Morgunblaðið - 27.03.1988, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. MARZ 1988
37
i H

1 KL - j
1 " B ■PIl
Morgunblaðið/Sverrir
í Menntaskólanum við Hamrahlíð
eru þær Bettý Nikulásdóttir
námsráðgjafi, sálfræðingurinn
Sölvina Konráðs og Guðrún
Svansdóttir líffræðingur alla
daga frá morgni til kvölds til
taks með ráðgjöf fyrir ráðvillta
nemendur, sem eru að reyna að
átta sig á hvaða nám þeim hentar
best og hvaða stefnu þeir eiga
að taka um lífsstarfið.
á best við. Tungumálið skiptir þama
máli. í Kanada og Bandaríkjunum
þarf tungumálapróf, sem ekki er
hægt að taka hvenær sem er. Ann-
ars staðar hefur komið fyrir að
íslenskur námsmaður er tekinn út
úr deild og fluttur í tungumála-
deild. Oft krefjast erlendir háskólar
inntökuprófs, sem hægt er að taka
hér heima. Stundum þarf að taka
próf í greininni_ sem nemandinn
ætlar að fara í. í mörgum skólum
erlendis rennur umsóknarfresturinn
út í febrúar til apríl. Þetta þarf allt
að athuga í tæka tíð.“
„Svo vill gleymast að eftir stúd-
entspróf er háskóli ekkert sjálfsagt
framhald. Mörgum hentar stutt
hagnýtt nám, af því að áhuginn
beinist í rauninni að því. Nú orðið
tekur fólk gjaman stúdentspróf sem
almenna menntun og fer siðan í
iðnnám eða tækninám. Talsvert al-
gengt er að krakkar með háar ein-
kunnir finna að þá langar í raun-
inni til að gera eitthvað allt annað
en fara í langskólanám. Þeir eru
komnir í þennan skóla af því að það
þótti sjálfsagt og framhaldið verður
af sömu ástæðu. Ef þeir hafa góðar
einkunnir þá finnst þeim það vera
uppgjöf að hætta. En það er síður
en svo uppgjöf að skipta um skoð-
un. Og námsgeta er ekkert merki
um að einhverjum henti bóklegt
nám. Raunar er stúdentspróf eða
háskólapróf enginn lykill að því að
komast áfram. En þróunin hér á
landi hefur orðið sú að krefjast
stúdentsprófs til æ fleiri framhalds-
skóla og þá er verið að þrengja
markaðinn fyrir það fólk, sem vill
annars konar nám, svo sem tækni-
nám og ýmiskonar verklegt nám.
Það sem ekki vantar aftur á móti
er starfsnám af ýmsu tagi. í gangi
er ótölulegur fyöldi af námskeiðum,
sem oft eru rándýr en engin mark-
viss stefna með þeim, né heldur
tengsl við skólakerfíð f landinu. Það
gerir mörgum erfítt fyrir."
Handbók um erlenda skóla,
engin um íslenska
Hvemig eiga ungmenni þá að
bera sig að við þessi tímamót, sem
hér er talað um?
„Þegar níundu bekkingar fara
að velja sér menntaskólanám er
nauðsynlegt fyrir foreldrana að
setjast niður með þeim og reyna
að vita um langanir bamsins og
hvaða hugmynd það gerir sér um
framtíðina. Leita síðan upplýsinga
umfram þær sem bamið fær í skól-
anum. Fyrir þá sem eru að yfirgefa
menntaskólann er mikilvægt að
leita fyrir sér í tæka tíð. Að vita
ekki hvað maður „ætlar að verða
þegar maður verður stór“ er engin
fötlun. Þama bíður mikilvæg
ákvörðun. Starfstilboðum hefur
fjölgað mjög mikið og ekki von að
nein ein manneskja geti vitað um
það allt, eða að hægt sé að fá upp-
lýsingar um þetta allt á einum stað.
Enda ber mikið á því að þeir sem
til okkar leita viti ekki hvar þeir
eiga að leita að öllum þessum hag-
nýtu upplýsingum. SÍNE hefur gef-
ið út bók um nám erlendis með
nýjum upplýsingum frá árinu 1988.
Þar er hægt að fá upplýsingar um
námslán, námsgreinar, hvemig eigi
að bera sig að við að sækja um lán
í einstökum löndum, um takamark-
anir á námsbrautum, tungumála-
kröfur, dvalarleyfí, félagslega að-
stöðu o.s.frv. Þama er komin hand-
bók, sem allir ættu að hafa við
hendina. Sá þáttur er ekki vanda-
mál lengur þegar um nám erlendis
er að ræða. Ekki verður sama sagt
um upplýsingar um nám hérlendis.
Það litla sem til er af upplýsingum
á prenti er gamalt. Ýmsir skólar
hafa gefíð út bæklinga um námið
hjá sér. Það heillegasta er bók sem
nefnist Námsskrá Háskóla íslands.
En námsskrár eru þó ekki það
fyrsta sem þetta unga fólk vantar,
þó þær séu nauðsynlegar í kjölfar-
ið. Og ýmislegt vantar alveg inn í
myndina, svo sem hlutlægar starf-
slýsingar og upplýsingar um vinnu-
markaðinn. Félagsvísindastofnun
er bjnjuð á greiningu á örfáum
störfum og það höfum við hér. En
það er ákaflega fátæklegt safn sem
við höfum. Ég vildi t.d. gjaman
hafa um íslenska markaðinn bók á
borð við þá sem árlega er gefín út
í Bandaríkjunum um hin ýmsu
störf, möguleikana í þeim, hve
mörg störf eru líkleg til áð bætast
við, námskröfur til þeirra o.s.frv.
Þar má fínna öli störf, allt frá af-
greiðslustörfum í verslun, fram-
leiðslustörfum hverskonar og til
starfa sem krefjast háskólamennt-
unar. Þessa bandarísku bók hefi ég
hér og krakkamir sem koma eru
að fletta henni og krafla sig fram
úr því sem þar er að fínna. Sjá þar
starfslýsingar, en auðvitað ekkert
um umhverfið."
Tengja lítið nám og starf
Sölvína hefur unnið við svipaða
ráðgjöf í Bandaríkjunum, með ungl-
ingum eldri en 17 ára, og því er
hún spurð hvort einhver munur sé
á íslenskum unglingum og þeim
bandarísku.
„ Þetta kemur mér þannig fyrir
sjónir að íslensku krakkamir hafí
minni þekkingu á störfum og vinnu-
umhverfí en þeir bandarísku. Þeir
virðast líka gera sér mjög óljósa
hugmynd um að nám þeirra tengist
í framtíðinni einhveiju starfi. Og
það merkilega er að mér fínnst
enginn munur hvað þetta snertir á
nemendum úr öldungadeild og
menntaskóla. En fólkið úr öldunga-
deildinni kemur ekkert síður hingað
en unglingamir, enda stendur það
andspænis því að velja sér starf.
Oft er þetta fólk sem hefur farið í
öldungadeildina af því það ætlar sér
að skipta um starf eða er að koma
út á vinnumarkað. Margar konur í
öldungadeildinni hafa verið hús-
mæður. Húsmóðurstarfið býður upp
á ýmsa möguleika og í því em fólg-
in viss forréttindi. Þær em verk-
stjórar á sínum stað og ráða sínum
tíma, og þegar að því kemur fínnst
þeim sú tilhugsun óþægileg að eiga
nú að setjast við vinnu kl. 9-5 og
að einhver annar eigi tíma þeirra.
Þessar konur hafa í raun verið verk-
takar og að ætla að selja tíma sinn
kl. 8-4 eða 9-5 fellur ekki inn í
mynd þeirra af framtíðarstarfi. Það
getur verið erfítt á miðjum aldri
að breyta allt í einu vinnutíma
sínum. Þeim hentar betur að geta
skipulagt sína vinnu og annarra,
samræmt tíma og fleira þess hátt-
ar, verið verkstjórinn."
Áður en við kveðjum segir
Sölvína Konráðs sálfræðingur frá
því að samhliða nemendarannsókn-
um séu þær í ráðgjöfínni að skoða
hvemig nemendur úr þessum skóla
skila sér í framhaldsnámi, hversu
stór hluti þeirra sem útskrifast ljúki
einhveiju námi. Þær hafa tekið fyr-
ir árgangana í skólanum alveg frá
upphafi Menntaskólans við
Hamrahlíð. Verður fróðlegt að sjá
hvort þar verður að fínna einhveija
þætti sem skilja nemendur í hópa.
Vonast þær til að einhveijir þættir
úr þessari könnun byiji að skila sér
strax í vor.
E.Pá.
Samningur vinnuveit-
enda og verkalýðsfélaga
HÉR Á eftir fara nokkur helstu atriði samningsins milli fulltrúa vinnu-
veitenda og þeirra verkalýðsfélaga innan VMSÍ, sem undirritaður var
í Alþýðuhúsinu á Akureyri á miðnætti á aðfararnótt laugardags. Þær
greinar samningsins, sem hér birtast fjalla einkum um launaliði, starfs-
aldurhækkanir, yfirvinnu og vinnutímatilhögun, sem voru viðamestu
ágreiningsmálin í viðræðunum. Alls voru undirritaðir fjórir samningar
á Akureyri; við Alþýðusamband Norðurlands, Alþýðusamband Austur-
lands, samflot félaga af Suður- og Vesturlandi, og Verkalýðsfélagið
Vöku á Siglufirði. Greinarnar hér á eftir eru úr samningnum við Al-
þýðusamband Norðurlands, en samningarnir eru eins hvað varðar öll
viðamestu málin.
I. kafli
Gildistími
1. grein.
Allir kjarasamningar ofangreindra
aðila framlengjast til 10. apríl 1989
með þeim breytingum, sem í samn-
ingi þessum felast og falla þá úr gildi
án sérstakrar uppsagnar.
II. kafli
Um launabreyting'ar
2. grein.
Grunnlaunabreytingar.
Við gildistöku samnings þessa
hækka laun og kjaratengdir liðir um
5,1%.
Til launajöfnunar skulu þó allir
launataxtar og launaþrep hækka að
lágmarki um kr. 2.025 á mánuði.
3. grein.
Áfangahækkanir
Á samningstímanum hækka
grunnlaun að öðru leyti sem hér segir:
l.júní 1988 3,25%
1. september 1988 2,5%
1. desember 1988 1,5%
1. mars 1989 1,25%
4. grein.
Desemberuppbót
Verkafólk sem á árínu skilar a.m.k.
1.700 dagvinnustundum í sama fyrir-
tæki og er við störf í fyrirtækinu í
desember skal eigi síðar en við síðustu
launaútborgun fyrir jól ár hvert fá
greidda sérstaka eingreiðslu, des-
emberuppbót, kr. 4.500.
Verkafólk í hlutastarfi, sem upp-
fyllir sömu skilyrði en skilar mismun-
andi fjölda dagvinnustunda, skal fá
greidda desemberuppbót sem hér
segin
Þeir sem skila 550 til 850 dag-
vinnustundum fái V4 desemberupp-
bótar, þeir sem skila 850 til 1.275
dagvinnustundum fái V2 desember-
uppbót, þeir semm skila 1.275 til
1.500 dagvinnustundum fái 3/4 des-
emberuppbótar og þeir, sem skila
1.500 til 1.700 dagvinnustundum fái
7/8 desemberuppbótar. í vaktavinnu
telst hver vaktavika 40 dagvinnu-
stundir.
Við mat á störfum sem eðli síns
vegna miðast ekki við unna dagvinn-
utíma skal miða við unna daga og
vinnustundir (hámark 8 klst. á dag).
Desemberuppbót tekur áfanga-
hækkunum (skv. 3. gr.) frá gildistöku
til greiðsludags.
5. grein.
Ný grein 12.4.1. orðist þannig:
Mat á starfsreynslu.
Starfsreynslu skal meta til launa-
þrepa skv. launaákvæðum samnings
þessa. Starfsaldur, m.v. starfsreynslu
í sömu starfsgrein, skal metinn sv.
staðfestum upplýsingum um fyrri
störf, og skal það gilda, þótt starfs-
hlé úr greininni verði allt að þijú ár.
Sé starfshlé lengra skal leggja mat
á starfsreynslu og hæfni við röðun í
launaþrep. Ágreiningur skal leystur
af stjómanda í samráði við trúnaðar-
mann. Taka skal tillit til starfs-
reynslu af vinnu fyrir 16 ára aldur.
Tímabundin störf skulu talin saman
m.v. unna daga eða dagvinnustundir.
Sjá einnig grein 1.7.4.
6. grein.
Ný grein 12.4.2. orðist þannig:
Við mat á starfsaldri til launa telst
23 ára aldur jafngilda 1 árs starfi í
starfsgrein.
7. grein.
Við grein 1.1. bætist ný málsgrein
svohljóðandi:
Þrátt fyrir ákvæði síðastgildandi
samninga um launahlutföll unglinga
skulu 15 ára unglingar hafa 85% af
byijunarlaunum og 14 ára 75% við
vinnu í fiskiðnaði, byggingariðnaði
og jarðvinnu.
8. grein.
4. tl. greinar 1.1.1. orðist þannig:
Laun fiskvinnslufólks.
Fastlaunahluti.
Námskeiðsálag skal vera kr. 2.700
á mánuði.
Mánaðarlaun að meðtalinni hækk-
un sbr. 2. gr. verði sem hér segir:
Almennur taxti.
Mán.Iaun
Byijunarlaun 32.000
Eftir 3 mán. 32.350
Eftir 1 ár 32.850
Eftir 3 ár 33.450
Eftir 5 ár 34.050
Eftir 7 ár 34.750
Eftir 10 ár hjá sama fyrirtæki 35.650
Sérhæft fiskvinnslufólk Mán.laun
Eftir 3 mán. 35.050
Eftir 1 ár 35.550
Eftir 3 ár 36.150
Eftir 5 ár 36.750
Eftir 7 ár 37.450
Eftir 10 ár hjá sama fyrirtæki 38.350
IV. kafli
Um orlof
13. grein.
IV. kafli um orlof orðist þannig:
4.1. Lágmarksorlof skal vera 24
virkir dagar. Orlofsfé skal vera
10,17% af öllu kaupi, hvort sem er
fyrir dagvinnu eða yfírvinnu. Um
orlof fer að öðru leyti eftir ákvæðum
laga um orlof.
4.1.1. Verkafólk, sem unnið hef-
ur 10 ár í sama fyrirtæki, skal eiga
rétt á orlofi í 25 virka daga og or-
lofsgreiðslum sem nema 10,64%.
Þetta gildir frá upphafi næsta or-
lofsárs eftir að ofangreindum
starfstíma er náð.
4.1.2. Þeir, sem samkvæmt ósk
vinnuveitanda fá ekki 21 dags sum-
arleyfi á tímabilinu 2. maí til 30.
september, skulu fá 25% lengingu
þess hluta orlofstímans, sem veittur
er utan ofangreinds tímabils.
4.1.3. Stéttarfélögum er heimilt
að semja um þá framkvæmd við
einstaka launagreiðendur, að or-
lofslaun séu jafnharðan greidd á
sérstaka orlofsreikninga launþega
í banka eða sparisjóði. Skal í slíkum
samningi tiyggt að sá aðili, sem
tekur að sér vörslu orlofslauna,
greiði launþega áunnin orlofslaun,
þ.e. höfuðstól og vexti, við upphaf
orlofstöku. Skylt er að afhenda fé-
lagsmálaráðuneytinu þegar í stað
eintak af slíkum samningi og til-
kynna um slit hans.
4.1.4. Um orlof fer að öðru leyti
eftir ákvæðum laga um orlof á
hveijum tíma.
V.KAFLI
Um vinnutilhögun og
greiðslur fyrir yfirvinnu
14. grein.
í stað eftir- og næturvinnu í
samningi aðila komi yfírvinna.
Grein 1.8. orðist þannig:
Yfirvinnuálag.
Yfírvinna greiðist með tímakaupi
sem samsvarar 80% á dagvinnu-
tímakaup, þ.e. með 1,0385% af
mánaðarlaunum fyrir dagvinnu.
Ný grein, 1.8.1 orðist þannig:
Yfírvinnuálag á stórhátíðardög-
um.
Öll aukavinna á stórhátíðardög-
um skv. gr. 2.3. greiðist með tíma-
kaupi, sem er 1,375% af mánaðar-
launum fyrir dagvinnu. Þetta gildir
ekki um reglubundna vinnu, þar
Vikulaun Dagvinna Yfirvinna
7.384,80 184,62 332,32
7.465,60 186,64 335,95
7.580,80 189,52 341,15
7.719,20 192,98 347,38
7.858,00 196,45 353,61
8.019,20 200,48 360,88
8.227,20 205,68 370,23
Vikulaun Dagvinna Yfirvinna
8.088,80 202,22 363,99
8.204,00 205,10 369,19
8.342,40 208,56 375,42
8.480,80 212,02 381,65
8.642,40 216,06 388,92
8.850,00 221,25 398,26
sem vetrarfrí eru veitt samkvæmt
sérstökum samningum vegna vinnu
á umræddum dögum.
15. grein.
Eftirtaldar greinar orðist þannig
2.1.1. Heimilt er að haga dag-
vinnutíma með öðrum hætti, ef
vinnuveitandi og verkamenn koma
sér saman um það. Þó skal dag-
vinna hvers starfshóps ávallt unnin
með samfelldri vinnuskipan á degi
hveijum og aldrei hefjast fyrr en
kl. 07.00.
2.2 Yfírvinna.
Samningsbundin yfirvinna hefst
þegar lokið er umsaminni dagvinnu,
7 klst. og 25 mín. virkum vinnu-
stundum á tímabilinu 07.00 til
17.00, mánudaga — fóstudaga.
2.2.1. Fyrir vinnu á laugardögum,
sunnudögum, og öðrum samnings-
bundnum frídögum greiðist yfír-
vinnukaup.
2.2.2. Ef unnið er í matar- og
kaffítíma á dagvinnutímabili greið-
ist það með yfírvinnukaupi.