Morgunblaðið - 13.03.1988, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. MARZ 1988
ISLAND
OG UMHEIMURINN
íslenskt sjálfstæði - tólg í enska sápu
írskur svikari
Á síðustu áratugum átjándu ald-
ar og í byrjun þeirrar nítjándu var
töluverður áhugi á íslandi meðal
Breta, m.a. vegna ötuls starfs ís-
landsvina, t.a.m. Josephs Banks.
Eftir að styijöldinni lauk í Evrópu
árið 1815 var enn talsverður áhugi
í Bretlandi á því að efla samskiptin
við ísland. Þegnar Bretakonungs
vildu versla við landsmenn, enn-
fremur var áhugi á því að hagnýta
íslenskar náttúruauðlindir. Breski
utanríkisráðherrann Castlereagh
lávarður fékk því framgengt að
skipaður var ræðismaður á Islandi
árið 1817.
Fyrsti opinberi ræðismaður
Bretakonungs á íslandi var Thomas
Reynolds og gegndi hann þessu
embætti 1817-22.
Reynolds var fæddur árið 1771
í Dyflinni og var af kaþólskum
ættum. Hann tók virkan þátt í
stjómmálalífi þeirra tíma og
snemma árs 1797 gekk hann í flokk
þjóðemissinnaðra íra. Markmið
þessara samtaka var sjálfstætt írskt
lýðveldi. Árið 1798 var í undirbún-
ingi allsherjar uppreisn gegn yfir-
ráðum Breta á írlandi. Thomas
Reynolds seldi breskum yfirvöldum
upplýsingar um þessi áform og
helgaði sér þar með „varanlegan
sess í svikarasögu írsku frelsis-
hreyfingarinnar". Er talið fullvíst
að Reynolds, síðar ræðismaður á
íslandi, hafi fengið að launum 5.000
pund og árlegan lífeyri sem nam
1.000 pundum. Þetta munu vera
upphæðir sem nema árslaunum
fimmtíu og fimm prentara og lífeyr-
irinn nemur árslaunum ellefu prent-
ara.
Morðhundurog
glæpamaður
Reynolds var ekki líft á Irlandi
eftir þessi föðurlandssvik; hann
fluttist því með fjölskyldu sína til
Englands. „Þar lifði hann um efni
fram og leitaði iðulega til stjóm-
valda eftir fyrirgreiðslu og nýjum
trúnaðarstörfum. Innan stjómar-
innar var á hinn bóginn takmarkað-
ur áhugi á því að nýta hæfileika
hans á nýjan leik." — Þangað til
breskum yfírvöldum þótti við hæfi
að skipa ræðismann á íslandi. Anna
Anna Agnarsdóttir sagnfræðingur.
Morgunblaðið/Sverrir
Onnu Agnarsdóttur sagnfræðing
Anna Agnarsdóttir er einn helsti sérfræðingnr íslendinga um samskipti
Islands og Bretlands á síðasta aldarfjórðungi átjándu aldar og fyrsta
fjórðungi þeirrar nítjándu. Hefur hún skrifað nokkrar tímaritsgreinar um
þau efni. Síðastliðið haust birtist grein eftir Önnu í tímaritinu Nýsaga.
Þar greindi hún frá því að fyrsti viðurkenndi ræðismaður Breta á Islandi
hafi haft persónuleika o g fortíð sem varla hæfi manni í hans stöðu. Hún
lét þung orð falla í garð ræðismannsins. Gegnir það furðu að skrif Önnu
hafi ekki vakið meiri athygli en raun ber vitni. Morgunblaðið sér sigþví
til knúið, að gera nánari grein fyrir rannsóknum Önnu Agnarsdóttur.
segir að væntanlegur ræðismaður
hafí legið undir ásökunum af stjóm-
arandstöðunni í breska þinginu um
að hafa myrt tengdamóður sína og
verið nefndur „morðhundur og
glæpamaður".
Anna Agnarsdóttir telur að ut-
anríkisráðherra Danmerkur og ís-
lands, Niels Rosenkrantz, hafi af
hagkvæmnisástæðum samþykkt að
þessi maður yrði fulltrúi Bretaveld-
is á íslandi, þrátt fyrir að ýmsum
hafi þótt það óráðlegt. Austurríski
sendifulltrúinn í Kaupmannahöfn,
Berk, hafi t.d. talið að Bretar vildu
sölsa undir sig veiðar og verslun
við ísland. Hann taldi og ákveðna
hættu á því að slík áform næðu
fram að ganga m.a. vegna þess hve
íslendingar væru „bamalegir og
skammsýnir".
Thomas Reynolds kom aðeins
einu sinni í heimsókn til íslands,
sumarið 1818. Hann afsagði að
koma aftur, m.a. vegna þess að að
hann vildi ekki dvelja lengur í þessu
„mjög svo ógestrisna loftslagi".
Ræðismannsembættið var lagt
niður árið 1822 og Reynolds lést
úr kóleru í París árið 1836.
Fulltrúa Morgunblaðsins þóttu
ofangreindar fréttir vera svo alvar-
legs eðlis að það væri hætt við því
að þær kynnu að hafa óæskileg
áhrif á samskipti íslendinga við
erlendar þjóðir, einkum Breta. Skip-
an manns með slíka fortíð og per-
sónuleika, eins og Thomás Reynolds
er sagður hafa haft, lýsir fádæma
irðingarleysi gagnvart Islendingum.
Ýmsum landsmönnum kann að
þykja ástæða til að íhuga að mót-
mæla tilnefningu þessa manns í
ræðismannsstöðu hér á landi, þótt
seint sé. — Svo fremi að upplýsing-
ar Onnu Agnarsdóttur séu réttar.
Blaðamaður Morgunblaðsins fór því
til fundar við Önnu Agnarsdóttur.
Eftirfarandi viðræður áttu sér stað
á fjórðu hæð í Árnagarði, einu af
höfuðvígjum íslenskra fræða og
sagnagrúsks.
Þetta er satt
Eru upplýsingar þínar um
Thomas Reynolds virkilega rétt-
ar?
„Já, þær eru það. Nægar heimild-
ir eru til um Reynolds á þjóðskjala-
söfnum Dana og Breta, Rigsarkivet
og Public Record Office. Þar að
auki er t.d. nokkuð um hann fjailað
í þingtíðindum Breta, Parliament-
ary Debates.
Nokkuð er um liðið síðan Reyn-
olds var veitt þessi ræðismanns-
staða. Annars á ég erfitt með að
skilja undrun blaðamanns. Þessi
stöðuveiting fékk tiltölulega eðli-
lega afgreiðslu. Bretar báðu Dani
að viðurkenna Reynolds sem „Stór-
bretalands Consul á íslandi". Danir