnar. Systkini mín og vin-
ir em hluti af sjálfum mér, sagði
hann eitt sinn.
Glaðværðin var óla í blóð borin
og á góðra vina fundum var hann
hrókur alls fagnaðar. Sögur, söngur
og leikur lét honum vel, ekki sak-
aði angan af góðum vindlum og
gullnu grasi, á eðalvíni dreypt í hófí.
Kímnin er rík í þessari ætt og
margar sögulýsingar kiyddaðar eft-
ir þörfum og tilefnum í það og það
skiptið. Eftirfarandi lýsing segir
sitt.
Ólafur hefur orðið:
(1950—52). Jón var þá enn á lífí,
aldraður orðinn, en mjög em. Mjög
var hann ljóðelskur og hagmæltur
og átti þetta sinn þátt í því að við
kynntumst einkar náið. Hansborg
og þau hjón létu gamla manninum
liða eins vel og hægt var. Að Gmnd
var gott að koma — í öllum skiln-
ingi. Hansborg var einstaklega
hugþekk manneskja, alltaf nálæg.
Segir það býsna mikið. Hún gaf svo
mikið af sjálfri sér. Um Annel get
ég sagt 'þetta: Honum kynntist ég
miklu minna en Hansborgu. Hann
var dulur maður, að mér fannst,
en á engan hátt fráhrindandi. Böm
eignuðust þau eftirtalin í hjóna-
bandinu: Guðmund, er dó aðeins
18 ára, Ásgerði, Huldísi, Önnu og
Svavar (f. 1939, er dó fyrir fáum
ámm). Eitt bam þeirra dó kom-
ungt, næstum nýfætt. Áður en
Hansborg giftist eignaðist hún son-
inn Guðjón Matthíasson, sem
þjóðkunnur er af tónsmíðum sínum
og hljóðfæraleik. Var hann henni
góður sonur. Sonur Guðjóns, Sverr-
ir söpgvari, var ömmu sinni mikill
sólargeisli alla tíð.
Skömmu eftir lát Annels manns
síns (1983) fluttist Hansborg til
Reykjavíkur. Leigði hún húsnæði á
nokkram stöðum í bænum, því að'
ekki hafði hún tök á að eignast
eigið húsnæði. Siðustu sjö æviárin
dvaldi hún á elliheimilinu Hrafnistu
í Reykjavík. Þar bjó hún í herbergi
með annarri konu. Heimsótti ég
hana nokkmm sinnum þar. Jafnan
bauð hún manni eitthvað að drekka,
kaffi eða gosdrykk. Síðasta árið að
kalla var Hansborg rúmliggjandi
Þetta var um sumarið þegar hit-
inn komst dag eftir dag í 18 °. Ég
var á heimleið, bjó hjá dóttur minni,
tengdasyni og tveim bömum þeirra.
Leið mfn iá um Miklatorg, þar var
lítill sölutum og hugðist ég kaupa
munngæti handa litlu krflunum
„hans afa“, hádagur var, ekki ský
á himni, birtan því mikil. Sólgler-
augun gleymdust heima svo ég
keypti mér ódýr gleraugu. Annars
var sjónin farin að dofna um þetta
leyti, ég sá allt í móðu, en áfram
skálmaði ég sem leið lá norður
Rauðarárstíg með sælgætið í vasan-
um og gleraugun nýju á nefinu,
með samanbrotinn frakkann á arm-
inum og hattinn í hendinni. Sólar-
geislamir og þýð hafgolan gældu
við silfrað hárið og grænt laufíð í
tijágörðum húsanna. Teinréttur
sprangaði ég, sveiflaði montprikinu
og raulaði fyrir munni mér „Nú er
sumar gleðjumst gumar".
Margir, bæði ungir sem aldnir
urðu á leið minni og heilsaði ég
óspart á báða bóga en mótkveðjur
vom hálf snubbóttar, sumir meira
að segja hlógu, hló ég bara á móti
og fuglamir í trjánum tóku undir.
Sólskinið léttir allra lund. Það
var dásamlegt að lifa og raulandi
hélt ég göngunni áfram. Að
Hlemmtorgi kom ég í tæka tíð og
steig upp í Vogavagninn en varð
aðstanda upp á endann. Fljótt veitti
ég því athygli að nærstaddir far-
þegar stungu saman nefjum hvísl-
uðust á og nokkrir flissuðu. Ég fór
að skima eftir tilefninu en sá ekkert.
Á homi Skeiðarvogs og Lang-
holtsvegar er verslun, þar yfírgaf
ég vagninn, fannst vissara að ná
mér í neftóbaksdós fyrir kvöldið.
Háttalag afgreiðslustúlkunnar
fannst mér all kyndugt. Hlæjandi
þama. Gott var, að Hansborg skyldi
fá þama skjól í lokin, hún sem
hafði um áraþil hrakist frá einum
stað til annars sem leigjandi.
Af framansögðu mætti draga þá
ályktun, að Hansborg hafí verið
mikið kuldastrá á efri ámm. Það
var hún raunar ekki, vegna þess
hve böm hennar vom henni nota-
leg. Fyrir það var hún afar þakklát.
Hansborg var myndarleg kona í
sjón, meðalhá eða vel það. Hún var
dökkhærð og með mikið hár. Augu
hennar vom greindarleg. Málfar
hennar var skýrt, þess vegna var
gott að skilja það sem hún sagði.
Mér fannst hún vel gefín, fróðleiks-
fús og ljóðelsk. Henni hefði ekki
orðið skotaskuld úr því að ganga
menntaveginn, ef byðist henni. En
á hennar ungu ámm var nú ekki
verið að hugs um slíkt, þegar al-
múgaböm áttu í hlut.
Hansborg er þriðja manneskjan
frá Einarslóni sem ég skrifa eftir
við leiðarlok þeirra. Um föður Hans-
borgar, Jón, skrifaði ég þátt, sem
gaf hún mér til baka, takandi bak-
föll, og skellandi sér á lær slagaði
hún frá borðinu.
Ég reiddist þessari framkomu og
hafði orð á því er ég hraðaði mér
út úr búðinni.
Smám saman á göngunni yfír
holtið rann mér reiðin, fór að gmna
margt, nam staðar og þuklaði mig
hátt sem lágt en fann ekkert at-
hugavert, fyrr en ég tókaf mér
gleraugun til að þurrka af þeim
kið. Þar var hlátursefnið að fínna.
öðm glerinu var vömmerkið, á
hinu verðmiðinn.
Það dillaði í mér hláturinn er ég
í huganum fór yfír ferðasöguna alla.
Óafvitandi hafði hálf blindur maður
skemmt þorra Reykvíkinga svo um
munaði. Ekki veitti af, þjóðin er
þjökuð í villtum dansi kringum gull-
kálfínn, og sljó af tilgangsleysinu.
(Frásögn Ola lýkur.)
Það er aðalsmerki góðra lista-
manna að sjá það spaugilega í eigin
fari og gera því skil.
Á leiksviði getur komið sér vel
að búa yfír ýmsum hæfíleikum, til
að mynda söngrödd, réttri fram-
sögn og leiktækni. Ólafur átti þetta
allt í nokkmm mæli og var óspar,
meðan heilsan leyfði, að miðla öðr-
um af þekkingu sinni.
Fáguð persóna, æðralaus ljúfl-
ingur, hefur leikið sitt síðasta
hlutverk í lifsleiknum. Vestfirðing-
urinn sem var hetja til hinstu
stundar uns tjaldið féll.
Hassi
upphaflega var fluttur í útvarpi, en
birtist sfðar í bók þeirri, er ég sá
um útgáfu á og út kom fyrir síðustu
jól og nefnist Með mörgu fólki. Birti
ég þar sýnishom af ljóðum Jóns,
einkum sálma hans og trúarljóð.
Eftir bróður Hansborgar, Kristófer,
skrifaði ég við lát hans fyrir tveim-
ur ámm.
Leyfist mér að ljúka þessari
minningargrein með tilvitnun í ljóð
eftir Jón Ölafsson frá Einarslóni,
er hann orti á banabeði, og síra
Magnús Guðmundsson í Ólafsvík,
sóknarprestur hans, skrifaði eftir
honum. Vafalaust hefði Hansborg,
dóttir hans, getað tekið sér þessi
orð í munn að leiðarlokum:
Hér ligg ég í dúradvala.
Drottinn minn, ég kalla á þig.
Leið mina önd til sælusala,
sonur Guðs, 6, bænheyr mig.
Guð blessi minningu Hansborgar
Jónsdóttur. Ástvinum hennar vott-
ast samúð.
Auðunn Bragi Sveinsson
19. janúar andaðist á Hrafnistu
mágkona mín Hansborg Jónsdóttir
frá Einarslóni. Ég þakka henni alla
þá ástúð og blíðu er hún sýndi
mér, þegar Kristján bróðir hennar
og unnusti minn kom með mig. Ég
var þá nýkomin af sjúkrahúsi eftir
uppskurð. Hún tók á móti mér eins
og besta systir hefði gjört og ástúð
hélst öll þau ár er við áttum sam-
an, bæði í Einarslóni og eftir að
hún var flutt í burtu. Nú á kveðju-
stund þakka ég henni alla hennar
tryggð í gegnum árin. Ég bið góðan
guð að launa henni það og kveð
hana með ástarþökk.
„Hvíl þú rótt kæra vina mín
Kristur hefur leitt þig heim til sín.
Frá sorgum kvíða sjúkdóms þungri pín
far sól guðs náðár eilíflega skin.“
(Jón Ólafsson. Ljóð og stökur.)
Jóney Jónsdóttir
Hún hét fullu nafni Hansborg
Vigfúsína Jónsdóttir, dóttir hjón-
anna Jóns Ólafssonar og Ásgerðar
Vigfúsdóttur, sem allan sinn búskap
bjuggu í Einarslóni á Snæfellsnesi.
f mínu fyrsta minni kemur ávallt
upp myndin af þessari góðu og hlýju
frænku minni, gleðin og ánægjan
sem alltaf ríkti á heimili hennar,
hversu gott var að koma í litla
bæinn til hennar og manns hennar
Kveðjuorð:
Annels Helgasonar. Þar ríkti svo
mikil hlýja og gleði, enda vom það
okkar bestu stundir, er við bróður-
dætur hennar fengum að fara til
Borgu frænku, eins og við kölluðum
hana.
Þau hjónin eignuðust sex böm,
eitt misstu þau nýfætt, hin em
Huldís, hennar maður var Þorsteinn
Þorsteinsson, húsasmíðameistari
(látinn). Ásgerður, hennar maður
var Siguijón Marísson (látinn).
Anna, hennar maður er Þorkell
Guðmundsson, sjómaður. Þá Svav-
ar sem er látinn, hans kona Björk
Lámsdóttir. Guðmundur er lést um
tvítugt. Áður átti Hansborg einn
son, Guðjón Matthíasson hljómlist-
armann.
Eins og sjá má þá var ekki allt
dans á rósum, auk þess að búa við
frekar kröpp kjör þá barði sorgin
oft að dymm hennar, en alltaf stóð
hún eins og klettur, með sama
æðmleysið og blíða, fallega brosið.
Hún fól allt í guðs hendi og var
alin upp í mikilii og fagurri guðstrú
eins og þau öll systkinin og við
bamabömin fengum góðan skerf
af.
Hansborg annaðist foreldra sína
í ellinni til síðustu stundar og naut
mikillar hjálpar manns síns. Það
var mikil snilld að sjá þá umönnun
sem hún veitti þeim. Hún var söng-
elsk og á hennar heimili var mikið
sungið og kveðið. Hún ólst upp í
því, þar sem faðir hennar var mjög
gott skáld. Móðir hennar og þau
systkinin öll vom alltaf sísyngj-
andi. Ég kveð þessa góðu frænku
mína með hjartans þökk fyrir allar
ánægjustundimar og gleðina sem
hún veitti mér og öðmm.
Megi góður guð launa henni öll
hennar góðverk og leiða hana í ríki
sitt til að sameinast ástvinunum
sem famir vom á undan. Ég veit
að þessi vers sem faðir hennar og
afí minn orti á síðustu dögum ævi
sinnar hjá henni, þá 94 ára, hafa
komið oft í huga hennar undir það
síðasta.
Hann leið á krossi kvöl og pin,
keypti oss lausn með blóði sín.
Lagði oss veg til lífsins inn,
lof sé þér fyrir soninn þinn.
Lof sé þér, guð, fyrir lífsins hag,
lof sé þér fyrir nótt og dag,
lof sé þér fyrir liðin ár,
lof sé þér fyrir gleði og tár.
(Jón Ólafsson. Ljóð og stökur.)
Bróðurdóttir
Hafdís Sigurmanns-
dóttir Williams
Fædd 26. mars 1931
Dáin ll.janúar 1988
Þann 11. janúar síðastliðinn and-
aðist hér í Hamton, Virginiu, góð
vinkona mín, Hafdis Sigurmanns-
dóttir Williams, eftir stranga
sjúkdómslegu, sem hún bar með
fádæma þreki og dugnaði, sem ein-
mitt einkenndi hana. Lífsgleði og
bjartsýni, það var hennar mottó.
Dísa var fædd á íslandi, dóttir
hjónanna Sigurmanns Eiríkssonar
stýrimanns sem lést árið 1940 og
Steinunnar Jónsdóttur er lést árið
1984. Dísa fluttist til Banda-
ríkjanna árið 1954 og átti hér góða
daga með eftirlifandi manni sínum,
Myral G. Williams, og fímm bömum
þeirra hjóna. Hún hélt vel utanum
þennan hóp sinn, þó alltaf ætti ís-
land stóran hlut í henni.
Hún átti þess kost að fara oft
heim og dvaJdist í Hafnarfírði hjá
systur sinni, Dúnu, og móður þeirra,
meðan hún lifði.
Það var alltaf mikil hátíð að fá
Dísu f heimsókn.
Stórt skarð er höggvið í íslenzka
kvennahópinn hér f Virginiu, en
konumar hittust með jöfnu millibili
og gerðu sér glaðan dag.
Það var einmitt Dfsa sem var
hrókur alls fagnaðar á þessum
gleðistundum okkar. Hún var dug-
leg að afla frétta frá landinu okHar
sem við allar söknum og höfum
vakandi áhuga á.
Nú þegar leiðir skiljast vil ég
persónulega þakka Dísu fyrir alla
hennar tryggð og hjálp við mig um
leið og ég sendi heim innilegar sam-
úðarkveðjur til systur hennar,
Dúnu, og fjölskyldu hennar.
„Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.“
(V. Briem.)
New port News, Virginia.
Ninna G. Snead.
Kveðjuorð:
Olafur Haukur
Matthíasson