Morgunblaðið - 05.07.1988, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 5. JÚLÍ 1988
m*fgi Útgefandi Mllllafetfe Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aðstoðarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulitrúarritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, ÁrniJörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst IngiJónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 70 kr. eintakið.
Hörmungar
á Persaflóa
Arla morguns á sunnudag
var loftvarnaskeyti skot-
ið frá bandaríska beitiskipinu
Vincennes á farþegavél
íranska flugfélagsins, sem
var í áætlunarflujgi frá
Bandar Abbas í Iran til
Dubai. Beitiskipið átti í átök-
um við þijá íranska fallbyssu-
báta, þegar flugvélin fór
þama um. Vildi svo hrapal-
lega til, að tvö flugskeyti frá
skipinu voru send á farþega-
vélina og grönduðu henni
ásamt 290 manns, sem voru
um borð í henni. Ellefu
klukkustundum eftir að vélin
fórst viðurkenndu bandarísk
stjómvöld, að hún hefði verið
skotin niður með þessum
hroðalega hætti. í fyrstu áleit
áhöfn beitiskipsins, að hún
ætti í höggi við F-14-ormstu-
þotur frá Iran. Ronald Reag-
an, Bandaríkjaforseti, lýsti
þessu sem „hræðilegri mann-
íegri ógæfu“. Forystumenn
írana sögðu að ráðist hefði
verið á vélina af ásetningi og
hótuðu grimmilegum hefnd-
um. Síðdegis í gær staðfestu
yfírmenn ítalsks herskips á
Persaflóa þá fullyrðingu
Bandaríkjamanna, að íranska
vélin hefði verið utan af-
markaðra flugleiða fyrir far-
þegavélar.
Forkastanlegur atburður
af þessu tagi vekur fyrst og
síðast óhug og fordæmingu.
Síðan vakna spumingar eins
og þessar: Hvemig má það
vera, að nútímatækni geri
bandarískum hermönnum
ekki kleift að greina á milli
omistuvélar og farþegavélar
af Airbus-gerð, sem getur
rúmað allt að 375 farþega?
Hvers vegna var íranska flug-
vélin ekki á umsaminni flug-
leið? Er ekki neinn búnaður
um borð í farþegavélum, sem
gerir mönnum við rafeinda-
tæki inni í iðrum herskipa
kleift að greina á milli orr-
ustuvéla og farþegavéla á
flugi?
Bandaríkjamenn hafa við-
urkennt, að um hörmulegt
slys og mannleg mistök hafi
verið að ræða. Rafeindamerki
frá farþegaþotunni vom
greind á rangan hátt og snú-
ist var gegn henni eins og
óvinavél. Ætla hefði mátt, að
Airbus-vél væri búin þannig
rafeindatækjum að sjálfkrafa
ættu að hafa birst viðvörun-
armerki í stjómstöð herskips-
ins, sem hefðu gert áhöfn
skipsins fært að koma í veg
fyrir að tveimur flugskeytum
af fullkomnustu gerð yrði
skotið að vélinni.
Það er fráleitt að ætla, að
Bandaríkjamenn sjái nokkurn
hemaðarlegan tilgang í því
að ráðast á óvopnaða íranska
farþegavél í áætlunarflugi og
granda henni. Líti Banda-
ríkjamenn á slíkt sem nauð-
synlegan þátt í eftirliti sínu
með siglingum á Persaflóa
eiga þeir að hypja sig þaðan
þegar í stað. Ohæfuverk eru
aðeins til þess fallin að festa
öfgamenn í íran í sessi og
gefa þeim tilefni til að herða
enn á stríðsrekstrinum. Hann
hefur þegar staðið alltof lengi
og sannað tilgangsleysi sitt.
Þegar hugað er að árásinni
á írönsku vélina kemur at-
burðurinn 1. september 1983
upp í hugann, þegar Sovét-
menn skutu niður suður-
kóreska farþegavél, sem villst
hafði inn í sovéska lofthelgi
á leiðinni frá Alaska til Seo-
ul. Bandaríkjamenn hafa
sagt, að þetta séu ósambæri-
legir atburðir: Ekki hafi verið
hemaðaraðgerðir í sovésku
lofthelginni; Sovétmenn hafí
séð og vitað að farþegavél
var á ferð og hún hafi verið
á eðlilegum hraða í háloftun-
um, þetta eigi ekki við um
írönsku véliná.
Rafeindabúnaður og öflug
flugskeyti með venjulegum
sprengjuhleðslum valda því,
að í raun er engin flugvél
óhult, ef því er að skipta. Að
atburður eins og sá, sem
gerðist á Persaflóa að morgni
sunnudags, skuli verða fyrir
slysni, ætti ekki aðeins að
verða mönnum hvatning til
að binda enda á hernaðar-
átökin á þessum slóðum held-
ur einnig til að huga almennt
að vemd manna í almennu
farþegaflugi gegn þessum
hátæknibúnaði; hann hlýtur
einnig að vera unnt að nota
til að bægja slíkum hættum
frá farþegaflugvélum. Þegar
tvö mestu herveldi heims hafa
skotið nokkur hundmð sak-
lausra flugfarþega niður með
vígtólum sínum, þótt við ólík-
ar aðstæður sé, er ástæða til
að krefjast öflugra gagnað-
gerða.
r
Skútan Úa yfirgefin í 10 metra ölduhæð á úthafinu mil]
Svaf í bakborðskoju
vaknaði stjómborðs
Skútan Úa, sem fjögurra
manna fjölskylda í Kópavogi
varð að yfirgefa sl. laugardag
norðvestur af Skotlandi vegna
stórviðris, dregur nafn sitt af
upphafsstöfum tveggja kvenna
sem eru meðal eigenda bátsins,
Unnar og Ágústu, en komman
var færð til. Svo er þetta nafn
einnig í Kristnihaldi Halldórs
Laxness, sagði Unnur í upphafi
samtals við blaðamann Morgun-
blaðsins í Stornoway í gær, um
gang mála þegar veðurofsinn
skall á þau á leið heim til ís-
lands á nýrri 28 feta langri
skútu sem kostar liðlega 2 millj-
ónir króna.
„Við vorum á siglingu aðfara-
nótt laugardags, „sagði Unnur,“
og ég fór á vakt klukkan þrjú
ásamt Mími, en við skiptumst á
að vera tvö og tvö á vakt, sex tíma
í senn. Fljótlega upp úr klukkan
þijú fór að bæta í vindinn, 6-7
vindstig í verstu hviðunum og
klukkan 9 um morguninn sló vind-
hraðinn upp í 9 vindstig. Þá áttu
Reynir og Gígja dóttir okkar að
taka vaktina ,en ég þorði ekki að
setja Gígju á dekk vegna veðurs-
ins. Tvívegis rifuðum við stórseg-
lið og minnkuðum fokkuna og
báturinn lét vel að stjóm, sigldi
3-4 mílur á klukkustund. En öld-
umar uxu stöðugt og það fór að
ganga yfír bátinn, svo hressilega
að um hádegisbilið ákváðum við
að fara undir þiljur og loka þiljun-
um. Eg var eftir á dekkinu og
reyndi að stýra, en Reynir fór að
stinga út í kort og leggja á ráðin
hvemig réttast væri að bregðast
við. Laust fyrir hádegið ákváðum
við að vera ekki lengur á dekki,
við höfðum vélina í gangi og létum
flatreka, bundum stýrið og fórum
undir þiljur og lokuðum kyrfilega
á eftir okkur.
Kjölurinn sneri upp
Um klukkan 12 ákvað ég að
leggja mig því ég var orðinn þreytt
eftir langa og erfiða vakt, því það
var erfítt að stýra, en eftir stuttan
svefn vaknaði ég við fyrsta stóra
brotsjóinn sem reið yfir skútuna
og setti hana á hvolf. Það fór allt
á flug og ferð sem ekki var naglf-
ast og Gígja sem svaf í koju bak-
borðsmegin sveif yfír í stjóm-
borðskojuna og vaknaði þar. Fyrst
var náttúrulega að athuga hvort
einhver hefði slasast, en við slupp-
um ævintýralega vel. Gígja meiddi
sig á höfði og Reynir fékk högg
á bakið og brákaði rif, en hvomgt
var alvarlegt. Að auki fékk Reyn-
ir dót úr eldhúsinu yfír sig. Mímir
svaf einnig, en var aftast í káetu
og þar fór líka allt úr skorðum.
Þegar við litum út sáum við að
björgunarbáturinn hvarf frá skú-
tunni og var að blásast upp á
hvolfí. Eftir þetta kölluðum við í
talstöðinni á öll skip nærliggjandi
en þó ekki neyðarkallið Mayday.
Við náðum strax sambandi við
franskan togara og kanadíska
flutningaskipið Canadian Reefer
sem var um 2,5 sjómílur frá okk-
ur. Kanadíska skipið lét strand-
gæsluna vita og þeir ákváðu að
ræsa út áhöfn á björgunarþyrlu
því þeir töldu að veðrið ætti eftir
að versna og sjór að aukast og
þeirra kappsmál var að bjarga
mannslífum. Þeir vom um eina og
hálfa klukkustund að fljúga til
okkar og vom komnir um kl.
17.30. Við vomm þá enn að velta
því fyrir okkur hvað við ættum
Gígja og Mímir við skútuna Úu í höfn skömmu áður en þau lögðu á i
[ Stomoway í gær. Frá vinstri: Mimir 16 ára, Unnur, Gígja og Reyni:

að gera, hvort við ættum að yfir-
gefa skútuna eða ekki. Við töldum
hins vegar stórhættulegt að freista
þess að komast yfir í franska tog-
arann í þessu veðri, enda ölduhæð-
in um 10 metrar.
Erfitt að ákveða að
fara frá borði
Við könnuðum möguleika á að
fá lánaðan gúmmíbjörgunarbát,
en strandgæslumennirnir vom
jafn ákveðnir í því og togaramenn-
imir að við ættum öll að yfírgefa
skútuna. Reynir hafði hugsað sér
að vera áfram, en þeir vom harðir
á því að við ættum öll að fara frá
borði þótt skipstjórinn hefði að
sjálfsögðu úrslitaorðið. Þyrlan
hafði sveimað yfir okkur í nokkurn
tíma og var að undirbúa sig fyrir
heimflug þegar annar brotsjór reið
yfir Úu um klukkan 18.00 og aft-
ur hvolfdi bátnum og þyrluflug-
mennimir sáu kjölinn koma upp
og bjuggust til þess að stökkva í
sjóinn og reyna með einhveijum
ráðum að ná okkur, en aftur rétti
Úa sig við. Eftir þetta leist okkur
ekkert á blikuna, því það var ljóst
að báturinn gat farið að gefa sig
undan þessum átökum og þá ák-
váðum við að fara frá borði. Sig-
maður frá þyrlunni seig niður í
bátinn til okkar og það var ótrú-
legt að sjá hve það var listilega
gert við þessar aðstæður. Síðan
vomm við Mímir hífð upp saman
og við blotnuðum ekki einu sinni.
Gígja blotnaði hins vegar upp und-