Morgunblaðið - 14.01.1989, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. JANÚAR 1989
17
Könnun á kostnaði við afborgunarviðskipti:
Odýrasti kosturinn að fá
bankalán og staðgreiða
STARFSMENN verslana eru í mjög mörgum tilvikum ófærir um að
veita viðskiptavinum sínum upplýsingar um kostnað við afborgunar-
viðskipti sem verslanirnar bjóða. I könnun Verðlagsstofhunar á
kostnaði neytenda vegna vörukaupa gegn gjaldfresti kom í ljós kostn-
aðurinn er mjög breytilegur og að staðgeiðsluafsláttur veldur því að
í felstum tilvikum er ódýrasti kosturinn fyrir neytendur að taka lán
í viðskiptabönkunum og staðgreiða vöruna sem kaupa á. Dæmi var
um að vara sem verðlögð var á 50 þúsund krónur gat kostað kaup-
andann 45 þúsund krónur ef hann staðgreiddi hana en allt að 53
þúsund krónur auk vaxta ef keypt var gegn gjaldfresti.
Verðlagsstofnun gerði könnun
sína í 86 raftækja-, byggingavöru-
og teppaverslunum í nóvembermán-
uði. Athugað var hversu mikill
kostnaður væri við greiðsluformin
Euro-kredit, Visa-raðgreiðslur og
skuldabréf. Miðað var við að 50
þúsund krónur væru fengnar að
láni í sex mánuði og voru verslanir
beðnar um að gefa upp kostnað
viðskiptavina sinna vegna lánsins,
svo sem lántökugjald, stimpilgjald
og önnur þau gjöld sem leggjast
við lánsupphæð. Einnig var athugað
hvaða vextir voru í gildi, hver væri
lágmarks útborgun sem hlutfall af
vöruverði þegar um afborgunarvið-
skipti væri að ræða og hámarks
lánstími. Loks var athugað hvaða
staðgreiðsluafsláttur væri veittur.
í fréttatilkynningu frá Verðlags-
stofnun segir að markmið könnun-
arinnar hafi meðal annars verið að
athuga hve góðar upplýsingar við-
skiptavinum væru veittar í verslun-
um um þann kostnað sem þeir bera
þegar vörur eru keyptar gegn gjald-
fresti. Hér á eftir fara helstu niður-
stöður Verðlagsstofnunar:
Upplýsingar
ófullnægjandi
í mörgum tilfellum voru upplýs-
ingar starfsmanna um kostnað við
afborgunarviðskiptin allsendis
ófullnægjandi til þess að viðskipta-
vinur gæti á nokkum hátt gert sér
grein fyrir því hver kostnaður vegna
lánsviðskiptanna væri, annar en
vextir. Mjög algengt var einnig að
verslanimar gæfu ekki upp vaxta-
prósentuna. Starfsfólk Verðlags-
stofnunar þurfti í mörgum tilvikum
að fara oft í verslanir til þess að
fá umbeðnar upplýsingar og þurfti
afgreiðslufólk jafnvel að kalla til
yfirmenn sína áður en svör vom
gefin. í einni verslun þurfti fund
um málið áður en unnt var að veita
upplýsingar. Af svörum verslana
má draga þá ályktun að sá sem
kemur í verslun fær í fæstum tilfell-
um þau svör sem nauðsynleg eru
til þess að hann geti gert sér grein
fyrir þeim kostnaði sem hann kem-
ur til með að bera vegna væntan-
legra lánsviðskipta.
Það er því ljóst að það ástand
sem nú ríkir á lánamarkaði vegna
vörukaupa neytenda skapar glund-
roða og óvissu á markaðnum. Virð-
ist augljóst að brýn þörf er á reglum
um samræmda upplýsingamiðlun
og vörukaup gegn gjaldfresti.
Kostnaður breytilegur
Algengasti staðgreiðsluafsláttur
af vöru sem kostar 50 þúsund krón-
ur er 5%, þannig að þá þegar er
kominn fórnarkostnaður upp á
2.500 krónur þegar vara er keypt
gegn gjaldfresti. í nokkrum tilvik-
um er afsláttur af 50 þúsund kr.
vörukaupum 10%, eða 5.000 kr.,
en dæmi eru um allt að 15% stað-
greiðsluafslátt.
Ef aðeins er tekið tillit til kostn-
aðarliða, svo sem lántökugjalds og
þess háttar, var algengt í könnun
Verðlagsstofnunar að þeir næmu
0—3.000 kr., miðað við 50 þúsund
kr. lánsviðskipti. Meðalkostnaður
var um 1.500 krónur. Nokkrar
verslanir gáfu upp að kostnaður
væri enginn fyrir utan vexti, þann-
ig að verslanimar taka sjálfar á sig
þau gjöld sem greiðaþarf af skulda-
bréfum eða víxlum. I einu slíku til-
viki gaf verslun upp að hún gæfi
8% staðgreiðsluafslátt, þannig að
kostnaður var í raun 4.000 fyrir
utan vexti, við að fá vöruna á láns-
viðskiptum í samanburði við að
staðgreiða hana.
Meðalkostnaður vegna lántöku-
gjalds og þessháttar, samkvæmt
svörum 65 verslana er eftirfarandi:
A Eurokredit var kostnaðurinn á
bilinu 0—3.000 kr. í 36 verslunum,
eða 1.318,14 krónur að meðaltali.
Á Visaraðgreiðslun var kostnaður-
inn á bilinu 600—3.000 kr. í 41
verslun, eða 1.473,17 kr. að meðal-
tali. Á skuldabréfum var kostnaður-
inn á bilinu 0—2.840 kr. í 57 versl-
unum, eða 1.559,35 krónur að með-
altali. Að meðaltali er minnsti lán-
tökukostnaðurinn á Eurokredit en
mestur á skuldabréfum.
Vextir hærri en
í bönkunum
Vextir sem verslanir gáfu upp
vegna lána þeirra sem þær veita
voru í mörgum tilvikum hærri en
skuldabréfavextir viðskiptabank-
anna voru á þeim tíma sem könnun-
in var gerð. Vextir sem verslanimar
gáfu upp voru 17—21% þegar vext-
ir viðskiptabankanna voru 17—19%.
Nokkurt rót var á fjármagnsmark-
aðnum þegar könnunin var gerð og
fóru vextir þá ört lækkandi sem að
einhverju leyti kann að skýra ofan-
greindan mismun.
í fyrsta tölublaði þessa árs af
Verðkönnun Verðlagsstofnunar er
gerð nánari grein fyrir könnun
stofnunarinnar.
Morgunblaðið/Sverrir
Bólusett við flensunni á Borgarspítalanum i gær.
5000 bólueftiis-
skammtar á leiðinm
MIKIÐ var um að fólk pantaði
bólusetningu gegn inflúensu í
gær, og á Borgarspítalanum
urðu menn uppiskroppa með
bóluefni. Von er á 5.000
skömmtum af bóluefni til
landsins eftir helgina, og að
sögn Skúla G. Johnsen borgar-
læknis er þeim tilmælum beint
til lækna að þeim verði varið
til að bólusetja þá, sein af ein-
hveijum sökum eru veikari
fyrir en aðrir, til dæmis aldr-
aða.
32.000 skammtar voru gefnir
fyrir jól við inflúensunni. Það
þykir heldur seint að láta bólu-
setja sig núna við flensunni, sem
er á ferðinni. Fólki, sem þess
óskar er þó gefinn kostur á þvi.
Borgarlæknir sagði ýmsa ann-
marka á því að bólusetja mikið
af fólki þegar faraldur væri haf-
inn, meðal annars vegna þess
að öll skipulagning væri mjög
erfið.
Steingrímur Hermannsson um hagræðingu í heilbrigðiskerfínu:
Sameining sjúkrahúsanna í
Reykjavík einn mögiileikinn
Seðlabankanum á að gefa tvímælalausa heimild til að ákveða hámarks-
vexti, sagði forsætisráðherra á fimdi um atvinnu- og efhahagsmál
„EINN möguleiki á sparnaði í
heilbrigðiskerfinu er að sameina
sjúkrahúsin þrjú i Reykjavík, til
að ná sem mestri hagræðingu.
Ég held líka að við verðum að
hverfa frá því að byggja mjög
dýra sjúkraaðstöðu, í hverju ein-
asta sveitarfélagi, sem oft nýtist
fyrst og fremst fyrir langlegu-
sjúklinga," sagði Steingrímur
Hermannsson, forsætisráðherra
og formaður Framsóknarflokks-
ins, á fiindi sem hann hélt í
Reykjavík á fimmtudag um at-
vinnu- og efiiahagsmál. Fundur-
inn var sá fyrsti af átta, sem
hann hyggst halda í kjördæmum
landsins á næstunni.
Á fundinum fjallaði Steingrímur
um erfíðleika í efnahag þjóðarinn-
ar. Hann sagði femt hafa farið
úrskeiðis. Ríkissjóður hefði verið
rekinn með halla á þenslutímum,
mikil verðbólga hefði brennt upp
verðmæti, fjárfestingar verið allt
of miklar og loks hefði verið fylgt
rangri stefnu í peningamálum.
Um fyrsta atriðið, hallann á ríkis-
sjóði, sagði Steingrímur, að þessi
rikisstjóm hefði sett sér það mark-
mið að hafa hallalausan ríkisbú-
skap. „Hækkun skatta var nauð-
synleg til að svo mætti verða. Vilj-
um við skera svo niður velferðar-
kerfíð að þar megi spara verulegt
fjármagn?“ spurði hann. „Ég held
Hluti gesta á fundi Steingríms Hermannssonar um atvinnu- og efnahagsmál.
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
að við getum verið ánægð með okk-
ar velferðarkerfí, sem stuðlar að
minnsta kosti að því að tryggja
nokkum jöfnuð í þjóðfélaginu. Það
þarf að vísu að gera verulegar til-
færslur í okkar velferðarkerfi. Það
á að draga úr aðstoð við ýmsa og
auka hana við aðra. Og ef á að ná
spamaði í sjúkrahúsarekstri þarf
að gjörbreyta því kerfi sem við höf-
um byggt á. Ég er sjálfur sannfærð-
ur um að sameina eigi sjúkrahúsin
í Reykjavík og ég held að við verð-
um að hverfa frá því að byggja
mjög dýra sjúkraaðstöðu í hvetju
einasta sveitarfélagi, sem oft nýtist
fyrst og fremst fyrir langlegusjúkl-
inga, sem alls ekki þurfa á mjög
dýrum skurðstofum að halda."
Steingrímur ræddi um Atvinnu-
tryggingasjóð og sagði að miklu
moldviðri hefði verið þyrlað upp um
hann. Deilt hefði verið um ábyrgð
á skuldbindingum sjóðsins. „í fmm-
varpi, sem nú liggur fyrir Alþingi,
er gert ráð fyrir að Byggðastofnun
taki við þessari starfsemi og
Byggðastofnun er með mjög
tvímælalausa ríkisábyrgð. Ríkis-
stjómin mun engu að síður skoða
þetta mál á þriðjudaginn og ég
geri ráð fyrir að einhver breyting
verði gerð sem hreinsar þetta og
að það komi yfirlýsing sem vonandi
eyðir allri tortryggni," sagði forsæt-
isráðherra.
Steingrímur sagði að enginn
árangur myndi nást í baráttunni
við efnahagsvandann nema tekið
yrði á fjármagnskostnaði. „Það á
að gefa Seðlabankanum tvímæla-
lausa heimild til að ákveða hám-
arksvexti, eins og hann hafði,“
sagði hann. Steingrímur bætti því
við að endurvekja þyrfti okurlögin,
enda væri krafa um 18% ávöxtun
á fjármagn, eins og hann þekkti
dæmi um að banki hefði gert, ekk-
ert annað en okur. „Ég er líka þeirr-
ar skoðunar að það eigi að þvinga
fram hagræðingu í bankakerfinu."
A GJAFAVORUM
HIW
ENGJATEIGI 9 - SÍMI 689155