Morgunblaðið - 21.01.1989, Qupperneq 10

10
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. JANÚAR 1989
„Þjóðargjaldþrot“
SIS á þessu ári
eftir EyjólfKonráð
Jónsson
Deilur ráðherranna í fjölmiðlum
eru nærri því daglegt brauð, helst
verður hlé á þegar þeir bregða sér
milli bæja eða landa. Oft eru þeir
þó með hirð með sér sem sér um
mismunandi ómerkilegan „frétta-
flutning". Fæst af þessum ósköpum
festist í minni þótt það þyki stund-
argrín. Undantekningar eru þó frá
reglunni og ber þar fyrst að nefna
ummæli forsætisráðherrans um
þjóðargjaldþrotið og staðhæfíngar
Ú ármálaráðherrans um að Sam-
band íslenskra samvinnufélaga yrði
gjaldþrota á 10-14 mánuðum. Þeir
sem þekkja vinnubrögð Ólafs Ragn-
ars Grímssonar sáu auðvitað strax
hvað hann var að fara. Og allir vita
nú um gjaldþrot SÍS á þessu ári
eða um næstu áramót eftir kenning-
um og útreikningum fjármálaráð-
herrans, sem telur sig nú réttiiega
hafa heldur betur tökin á Framsókn
með aðstoð fyrirrennara síns, flár-
málasnillingsins Jóns Baldvins
Hannibalssonar.
Menn óttuðust að orð Steingríms
Hermannssonar mundu stórskaða
okkur á erlendum fjármagnsmörk-
uðum, svo virðist þó ekki vera enn
a.m.k., enda brostu vfst flestir þeir
Sinfóníutónleikar
Tónllst
Jón Ásgeirsson
Efnisskrá:
Áskell Másson......Impromtu
Fr. Schubert....Sinfónía nr. 5
A. Dvorák ......Sellókonsert
Einleikari: Ralph Kirshbaum.
Stjórnandi: Frank Shipway.
Impromtu eftir Áskel Masson
er ákaflega ljóst í gerð, þar heyr-
ist allt sem höfundurinn er að
fást við og auk þess sem tónmál
verksins er mjög lagbundið, býr
það yfir sérkennilegum alvarleika
og íhugandi þokka. Hugsanlega
má leika verkið í heild aðeins
hraðar, án þess að yfirbragð þess
breyttist en þessi gerð verksins
var sú túlkun er Shipway taldi
henta því.
Sú fimmta eftir Schubert, er
elskuleg tónsmíð og minnir á
Mozart, enda átti Schubert jafn
létt um að yrkja og báðir þessir
snillingar voru uppsprettur tón-
rænna ævintýra. Túlkun Ship-
ways var látlaus og hvergi reynt
t.d. að yfirleika í hraða.
Aðalviðburður kvöldsins var
einleikur sellósnillingsins Kirsh-
baum í Dvorák-konsertinum.
Verkið er stórbrotið listaverk,
ekki aðeins það sem einleikaran-
um er lagt í hendur, heldur og
það sem hljómsveitin og einstaka
hljóðfæraleikarar verða að gefa
þessu undurfagra verki. í heild
var flutningur hljómsveitarinnar
Ralph Kirshbaum
góður en það var helst í „tútti“-
köflunum að hljómanin var oft
nokkuð gróf, sérstaklega hjá
„brassinu", sem hættir til að
gleyma þvf að samtímis því að
leika sterkt, verður hljómanin að
vera mjúk.
Ralph Kirsbaum er snillingur
en tækni hans skiptir ekki iengur
máli, heldur sú tilfinningagjaf-
mildi er geislar af túlkun hans og
snertir við þeim tilfínningasviðum,
sem dýpst eru í mannssálinni og
eiga sér rótfestu í þeim guðdómi,
sem ofin er saman í eitt af yfirskil-
vitlegri fegurð og elsku. Þannig
leikur aðeins mikill listamaður og
þannig lék Ralph Kirshbaum sel-
lókonsertinn eftir Dvorák á tón-
leikum Sinfóníuhljómsveitar ís-
lands sl. fímmtudagskvöld.
21151 r— co CVJ ■ 1 LÁRUS Þ. VALDIMARSSON framkvæmdastjori / LARUS BJARNASON HDL. LOGG. FASTEIGNASALI
í sölu er aö koma:
Við Háaleitisbraut, neðarlega
3ja herb. góð íb. á 2. hæð, ekki stór en vel skipulögð. Vel meðfarin.
Sólsvalir. Mikið útsýni. Vinsæll staður. Skuldlaus. íbúðin er laus strax.
í tvíbýlishúsi í Háskólahverfinu
við Aragötu. Aðalhæð í tvibýlishúsi 160 fm. Allt sór. Sólsvalir. Falleg
lóð. Rúmgóðar stofur. f kjallara um 70 fm gott húsnæöi. Bflskúr. Góð
kjör. Teikn. og nánari uppl. á skrifstofunni.
4ra herb. íbúð við Álfheima
Stór og góð á 4. hæð 107,4 fm. Nýtt gter. 4ra ára innrétting í eldhúsi
og á baði. Þarfnast málningar. Gott íbúöarherb. í kjallara meö sal-
erni. Laus fljótlega.
Sérhæðir í Laugardal
6 herb. efri hæð 150 fm. Allt sér. Tvennar svalir.
4ra herfo. þakhæð. Rúml. 100 fm nokkuð endurn. Sólsvalir. Geymsluris.
Þetta eru góðar eignir á vinsælum stað.
Sem næst miðborginni óskast
gott einbýlishús fyrir þekktan athafnamann. Veröhugmyndir um kr.
14-18 millj. Nánari uppl. trúnaðarmál.
Einbýlishús á einni hæð
Læknir sem hyggst flytja til borgarinnar óskar eftir einbýlishúsi á einni
hæð um 200 fm. Miklar og góðar greiöslur.
í Vesturborginni eða á Nesinu
Þurfum að útvega fjársterkum kaupendum góöar ibúöir, sérhæöir eöa
raðhús og ennfremur einbýlishús. Margskonar eignaskipti möguleg.
Miklar peningagreiðslur.
Opið í dag, laugardag, AIMENNA
Fjöldi fjársterkra kaupenda. FASTEIGHASALAH
LAUGAVEG118 SÍMAR 21150-21370
Qármálamenn í útlöndum sem hafa
með íslensk málefni að gera eða
skellihlógu og sögðu sig þekkja
nokkuð til íslenskrar auðlegðar og
framleiðslugetu. Illvígari voru aftur
á móti staðhæfingar Ólafs Ragnars
Grímssonar og verkuðu þegar í stað
á þann eld sem innan SIS leyndist,
eins og til var ætlast, svo að þar
er nú logandi bál sem varla verður
slökkt í bráð. Og þótt ráðherrann
blaðri flestra manna mest er ljóst
að ummæli hans hafa stórskaðað
viðkomandi stórfyrirtæki og gert
allar tilraunir til endurskipulagn-
ingar erfiðari.
Þegar þeir bræður Valur Am-
þórsson og Guðjón B. Ólafsson
bundust kærleiksböndum til að
rétta við hag Sambandsins renndu
þeir glaðbeittir á hræ Útvegsbank-
ans. Þeir buðust til að kaupa gjald-
þrota banka, sameina hann öðrum
tveim og greiða ríkissjóði með fé
Landsbankans eða veðsetningu
eigna sem að réttum viðskiptahátt-
um áttu að standa að veði fyrir
skuldum við hann, en SÍS hefur um
langan aldur notið þeirra sérrétt-
inda að þurfa ekki að setja fullnægj-
andi veð fyrir skuldum. Þegar upp
var staðið átti því ríkið að borga
sjálfu sér eða sefja sjálfu sér að
veði allt klabbið, en SÍS að eignast
það.
Viðskiptaráðherra leist býsna vel
á leiftursóknina og greiðslugetu SÍS
svo að litlu munaði að „kaup“ yrðu
gerð. Það fórst þó fyrir. En úr því
Eyjólfur Konráð Jónsson
„En getur formaður
Sambands íslenskra
samvinnufélaga gengið
inn í Landsbanka ís-
lands 1. febrúar sem
bankastjóri og lagt þar
mat á eigin tillögur um
sundurlimun fyrirtækis
síns í mörg félög og
greiðslugetu þeirra
þegar þau leita við-
skipta í bankanum?“
að ekki var hægt að „kaupa“ banka
varð að komast inn í banka. Allt
fjaðrafokið núna, eftir því sem fjár-
málaráðherrann hefur frætt okkur
um á rætur sínar að rekja til þess
að fjármálabrellan mistókst, þess
vegna sé Sambandið og þar með
kaupfélög og SÍS-fyrirtæki gjald-
þrota ef ekki koma til róttækar
ráðstafanir. Þær eru að sjá dagsins
ljós og nokkur dæmi um það eru:
u.þ.b. sjö milljarða skattahækkanir
á alþýðu og atvinnuvegi, stórfelldar
launalækkanir, ný stofnun til að
mismuna fólki og fyrirtækjum og
síðast en ekki síst að „stela" enn
einu sinni sparifé landsmanna með
neikvæðum vöxtum og handlanga
peningana til Sambandsfyrirtækja
sem að mati fjármálaráðherra verða
gjaldþrota á árinu.
Þetta gleður auðvitað rauðliða
sem svo viija nú nefna sig, formenn
Alþýðuflokks og Alþýðubandalags.
En getur formaður Sambands ís-
lenskra samvinnufélaga gengið inn
í Landsbanka íslands 1. febrúar
sem bankastjóri og lagt þar mat á
eigin tillögur um sundurlimun fyrir-
tækis síns í mörg félög og greiðslu-
getu þeirra þegar þau leita við-
skipta í bankanum?
Höfiwdur er alþingismaður Sjáif-
stæðisOokks fyrir Reykjavíkur-
kjördæmi.
_________________________________fÉaterdfrfc rrnffi
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 471. þáttur
Orðið hefur að ráði hjá Ís-
lenskri málstöð og Morgun-
blaðinu að taka upp samstarf í
þessum þætti, og fagnar um-
sjónarmaður því. Fer jiér á eftir
hluti úr fréttagrein íslenskrar
málstöðvar:
„í byijun nýliðins árs hófst
undirbúningur að útgáfu flug-
orðasafns á vegum Flugmála-
stjómar og mun væntanlega
mörgum þykja það orðið tíma-
bært, enda liðin yfír þijátíu ár
frá útgáfu nýyrðasafns Halldórs
Halldórssonar (Nýyrði IV.
Flug). í fáum starfsgreinum er
tungutak jafn-enskuskotið og
hjá þeim sem starfa við flug,
hvort sem það er um borð í flug-
vélum eða á jörðu niðri. Fyrsta
skilyrði til að auðvelda þeim
verk sitt, sem vilja nota íslensku
í daglegum störfum og geta
fjallað um störf sín jafnt í rituðu
sem töluðu máli, er að til sé
aðgengilegt orðasafn er nær til
allra þeirra hugtaka sem þörf
er fyrir, bæði tæknilegra og al-
mennra.
Verkefni þetta á sér nokkuð
langan aðdraganda. Frumkvæð-
ið kom frá Pétri Einarssyni flug-
málastjóra er beindi því til
menntamálaráðherra í árslok
1985 að þörf væri á nýju orða-
safni um flugmál. Það var síðan
í upphafi árs 1987 að mennta-
málaráðuneytið leitaði til fs-
lenskrar málnefiidar og falað-
ist eftir hugmyndum um til-
högun þessa verks. Að tillögu
nefndarinnar og í samráði við
flugmálastjóra skipaði sam-
gönguráðherra síðan sérstaka
orðanefnd í september 1987
[Síðan eru nefndarmenn taldir
og sagt frá starfsfólki og starfs-
háttum].
Það er nýlunda að íðorðastarf
sem þetta sé þannig alfarið kost-
að af hinu opinbera og þess
munu heldur engin önnur dæmi
að orðanefnd hér á landi sé
stjómskipuð. Frá því að ritstjór-
inn [Jónína Margrét Guðnadóttir
cand.mag.] tók til starfa hefur
flugorðanefnd haldið vikulega
fundi og hefur reynslan þegar
sýnt að hún er heppilega saman
sett mönnum með sérþekkingu
á mörgum ólikum sviðum flug-
mála. Þar að auki hefur svo
verið leitað eftir ráðgjöf fjölda
annarra sérfræðinga.
Það er alkunna að orðasmiðir
leynast þó víðar en í orðanefnd-
um og því er brugðið á það ráð
að kynna lesendum þessa pistils
sumt af því sem orðanefndin
hefur verið að glíma við en fínnst
að þarfnist ef til vill betri lausn-
ar, í þeirri von að þeir, sem
áhuga hafa og fá snjallar hug-
myndir um nýyrði, komi þeim á
framfæri.
Að vera „standbæ“.
Margir kannast við enska orð-
ið standby sem oft er notað í
samsettum hugtökum eins og
standby passenger, standby
fáres og standby ticket. Þetta
er orðin allútbreidd sletta í
íslensku, auðvitað mest meðal
þeirra sem starfa í flugi, en einn-
ig meðal þeirra sem af ýmsum
orsökum eiga kost á ódýrara
fargjaldi en hinn almenni far-
þegi. Þegar talað er um standby
fáres merkir það að farþegi
geti fengið ódýrara fargjald með
vissum skilyrðum, t.d. ef hann
er reiðubúinn að leggja á sig bið
á flugvelli til að sjá hvort ein-
hver sæti eru laus með tiltekinni
flugvél sem bjóðast þá ódýrt án
fyrirvara.
Einnig getur verið um að
ræða starfsmenn flugfélaga sem
eiga kost á flugfari fyrir lágt
gjald eða ekkert, ef laus rými
eru í vélinni, og telst slíkt þá til
hlunninda starfsfólks. Far-
seðlamir, sem slíkir farþegar fá
í hendur, eru þá standby tick-
ets en einnig er það heiti haft
um farseðla allra þeirra sem eru
á biðlista, hvort sem þeir greiða
fullt fargjald eða ekki. Farþegar
með slíka farseðla eru svo nefnd-
ir standby passengers. Orða-
nefndin hefur Qallað um þessi
hugtök og lagt til að kenna þau
við „bið“, þ.e. „biðfargjald",
„biðfarseðill" og „biðfarþegi",
og farþegamir þá nefndir
„bíðandi" eða „í bið“ í stað þess
að vera „standbæ".
Sá ljóður er þó á orðinu „bið-
farþegi" að fleiri farþegar geta
þurft að bíða á flugvöllum eftir
flugfari en þeir sem er lýst að
framan. Má nefna þá sem milli-
lenda og skipta um flugvél og
þurfa af þeim sökum ekki að
fara gegnum útlendingaeftirlit,
heldur er vísað í sérstakan sal
sem á ensku kallast transit
hall en „biðsalur" á íslensku.
Farþegamir, sem hér um ræðir,
hafa því verið nefndir „biðfar-
þegar" (transit passengers) og
má sjá hvort tveggja á ljósaskilt-
um í Flugstöð Leifs Eiríkssonar
á Keflavíkurflugvelli. Er hugs-
anlegt að þetta geti valdið ragl-
ingi, en þó má ætla að „biðfar-
þegar“ af þessum tveimur orsök-
um þurfi varla nokkra sinni að
þvælast hvorir fyrir öðram, og
því sé tiltölulega auðvelt að forð-
ast þann ragling. í rituðu máli
ætti enn fremur að vera ljóst
af samhengi um hvora þeirra er
fjallað hveiju sinni.
Hvemig líst lesendum á þessi
orð? Hafa þeir tillögur um önnur
betri? Með betri er einfaldlega
átt við orð sem era líklegri en
þessi til að verða fólki töm á
tungu í stað slettunnar „stand-
bæ“. Sé svo væri mikill fengur
í að fregna af þeim, annaðhvort
á þessum vettvangi eða með
símtali eða 'bréfi til ritstjórans,
en íslensk málstöð er . .. til
húsa að Aragötu 9, 101
Reykjavík, og síminn er 28530.
Það hefur oft og víða komið
í ljós að íslendingar láta sér
annt um varðveislu tungunnar
og sýna nýyrðastarfí í ýmsum
greinum mikinn áhuga. Þess
vegna era vonir bundnar við að
hið sama verði uppi á teningnum
þegar í hlut eiga orð um flug
og flugsamgöngur."
★
Umsjónarmaður tekur undir
hvatningar í bréfi þessu. Hann
minnir jafnframt á að við þetta
vandamál var nokkuð glímt í
254. þætti. Langt er síðan, en
umsjónarmaður ætlar ekki að
fipa fyrir ykkur með því að rifja
upp hvað þar stendur.