Morgunblaðið - 19.03.1988, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. MARZ 1988
Evrópubandalagið:
Viðurkenn-
ing fyrir um-
hverfisvernd
Brussel. Frá Kristófer Má Kristins-
syni, fréttaritara Morgunblaðsins i
Belgfu.
ÁRIÐ 1987 var sérstakt um-
hverfisár innan Evrópubanda-
lagsins. Á vegum framkvæmda-
stjórnarinnar var mikil áróð-
urs- og upplýsingaherferð i
samvinnu við samtök í atvinnu-
rekstri. Stofnaðar voru lands-
nefndir i öllum aðildarríkjun-
um til að hvetja fólk og fyrir-
tæki til dáða á sviði umhverfis-
verndar og bóta. Einn íslend-
ingur hefur komið töluvert við
þessa sögu, Magnús Magnús-
son, sjónvarpsmaðurinn þekkti
sem býr í Skotlandi, en hann
sat i bresku nefndinni.
I upphafi umhverfisársins var
ákveðið að stofna til viðurkenn-
inga fyrir frábæran árangur á
sviði uppgötvana eða uppfinninga
sem stuðluðu að bættri umgengni
við náttúruna og eins fyrir góðan
árangur í græðingu gamalla sára.

Afhending þessara viðurkenninga
fór fram í fyrsta skipti í vikunni
i Brussel að viðstöddum Albert
prins af Liége og Stanley Clinton
Davis sem fer með umhverfísmál
innan framkvæmdastjómar EB.
Athöfninni stjómaði Magnús
Magnússon.
Viðurkenningar voru veittar
fyrir uppgræðslu gamalla náma,
bættar framleiðsluaðferðir sem
draga úr mengun, nýjungar í
framleiðslu, s.s. rafhlöður án
kvikasilfurs og eins til Philips-
fyrirtækisins hollenska fyrir
stefnu þess í umhverfísmálum,
snyrtilegt umhverfí bygginga fyr-
irtækisins o.s.frv. Þá voru borgar-
og sveitarstjómum veittar viður-
kenningar fyrir hrein torg og
vemdun og uppbyggingu gamalla
borgarhluta.
Júgóslavar fá að
fara eigin leiðir
- segir Gorbatsjov, leiðtogi Sovétríkjanna
Dubrovnik í Júgóslaviu, Reuter.
MÍKHAÍL Gorbatsjov, leiðtogi Sovétríkjanna, kom í gær til Moskvu
eftir fimm daga heimsókn í Júgóslavíu. í kveðjuræðu sinni lofaði
hann Júgóslövum að þeir fengju að velja sínar eigin leiðir, og hann
sagðist vera bjartsýnn á framtið kommúnismans.
Hernteknu svæðin í Israel:
98 Palestínumenn hafa
verið felldir á 100 dögum
Tel Aviv, Los Angeles, Reuter.
EITT hundrað dagar voru i gær
liðnir frá þvi Palestínumenn risu
upp gegn yfirráðum tsraela á
hernámssvæðunum. Ungur Pal-
estinumaður var skotinn til bana
á Gaza-svæðinu og hafa þá 98
Palestínumenn týnt lífi frá því
uppreisnin hófst þann 9. desember
síðastliðinn.
Að sögn embættismanna Samein-
uðu þjóðanna var 23 ára gamall
Palestínumaður skotinn til bana í
gær er átök bmtust út í Shati-flótta-
mannabúðunum á Gaza-svæðinu.
Rúmlega 20 menn voru særðir
skotsárum og voru þeir fluttir í
sjúkrahús.
FVéttir bárust einnig af átökum á
vesturbakkanum. Að sögn sjónar-
votta var möl dreift úr þyrlu yfír
mannfjölda sem safnast hafði saman
í Ramallah en ekki er vitað til þess
að ísraelsher hafi beitt þessari að-
ferð áður við að beija niður mót-
mæli. Aðfaranótt föstudag var fjöldi
Palestínumanna handtekinn af ótta
við að víðtækar óeirðir bijótist út
30. mars, en þá verða 12 ár liðin frá
því sex Palestínumenn voru skotnir
til bana er þeir andmæltu hemámi
ísraela.
Stjómvöld hafa lagt bann við elds-
neytisflutningum til íbúa á vestur-
bakkanum og útgöngubann er í gildi
á Gaza eftir myrkur. Þá eru svæði
þessi að mestu sfmasambandslaus
við umheiminn.
Yitzhak Shamir, forsætisráðherra
ísraels, sem hefur átt viðræður við
bandaríska ráðamenn undanfama
daga, sagði í Los Angeles í Banda-
rílcjunum í gær að yrði gengið að
friðartilllögum Bandaríkjastjómar
myndi það hafa í för með sér missi
landsvæða fyrir Ísraelsríki, sem ógna
myndi tilveru þess. Shamir sagði
einnig að hugmyndir um að efht
verði til alþjóðlegrar ráðstefnu um
leiðir til að koma á friði í Mið-Aust-
urlöndum væm liður f viðleitni Sovét-
manna og arabaþjóða til að koma í
veg fyrir beinar samningaviðræður
hinna stríðandi fylkinga. Hvatti hann
araba til að ganga til viðræðna við
ísraela án „utanaðkomandi íhlutun-
ar“. Shamir lét þess getið að vináttu-
tengsl Bandaríkjamanna og ísraela
væm jafn traust og áður þó svo ríkin
greindi á um leiðir til lausnar þessum
vanda.
Gorbatsjov sagði við fréttamenn
að viðræður hans og júgóslavneskra
ráðamanna hefðu verið mjög árang-
ursríkar, og að þær hefðu einkum
beinst að þörfinni á því að blásið
yrði nýju lífí í kommúnismann, á
sama tíma og kommúnísku ríkin
Panama:
Fimmyfirmenn
hersins sett-
ir á eftirlaun
Panamaborg, Reuter.
MANUEL Antonio Noriega hers-
höfðingi neyddi á fimmtudag
fimm háttsetta menn í yfirstjórn
hersins til að segja af sér og
fara á eftirlaun, daginn eftir að
árangurslaus tilraun var gerð til
að steypa honum af stóli.
Talsmaður vamarmálaráðuneyt-
isins í Panama sagði að meðal
þeirra fimm sem fengnir hefðu ver-
ið til að segja af sér væri Bemando
Berrera, yfirmaður öryggisráðs
landsins. Hann vildi ekki svara því
hvort þeir hefðu verið handteknir
ásamt þeim yfírmönnum hersins,
sem sakaðir era um að hafa ætlað
að bylta Noriega. Ennfremur hefur
verið skipaður nýr yfirmaður lög-
reglunnar í stað Leonidas Macias,
sem sagður er hafa verið foringi
uppreisnarmannanna.
þyrftu að ganga í gegnum miklar
efnahagslegar og pólitískar breyt-
ingar. „í öllum þeim málum sem
við ræddum kom fram mikill og
gagnkvæmur skilningur, og sjónar-
miðin um helstu máiefnin vora þau
sömu," sagði Gorbatsjov. „Við vor-
um bjartsýnir í mati okkar á framtíð
bæði kommúnismans og alls heims-
ins.“
Þegar Gorbatsjov var spurður
hvenær Sovétmenn drægju sig frá
Afganistan sagði hann aðeins: „Við
eram núna f Júgóslavíu, ekki
heima." Sovéskir embættismenn
höfðu á fimmtudag sagt að brott-
flutningur sovéskra hermanna það-
an væri ekki háður Genfar-sáttmál-
anum.
Sovétmenn og Júgóslavar gáfu í
gær út sameiginlega yfírlýsingu þar
sem ítrekað er að jafnræði eigi að
ríkja í samskiptum ríkjanna, og
hvoragt ríkið megi skipta sér af
innanríkismálum hins. Hún var
samin með hliðsjón af yfirlýsingum
sem gefnar vora út í Belgrad árið
1955 og Moskvu 1956, til að bæta
samskipti ríkjanna eftir að Stalín
hafði rekið Júgóslava úr heims-
hreyfingu kommúnista vegna „hug-
myndafræðilegrar trúvillu.“ Gor-
batsjov sagði að yfirlýsingin væri
mikilvæg þar sem hún varðaði ekki
aðeins samskipti Sovétmanna og
Júgóslava. Embættismenn sögðu
að í henni væri tekið fram að allir
kommúnistaflokkar ættu rétt á að
velja sínar eigin leiðir.
ERLENT
Viðbrögð Sovétmanna við afvopnunarsáttmála risaveldanna:
Kafbátaeldflaugnm beint að
skotmörkum í Vestur-Evrópu
SÍÐLA árs 1987 hættu Sovétmenn að hafa kafbáta búna kjarnorku-
vopnum til taks undan Atlantshafsströnd Bandaríkjanna. Að sögn
yfirmanns leyniþjónustu Bandaríkjaflota hafa Sovétmenn ákveðið
að beina þessum hluta kjarnorkuheraflans að skotmörkum í Vestur-
Evrópu. Segir hann Sovétstjórnina með þessu móti hyggjast bæta
sér upp missi meðal- og skammdrægra kjarnorkuvopna á landi f
Evrópu, sem þeir hafa skuldbundið sig til að uppræta með öllu sam-
kvæmt ákvæðum Washington-sáttmálans, er þeir Ronald Reagan
Bandaríkjaforseti og Mfkhaíl S. Gorbatsjov Sovétleiðtogi undirrituðu
f desember á síðasta ári.
Williams O. Studemans, flotafor-
ingi og yfirmaður leyniþjónustu
Bandaríkjaflota, skýrði frá þessu
fyrr í mánuðinum er hann svaraði
spumingum einnar undimefndar
hermálanefndar fulltrúadeildar
Bandaríkjaþings en bandaríska
vamarmálaráðuneytið birti ummæli
hans nýlega. Studemans sagði að
breytingar þessar á kafbátaferðum
Sovétmanna virtust fyrst og fremst
miða að því að bæta upp missi
meðaldrægra landeldflauga af
gerðinni SS-20, sem verða eyðilagð-
ar samkvæmt Washington-samn-
ingnum. í máli hans kom fram að
nú væri ljóst hvemig Sovétmenn
hygðust bregðast við breyttri stöðu
vígbúnaðarmála er samningurinn
hefði öðlast gildi. Hins vegar kvaðst
hann telja vígbúnaðaijafnvægið „að
mestu óbreytt" þrátt fyrir hinar
nýju áætlanir Sovétstjóminnar.
Endurskipulagning
John Galvin, yfírmaður herafla
Atlantshafsbandalagsins í Evrópu
(SACEUR), sagði í viðtali við
fréttastofuna Associated Press, að
almennt hefði verið búist við ein-
hvers konar endurskipulagninu
kjamorkuherafians af hálfu Sovét-
manna eftir að samningurinn hefði
verið undirritaður. Galvin sagði að
Sovétmenn hygðust nú miða kjam-
orkueldflaugum að skotmörkum í
Vestur-Evrópu, sem áður hefði ver-
ið beint að skotmörkum utan álf-
unnar. Kvaðst hann búast við að
Bandaríkjamenn kæmu til með að
taka eigin herafla til endurskoðunar
og til greina kæmi að beina annars
konar vopnabúnaði en áður að til-
teknum skotmörkum.
í máli Studemans flotaforingja
kom fram að Sovétmenn gætu
bætt sér upp missi landeldflaug-
annaí Evrópu með því að miða
kjamorkueldflaugum í kafbátum af
„Yankee“-gerð að skotmörkum í
Vestur-Evrópu. Þá gætu þeir einnig
komið fyrir stýriflaugum í skipum
og kafbátum, sem væra á ferð
nærri ströndum Evrópu. „Yanke-
e“-kafbátar hafa ekki verið á ferð
undan ströndum Bandaríkjanna frá
því síðla árs 1987,“ sagði Stude-
mans. „Yankee“-bátamir era meðal
elstu eldflaugakafbáta Sovétmanna
og hafa þeir að öllu jöfnu haft tvo
eða þijá slíka báta tiltæka á Atl-
antshafi um 1.600 kílómetra undan
strönd Bandaríkjanna. Með tilkomu
þeirra fyrir um 20 áram og ferðum
suður Noregshaf og út á Atlantshaf
fékk kafbátaeftirlit frá fslandi nýtt
og aukið gildi. í októbermánuði
árið 1986 sökk einn þessara báta
á Atlantshafi eftir að eldur hafði
kviknað um borð. í hveijum
„Yankee“-kafbát er 16 kjamorku-
eldflaugar af gerðinni SS-N-6, sem
draga rúma 2.800 kílómetra.
500 kjaraaoddum beint
að Evrópu og Asíu
Studemans kvaðst telja að Sovét-
menn réðu yfir um 500 kjamaodd-
um í „Yankee“-bátunum sem unnt
væri að beina að skotmörkum í
Mynd þessa birtu sljómvöld í Noregi nýlega en hún sýnir sovéskan eldflaugakafbát af „Yankee“-gerð
á siglingu. Kafbátnum hefur verið breytt og hann lengdur tíl að hann geti borið stýriflaugar af gerð-
inni SS-N-21.