Morgunblaðið - 19.03.1988, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. MARZ 1988
Eymundsson:
Þúsundir titla á banda-
rískum bókamarkaði
"1

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
BjörnJóhannsson,
ÁrniJörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 700 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 60 kr. eintakið.
Ramma-viðskipti
við Sovétríkin úrelt?
Fjölmenni var á Bandaríska bókamarkaðinum strax við opnun. Mark-
aðurinn stendur allan marsmánuð.
Frá því að viðskiptin við
Sovétríkin hófust í núver-
andi mynd á árinu 1953 hefur
sá háttur verið á hafður, að
fyrir tilstuðlan ríkisvaldsins
hefur verið gerður ramma-
samningnr til nokkurra ára,
síðan hefur verið fyllt út í
þennan ramma árlega af þeim,
sem eiga beina aðild að við-
skiptunum. Þar til um miðjan
síðasta áratug byggðust við-
skiptin á vöruskiptum, þannig
að við seldum Sovétmönnum
vaming fyrir svipað verð og
þeir okkur olíu. Nú greiðum
við Sovétmönnum fyrir olíuna
með dollurum. 0g þeir þrátta
við okkur um verðið, sem þeir
borga fyrir fisk, lagmeti og
ullarvörur. Eins og kunnugt
er hefur það vakið athygli
undanfarin ár, hve vel Sovét-
menn hafa verið fúsir til að
borga fyrir saltsíldina. Á hinn
bóginn hefur nú í vetur geng-
ið öllu verr að ná viðunandi
samningum um sölu á ullar-
vörum, frystum fiski og lag-
meti. Hefur ekki enn verið
gengið frá sölu á þessum vam-
ingi til Sovétríkjanna.
I umræðum manna á meðal
hér á landi um viðskiptin við
Sovétríkin gætir þess töluvert,
að mörgum fínnst að því er
virðist sjálfsagt að taka tillit
til alls kyns pólitískra duttl-
unga sovéskra stjómvalda í
tengslum við viðskiptaviðræð-
umar. Er ekki með neinum
rökum unnt að hafna þeirri
staðreynd, að Sovétmenn hafa
oftar en einu sinni leitast við
að blanda saman pólitík og
viðskiptum á harla undarlegan
hátt. Sumir telja til dæmis,
að vegna hinna óleystu ágrein-
ingsefna í viðskiptunum um
þessar mundir hefði forseti
Islands átt að fara til Sov-
étríkjanna með ókurteislega
skömmum fyrirvara og við
næsta sérkennilegar aðstæð-
ur. Var látið í veðri vaka, að
það hefði breytt samnings-
stöðu íslenskra seljenda. Get-
gátum af þessu tagi verður í
raun aldrei svarað til fulln-
ustu. Hitt er rangt að blanda
forsetaembættinu inn í ágrein-
ing af þessu tagi. Morgun-
blaðið tók á sínum tíma þá
afstöðu, að það hefði verið
rétt ákvörðun að forseti ís-
lands færi hvergi við þessar
aðstæður.
Undanfama daga hefur
sendinefnd frá Æðsta ráði
Sovétríkjanna dvalist hér á
landi. Er nefndin að leggja
áherslu á boðskap Sovét-
manna um takmörkun vígbún-
aðar og samstarf þjóða á norð-
urslóðum. í hópnum er Evgení
Ivanovitsj Perventsev, deildar-
stjóri í sovéska utanríkisvið-
skiptaráðuneytinu. Á blaða-
mannafundi á heimili sovéska
sendiherrans gaf Perventsev
til kynna, að rammasamning-
ur eins og sá, sem nú er í gildi
milli íslands og Sovétríkjanna,
væri að vísu ekki úrelt þing
en ekki beinlínis í takt við
perestrojku eða umbótaáætlun
Gorbatsjovs. Minnti hann á,
að Gorbatsjov vildi að sovésk
fyrirtæki tælgu sjálfstæðar
ákvarðanir um viðskiptamál
og sjálfstæði ráðuneyta yrði
meira en áður. Perventsev
vildi ekki ræða um einstaka
þætti í viðskiptum íslands og
Sovétríkjanna í ljósi
perestrojku, en taldi ljóst að
koma þyrfti á viðræðum hags-
munaðila og viðkomandi ráðu-
neyta vegna breyttra að-
stæðna. „Mikilvægast er að
frumkvæðið komi frá fyrir-
tælgunum og það þarf að vera
gagnkvæmt," sagði Per-
ventsev.
Rammasamningurinn við
Sovétríkin rennur út 1990.
Sýnist eðlilegt að þegar verði
hafíst handa við að fá úr því
skorið, hvort Sovétmenn vilji
taka upp nýjan hátt á þessum
viðskiptum. Getur verið að
jafn illa gangi og raun ber
vitni að ná samningum við
Sovétmenn nú vegna breyt-
inga í samræmi við per-
estrojku Gorbatsjovs? Höfum
við verið of svifaseinir við að
laga okkur að nýjum viðhorf-
um í Sovétríkjunum?
Á undanförnum árum hafá
æ fleiri orðið til þess að gagn-
rýna pólitíska þáttinn í við-
skiptasambandi Islands og
Sovétríkjanna. Aðrir hafa ekki
mátt heyra á það minnst, að
um slíkan þátt hafí verið um
að ræða. í landi þar sem öll
fyrirtæki lúta stjóm ríkis og
flokks er úrslitavaldið á einni
hendi. Þetta hefur ekki breyst
í Sovétríkjunum. Á hinn bóg-
inn er nýmæli, að dregið sé
úr miðstýringunni í viðskipta-
málunum, af því hljótum við
að taka mið.
BÓKAVERSLUN Sigfúsar
Eymundssonar í Reykjavík
heldur nú bandarískan bóka-
markað. Það er i fyrsta sinn
sem slíkur markaður er hér-
lendis og eru í boði hátt á
fjórða þúsund bókatitla. Flestir
titlanna hafa ekki áður fengist
í bókaverslunum hérlendis,
skv. upplýsingum frá Ey-
mundsson. Verslunin getur
boðið þessar bækur á lágu
verði, vegna magninnkaupa.
Bandaríski bókamarkaðurinn
hófst í gærmorgun og var form-
lega opnaður með ávarpi banda-
ríska sendiherrans, Nicholas
Ruwe. í ávarpi hans kom fram,
að bandaríkjamönnum þykir mikið
til koma um bóklestur íslendinga
og þeim þykir undrum sæta, hve
mikið magn bóka og blaða þessi
fámenna þjóð kaupir af þeim.
Einar Óskarsson, framkvæmda-
stjóri Bókaverslunar Sigfúsar Ey-
mundssonar, sagði í samtali við
Morgunblaðið, að þessi markaður
væri hugmynd, sem hefði staðið
til að framkvæma í mörg ár. Nú
hefði hins vegar tekist að fram-
VERÐMÆTI sjávarafla gæti orð-
ið '/2% að raungildi á þessu ári
en í fyrra, samkvæmt nýju ágripi
úr þjóðarbúskapnum sem Þjóð-
hagsstofnun sendi frá sér í gær.
Þá er gert ráð fyrir að fram-
leiðsla sjávarvöru til útflutnings
dragist saman í sama mæli. Gert
er ráð fyrir svipaðri álfram-
leiðslu og í fyrra en 10% aukn-
ingu á framleiðslu kísiljárns en
verulegum samdrætti á fram-
leiðslu landbúnaðarvara til út-
flutnings og minni ullarvöruút-
flutningi. Á móti vegi sívaxandi
umsvif í fiskeldi og að öllu sam-
anlögðu stefni í örlítinn samdrátt
í útflutningsframleiðslunni á ár-
inu, eða um V2%.
Á síðasta ári jókst útflutnings-
verðmæti sjávarafurða um 6% á
föstu verðlagi frá árinu á undan
og varð mesta aukningin í útflutn-
ingi saltfísks. Álframleiðsla jókst
um 10% á síðasta ári en fram-
leiðsla kísiljáms dróst saman um
8V2% Útflutningur annarar iðnað-
arvöru er talinn hafa aukist um 10%
á árinu. Talið er að útflutnings-
ffamleiðsla í heild hafí aukist um
7V2% en vöruútflutningur ekki
nema um rúmlega 3% þar sem lítið
var selt úr birgðum.
í áætlun Þjóðhagsstofnunar nú
er fyrst og fremst tekið mið af út-
hlutun sjávarútvegsráðuneytisins á
veiðiheimildum. Þar var úthlutað
315 þúsund tonna þorskkvóta fyrir
þetta ár, sem gæti þýtt að heildar-
kvæma þessa hugmynd og þakk-
aði Einar það ekki síst aðstoð Eds
Tomkins, bóksala í New York, sem
var fyrirtækinu til aðstoðar við að
velja bækumar. Tomkins veitti
einnig mikinn stuðning við að ná
samningum við útgefendur, sem
erfítt hefði getað orðið án hans
þorskafli verði 350 þúsund tonn í
ár, að mati ráðuneytisins vegna
flutnings afla milli ára og ákvæða
um afla smábáta. Þjóðhagsstofnun
gerir síðan ráð fyrir að ýsuafli í ár
verði 55 þúsund tonn en kvótinn
er 65 þúsund tonn, og einnig gerir
stofnunin ráð fyrir 35 þúsund tonna
grálúðuafla en kvótinn er 30 þúsund
tonn. Að öðm leyti er spáin um
botnfiskafla í samræmi við veiði-
heimildir.
í þjóðhagsspánni er gert ráð fyr-
ir 1 milljón tonna loðnuafla og 72
þúsund tonna sfldarafla og er þar
um að ræða fjórðungi meiri loðnu-
afla en í fyrra en sama sfldarafla.
Reiknað er með að afli skeldýra
verði að mestu óbreyttur milli ár-
anna og vegi meiri rækjuafli upp
samdrátt í afla humars og hörpu-
disks.
í spánni segir að þótt hugsanlegt
sé að breytt samsetning framleiðslu
sjávarvöru til útflutnings gefi vegið
á móti samdrætti í aflaverðmæti
sé óvarlegt að reikna með slíku þar
sem sambandið milli breytinga á
aflaverðmæti annars vegar og sjáv-
arvöruframleiðslu hins vegar frá
árinu 1980 gefí ekki tilefni til að
draga slíka einhlíta ályktun. Þá er
einnig bent á að loðnufrysting verði
að líkindum mjög lítil á þessu ári,
og blikur séu á lofti varðandi hörpu-
skelsveiðar og vinnslu vegna
slæmra afkomuhorfa. Þá sé afkoma
slæm í frystingu sem gæti leitt til
þess að fiskur verði fluttur minna
unninn úr landi.
aðstoðar, að sögn Einars.
Bækumar eru keyptar af
bandarískum útgefendum, og
vegna magninnkaupa tókst að fá
þær á mjög hagstæðu verði. Titlar
eru valdir þannig, að reynt er að
gefa sem skýrasta mynd af banda-
rískri bókaútgáfu. Á markaðinum
Þjóðhaj
Samdráttur ráðstöí
ÞJÓÐHAGSSTOFNUN spáir
16% verðbólgu frá upphafi til
loka þessa árs í nýútkomnu yfir-
liti úr þjóðarbúskapnum. Er þá
miðað við að kjarasamningar
Verkamannasambandsins og
vinnuveitenda verði fordæmi
annara kjarasamninga og að
meðalgegni krónunnar verði
haldið óbreyttu til ársloka. Þá
spáir Þjóðhagsstofnim rúmlega
11 milljarða viðskiptahalla sem
svarar til 4’/2% af landsfram-
leiðslu. Gert er ráð fyrir að
kaupmáttur ráðstöfnartekna
dragist saman um 2% miðað við
síðasta ár og að ráðstöfunar-
tekjur muni aukast minna frá
síðasta ári en atvinnutekjur
vegna þyngri skattbyrði á þessu
ári en í fyrra.
í þjóðhagsspánni er gert ráð fyr-
ir að atvinnutekjur á mann aukist
að jafnaði um 23% milli áranna
1987 og 1988. Þar er miðað við
að samningar VMSÍ og vinnuveit-
enda verði fordæmi annara samn-
inga og að launaskrið verði að jafn-
aði 2-3%. Á móti launaskriðinu er
talið vega að vinnutími gæti styst,
m.a. vegna áhrifa frá staðgreiðslu
skatta. Ráðstöfunartekjur eru tald-
ar munu aukast minna frá síðasta
ári en atvinnutekjur, eða um 22%
vegna þyngri skattbyrði. Á síðasta
ári hækkuðu dagvinnulaun um 38%
að meðaltali miðað við 1986 og
talið er að atvinnutekjur hafí hækk-
að um 39*/2% vegna meiri atvinnu-
þáttöu og eftirvinnu.
Miðað við spá um launaþróun og
6% gengislækkun krónunnar 1.
mars sl. er talið að vísitala fram-
færslukostnaðar gæti hækkað um
16% frá upphafi til loka árs en um
25% milli ársmeðaltala 1987 og
1988. Reiknað er með að verð-
hækkanir næstu 3 mánuði svari til
meira en 30% verðbólgu á heilu ári
en að síðustu 3 mánuði ársins verði
verðbólguhraðinn kominn í 6’/2%.
Talið er með að vísitala byggingar-
kostnaðar hækki mun minna frá
upphafi til loka árs eða um 13%
Utflutningsframleiðsla:
Spáð V2% samdrætti