Morgunblaðið - 06.11.1988, Qupperneq 10

10 c
f*m 'm SPfáfi.jfSí ffk PJf
*_
MORGUNBLAÐIÐ MANNLIFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 6. NÓVEMBER 1988
í K r i n g I u n n i
opið alla sunnudaga til kl 21.00.

% ISHOLUN
ís- og ísréttir
Jarlínn
• V B I T I N 6 A S r O F A •
Hamborgararogpítur
Frábærar pizzur
RETTIR
Kaffi.kakóog heitarvöfflur
Mexíkanskur matur og kjúklingar
Indó-kínverskur matur

-alltsem þú vilt-
Ath.
Allir krakkarfá blöðrur
LÆKNISFRÆDI/£rAr læknavsíndin ung ad árum?
Röntgenmynd af heilbrigðum lungum, tekin með
tækni sem uppgötvuð var árið 1895.
Litið
umöxl
Læknislist er ævagömul en
læknavísindi kornung. Þannig
kemst bandaríski læknirinn Lewis
Thomas að orði í bók sem heitir
„Yngstu vísindin“ og kom út fyrir
fimm árum þegar
höfundurinn stóð á
sjötugu.
Faðir hans var
önnum kafinn
læknir, sinnandi
sjúklingum alla
daga og fékk sjald-
an svefnfrið heila
nótt. Drengurinn
skynjaði snemma að læknisstarfið
var enginn dans á rósum. Allt fram
á fyrsta hluta þessarar aldar, segir
hann á einum stað, átti læknis-
fræðin næsta lítið skylt við vísindi.
Læknar skoðuðu sjúklinga sína
gaumgæfilega með augum, eyrum
og höndum en höfðu lítið í höndun-
um. Þeir gáfu meðul sem flest voru
gagnslítil eða gagnslaus, fyrirskip-
uðu bakstra og stólpípur, hug-
hreystu sjúklinga og vandamenn
eftir bestu getu en í reynd voru þeir
öldungis ráðþrota andspænis alvar-
legum og mannskæðum sjúkdómum;
biðu bara eftir að batinn kæmi —
eða kæmi ekki.
En svo tók læknisfræðin vísindi í
þjónustu sína, eða öfugt: Sjúkdóms-
greining með röntgenmyndum,
geislalækningar, lyf sem vinna bug
á sjúkdómum, blóðgjafir við meiri-
háttar slys og skurðaðgerðir, næring
í æð dögum og vikum saman ef
nauðsyn krefur og öndunarvélar sem
fleyta mörgum sjúkum og særðum
yfir örðugasta hjallann, skaffa þeim
lífsandaloft uns þeir verða sjálf-
bjarga á ný.
Ekkert af þessu var til fyrir
hundrað árum. Röntgen uppgötvaði
geislana sem við hann eru kenndir
árið 1895 og Curie-hjónin fundu
radíum skömmu seinna. Þegar þriðj-
ungur okkar aldar var liðinn komu
súlfalyfin á markaðinn, síðan pen-
isillínið og berklameðulin og þá stóðu
læknar ekki lengur uppi með tvær
hendur tómar í baráttunni við sýkl-
ana. Meðferð geðsjúkra tók ótrúleg-
um stakkaskiptum vegna betri lyfja
en áður höfðu þekkst, speglanir innri
líffæra uppluku nýjum dyrum til
greiningar og meðferðar og ekki
væri við hæfi að gleyma bólusetning-
unum sem raunar hófust löngu fyrr
eða í lok átjándu aldar með kúabólu
Jenners. Nú hefur bólusóttinni verið
útrýmt, einni af mörgum skæðum
farsóttum sem htjáð hafa mannfólk-
ið um allar aldir og jarðir. Aðrar
plágur eru á hröðu undanhaldi sök-
um vel skipulagðra bólusetninga og
má í því sambandi nefna sem dæmi
mænusótt eða lömunarveiki.
Þótt margt hafi breyst til batnað-
ar og mikið áunnist er næg verkefni
við að glíma. Þau hrannast upp og
bíða úrlausnar. Gamlir skaðvaldar
leika enn lausum hala og nýjar drep-
sóttir koma eins og skrattinn úr
sauðarleggnum. En læknavísindin
eru ung og uppfinningasöm og þjóð-
ir heimsins vænta sér mikils af þeim.
LÖGFRÆDI///ver er staba framseljendagagnvart inni-
stœöulausum ávísunum?
Gúmmítékkamir
Nýlega var kveðinn upp á bæj-
arþingi Reykjavíkur af Auði
Þorbergsdóttur, borgardómara,
dómur í tékkamáli sem vakið hefur
nokkra athygli. í Tímanum þann
26. október sl. var
t.a.m. frétt um
hann. Af fréttinni
má ráða að blaða-
maðurinn hafði
ekki fullkomlega á
valdi sínu það sem
hann vildi skila til
lesenda. Lái hon-
um það enginn þar
sem tékkar eru ijarri því að vera
eins einföld skjöl og margur hygg-
ur. Það er því ómaksins vert að
freista þess að skýra hvað felst í
þessum dómi. Það er rétt að hafa
í huga að um málið hefur ekki ver-
ið ijallað í Hæstarétti.
Málið var höfðað af Búnaðar-
bankanum (greiðslubanka/reikn-
ingsbanka) á hendur Kreditkortum
hf. og krafðist bankinn greiðslu á
kr. 282.560,- ásamt dráttarvöxtum
og kostnaði. Kröfuna byggði bank-
inn á tékka sem útgefinn var til
Kreditkorta hf. af fyrirtæki, sem
hafði verið úrskurðað gjaldþrota
þegar málið var höfðað. Kreditkort
hf. höfðu tekið við tékkanum sem
greiðslu og síðan framselt Verslun-
arbankanum (innlausnarbanka),
sem síðan framseldi hann Búnaðar-
bankanum. Tékkinn reyndist inni-
stæðulaus við framvísun í Búnaðar-
bankanum þann 10. ágúst 1987 og
var reikningnum lokað þann 15.
janúar 1988. Kreditkort hf. fengu
síðan innheimtubréf frá Búnaða-
bankanum í febrúar 1988 þar sem
félagið var krafið um greiðslu á
tékkafjárhæðinni á grundvelli fram-
salsins. Þar sem Kreditkort hf. neit-
uðu að greiða kröfuna var málið
höfðað. Kreditkort hf. kröfðust
sýknu m.a. á þeirri forsendu að
Búnaðarbankinn gæti ekki talist
tékkahafi í skilningi tékkalaga og
gæti þess vegna ekki átt tékkakr-
öfu á hendur sér sem framseljanda
tékkans. Vísaði lögmaður Kredit-
korta hf. aðallega til 14., 15. og
19. gr. tékkalaga nr. 94/1933.
Vegna þessa bæri að sýkna stefndu
af tékkakröfunni á grundvelli 2.
mgr. 45. gr., sbr. 208. gr. 1.
85/1936 um meðferð einkamála í
héraði, vegna aðildarskorts.
í niðurstöðu dómsins kemur fram
að skv. 5. mgr. 15. gr. tékkalaga
gildi „framsal" Verslunarbankans
til Búnaðarbankans aðeins sem
kvittun fyrir móttöku fjárins, en
ekki sem eiginlegt framsal. Þá kem-
ur ennfremur fram að skv. 3. mgr.
15. gr. sé framsal greiðslubankans
ógilt. Af þessu tvennu dregur dóm-
urinn þá ályktun áð greiðslubank-
inn geti ekki verið tékkahafi í skiln-
ingi 19. gr. tékkalaganna, en skv.
þeirri grein telst sá tékkahafi sem
getur sannað rétt sinn til tékka
með óslitinni röð framsala. Þar sem
Búnaðarbankinn taldist ekki tékka-
hafi í skilningi tékkalaga var rök-
rétt framhald að líta svo á að hann
ætti enga tékkakröfu, hvorki á
hendur framseljendum né útgef-
anda. Þegar af þessari ástæðu var
Kreditkort hf. sýknað af kröfunni.
Dómur þessi virðist hafa komið
mörgum í opna skjöldu, einkum
bankamönnum. Þegar hins vegar
betur er að gáð þarf þessi niður-
staða ekki að koma svo mikið á
óvart. Fyrir rúmum 30 árum komst
Ólafur Lárusson svo að orði um 3.
mgr. og 5. mgr. 15. gr. tékkalaga
í riti sínu Víxlar og tékkar bls.
126: „Báðar þessar reglur miða að
því, að takmarka það, hversu lengi
tékkinn er í umferð. Sé hann á
annað borð til greiðslubankans
kominn, á umferð
hans þar með að vera
lokið.“ Þetta er ein-
mitt kjarni málsins.
Um leið og greiðslu-
bankinn, þ.e. sá banki
sem tékkareikningur-
inn er í, hefur greitt
handhafa tékka fjár-
hæð þá sem tilgreind
er á honum er hlut-
verki tékkans lokið. Greiðslubank-
inn ber sjálfur áhættuna af því ef
hann innleysir tékka sem ekki er
innistæða fyrir. Ef innistæða er
ekki fyrir hendi ber greiðslubankan-
um að neita að taka við honum.
Handhafi tékkans sem ekki fær
hann greiddan í greiðslubanka á
hins vegar tékkakröfu á hendur
útgefanda og þeim framseljendum
sem kunna að vera á undan honum.
I lokin er þó rétt að benda á, að
enda þótt greiðslubankinn eigi skv.
þessum dómi ekki tékkakröfu á
hendur útgefanda eða framseljend-
um útilokar það ekki að hann eigi
almenna skuldkröfu á hendur út-
gefanda tékkans sem reist er á
samningi milli þeirra, en um það
atriði er ekki ástæða til að fjölyrða
frekar á þessu stigi.
Niðurstaðan skv. dómnum er sem
sagt sú að svo lengi sem tékki fæst
innleystur í greiðslubankanum
(þ.e. þeim banka sem tékkareiking-
urinn er í) þurfa framseljendur ekki
að óttast þótt reikningurinn reynist
síðar vera innistæðulaus.
eftir Davíð Þór
Björgvinsson