Morgunblaðið - 06.11.1988, Qupperneq 13

Morgunblaðið - 06.11.1988, Qupperneq 13
MORGUNBLAÐIÐ MANIMLIFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 6. NÓVEMBER 1988 13 C ÆTTFRÆÐI/Fúsk ebafrcebigreinf Jón Baldvin, Jón Sigurðsson Steingrímur Til skilnings og skemmtunar ær raddir heyrast að ætt- fræði sé annað hvort au- virðilegt fúsk eða þá fáfengileg upphafíng á einstaklingnum vegna ættar eða í þriðja lagi hnýsni um ná- ungann. Bent hefur verið á að ekki geti ætt- fræði beinlínis talist vísindaleg fræðigrein eða mikið að marka hana þar sem duldar skekkjur leynist jafnan í hverri ættartölu vegna rangfeðrana. Samt standa ættfræðirannsóknir, ættfræðigr- úsk og útgáfa ættfræðirita með meiri blóma hér á landi heldur en kannski nokkum tíma fyrr. Ekki líður svo ár að ekki séu gefin út eitt eða fleiri ættfræðirit og eldri rit af því tagi em meðal eftirsótt- ustu og dýmstu bóka á fom- bókamarkaði. Heilt forlag í Reykjavík (Sögusteinn) sérhæfír sig í útgáfu ættfræði og á síðari ámm hafa dagblöðin í auknum mæli sinnt ættfræðiþorsta íslend- inga, jafnvel með daglegum heils- íðum. Minningargreinar, sem em sennilega meðal mest lesna efnis dagblaðanna, þjóna ekki síst þess- um þorsta. Þar er hægt að kom- ast að því hverra manna hinn látni er, hveijir afkomendur og hvemig hann tengist öðm fólki. I skólum og námsflokkum er boðið upp á ættfræðinámskeið og einstakling- ar bjóða fram ættfræðiþjónustu. Hvað veldur öllum þessum áhuga? Svarið við því felst líklega í því að hér á landi búa svo fáir að „allir þekkja alla“ og auðvelt er að rekja skyldleika á milji ein- staklinga. Líklega em allir íslend- ingar skyldir, a.m.k. í 10. lið. Frá landnámstíð hefur ættin skipað veglegan sess í þjóðfélaginu og á liðinni tíð vom Islendingar iðnir við að rita ættartölur. Allt frá 18. öld hafa svo verið haldnar prests- þjónustubækur og manntöl sem em aðgengileg almenningi. Hér er því tiltölulega auðvelt að rekja ættir og ættfræðin hefur orðið einhver vinsælust grein alþýðu- frasða, eins konar þjóðaríþrótt ís- lendinga. En ættfræði er líka stunduð sem alvarleg vísindagrein. Hún er mikilvæg hjálpargrein fyrir erfðafræði, læknisfræði, félags- fræði og sagnfræði svo að nokkr- ar greinar séu nefndar. Fámennis- þjóðfélagið íslenska og þekking á ættum hefur t.d. gert ísland að kjörlandi erfðasjúkdómarann- sókna. Undanfama áratugi hafa ættir íslendinga verið tölvufærðar og á gmndvelli tölvuskrár verið rannsakaðir ættgengir sjúkdóm- ar. Þessar rannsóknir em mikil- vægar fyrir allan heiminn enda hafa þær að vemlegu leyti verið kostaðar af erlendu fé. Erfðir skipta miklu fyrir mótun hvers einstaklings og hann er því eins konar summa af forfeðram sínum. Til þess að öðlast skilning á sjálfum sér er því nauðsynlegt að vita hverjir standa að manni og hvaðan hinir einstöku erfða- þættir em komnir. Þannig gegnir ættfræðin veigamiklu hlutverki í sjálfsskoðun einstaklingsins og forvitni hans um ættir sínar er því ekki aðeins skiljanleg heldur basði sjálfsögð og eðlileg. Deildar meiningar em samt um það hversu miklu hlutverki annars vegar umhverfið og hins vegar erfðimar skipti um mótun skap- hafnar hvers og eins. Jafnvel þótt niðurstaðan verði sú að umhverfíð skipti miklu máli er ættfræðin einnig mikilvæg til skilnings. Al- kunna er að stjómmál leggjast í ættir. Það þarf ekki annað en að líta á núverandi ríkisstjóm ís- lands. Steingrímur Hermanns- son er ráðherrasonur og sömuleið- is Jón Baldvin Hannibalsson. Föðurbróðir Jóns Sigurðssonar var einnig ráðherra. Faðir Jó- hönnu Sigurðardóttur var þing- maður og afí Halldórs Ásgríms- sonar. Er þetta tilviljun? Varla. Hinu má svo velta fyrir sér hvort hæfileikar þessara ráðherra til stjómmála séu arfgengir eða áhuginn á þeim áunninn þar sem þeir hafa verið aldir upp í um- hverfi þar sem stjómmál vora mikið rædd. Eða hafa þeir kannski verið valdir til forystu vegna hinna þekktu ættmenna sinna? Þannig getur ættfræðin verið brúkleg bæði til skilnings og skemmtunar. eftlr Guðjón Friðriksson HflGFRÆÐI///wr er hausttískan í efnahagsumræbunni? Útfærsla niðurfærslu með uppfærslu áfostu verðlagi eða „raunvextir em nú mun hærri en raungengi á verðlagi hvers árs“. Lesandi góður, þú hefur kannski áhyggjur af því að þú skilj- ir ekki alveg hvað hér er átt við. En það er engin ástæða til þess! Þessar setningar gætu næstum því hafa fallið í efna- hagsumræðum undanfamar vik- ur, væm þær ekki gjörsamlega merkingarlausar! Síbyljan um efnahagsvandann hef- ur tröllriðið þjóðinni um áratuga- skeið, en þó hefur keyrt um þver- bak á allra síðustu vikum. Megin- breytingin, sem orðið hefur í um- ræðum um efnahagsmál, er að sffellt em notuð fleiri og flóknari hugtök, sem oft getur verið erfítt að henda reiður á. Á stundum fínnst sumum sem stjómmálamenn, hag- fræðingar og aðrir spekingar skreyti mál sitt vísvitandi með mörgum og flóknum hugtökum til þess að dylja, hversu lítt þeir ráða við „vandann". Hausttískan á þessu sviði er hiklaust að kalla gengis- fellingu „uppfærslu“ og yfírleitt er allt sem endar á færsla í tísku; vin- sæl forskeyti milli-, niður-, upp-, bak- og út-. Hin síðari ár hefur nokkuð borið á gagnrýni á flókið tungutak sér- fræðinga. Undir þá gagnrýni má taka að nokkm leyti. Það em vita- skuld takmörk fyrir hversu mikið er hægt að einfalda flókna hluti þannig að „allir“ skilji og ekki bara spuming um málfar. Hér verður að gera greinarmun annars vegar á tungutaki og hins vegar því að sérfræðingurinn vill haga orðum sínum með nákvæmni og notar hin ýmsu hugtök til þess. Allt frá því þessi þjóð komst til bjargálna hefur hér verið efnahags- vandi og á hveiju ári er hann sagð- ur meiri en nokkm sinni fyrr. Það er með ólíkindum hvað efnahags- þróun hefur verið ör á íslandi, jjrátt fyrir áratuga efíiahagsvanda. Á öld- um áður var öðram augum litið á ástand þjóðmála og í hinu merka riti sínu Mannfækkun af hallærum á íslandi frá 1796 segir_ Hannes biskup Finnsson: „En þó ísland sé hallærasamt, þá er það samt eigi óbyggjandi; þau góðu árin em miklu fleiri en þau hörðu.“ Nú er öldin önnur og í dag er talað um, að íslenskt efnahagslif hafí hreppt andbyr vegna þess að framleiðslan minnkar um 1% frá því f fyrra, og það gleymist að þjóðarframleiðslan jókst um 6,5% í fyrra og var hærri en nokkm sinni fyrr. Það þykir nú vera haliæri ef kaupmáttur vex ekki stöðugt, þótt fáum sögum fari af mannfækkun af þessu hallæri. í áðumeftidu riti sínu segir Hannes Finnsson um tilgang skrifa sinna; „(Ég) vil kalla mig eigi til ónýtis hafa varið fáum stundum, ef einhvörr héraf gæfí betri gaum að landsins blíðu og stríðu háttsemi en hann hingað til kynni að hafa gjört." Það er einmitt á þessa „landsins blíðu og stríðu háttsemi", sem þessir hagfræðipistlar verða gerðir út á í vetur. Auk þess munum við umsjónar- menn þessa dálks leitast við að gera grein fyrir nokkram helstu hugtökum í efíiahagsumræðu líðandi stundar. f jármál þín sergrein okkar □ HEFUR ÞÚ EFNIÁÞVÍ Aí> QEFA HELMINGINN AE SPARIFE ÞINU? Já Óverðtryggt vaxtalaust sparifé í 12% verðbólgu rýrnar um helming á rúmlega 6 árum. Nei Verðtryggt sparifé með 12% vöxtum tvöfaldast á rúmlega 6 árum! GÓÐ FJÁRMÁLARÁÐGJÖF VEGUR ÞUNGT Veldui þér einkaráðgjafa hjá Fjárfestingarjfélaginu og ræddu við hann í fullum trúnaði, - án allra skuldbindinga. Ráðgjafí Fjárfestingarfélagsins getur leiðbeint þér og aðstoðað þig við að velja spamaðarleið sem hentar þér og fjárhag þínum. HVADA SPARNAÐARLEIDIR VELUR ÞÚ? FJÁRFESnNGARFÉLAGÐ Hafnarstræti -Kringlunni-Akureyri Skrifstofa Fjárfestingarfélagsins í Kringlunni er opin til kl. 18 alla virka daga, og kl. 10 til 14 á laugardögum. 1 Hafnarstræti 7 er opið kl. 9.15-16.00 alta virka daga. Þú getur pantað einkatima, ef þú kærir þig um, og komið þegar þér hentar best. Símsvari ALLAN SÓLARHRINGINN í síma 28506. Upplýsingar um daglegt gengi Kjarabréfa, Markbréfa, Fjölþjóðabréfa, Tekjubréfa og Skyndibréfa. Aðili að Verðbréfaþingi íslands. Hluthafar: Verzlunarbankinn, Eimskip, Tryggingarmiðstöðin, Ufeyrissjóður Verzlunarmanna auk rúmlega 400 fyrirtækja og einstaklinga. Gengi: 4. nóv. 1988: Kjarabréf 3,343 Tekjubréf 1,558 Markbréf 1,764 Fjölþjóðabréf 1,268 Skyndibréf 1,026 osaasiA

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.