Morgunblaðið - 11.02.1989, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. FEBRUAR 1989
25
Þorgrímur Einars-
son - Minning
Fæddur 25. nóvember 1900
Dáinn 2. febrúar 1989
í dag verður elskulegur móður-
bróðir minn kvaddur hinstu kveðju.
Svo samofin var hann bernsku
minni og æsku og einhvern veginn
alltaf nálægur, að erfítt er að hugsa
um að hann sé horfinn. Viku áður
en hann dó veittist mér sú gleði að
fá hann í heimsókn og geta spjallað
og spurt um gamla tímann heilan
dag. Hann sat hjá mér broshýr og
glettinn og leysti úr forvitni minni
eftir bestu getu. Spurningar mínar
voru um lífshlaup þeirra systkin-
anna, barna Einars Sigurðssonar
og Ingibjargar Jóhannesdóttur, sem
bjuggu leiguliðar á Einifelli í Staf-
holtstungum.
Móðir mín Sveinbjörg var elst,
svo Jóhánnes, þau fæddust meðan
afi og amma voru enn í hús-
mennsku, Þorgrímur og Kristján
fæddust að Einifelli. Þegar Grímur
var 6 ára var foreldrum hans sagt
upp jarðnæðinu. Þá varð að fara í
vinnumennsku á ný og koma tveim-
ur af börnunum fyrir, því ekki var
vinnuaflið þá metið meira en svo
að útilokað þótti að tvær þrældug-
legar manneskjur á besta aldri
gætu unnið fyrir fæði og klæðum
á sjálf sig og fjögur börn.
Móðir mín fór að Neðra-Nesi í
sömu sveit, en þtjú systkin, frænd-
fólk Gríms á Síðumúlaveggjum í
Hvítársíðu, tóku hann til uppeldis.
Þau voru honum góð á sinn þátt,
en blessað piparfólkið hafði engan
skilning á þörf lítils drengs fyrir
ástúð og hlýju. Grímur var orðinn
uppkominn þegar hamingjan og
gleðin komu að Veggjum einn vor-
dag í líki ungrar kaupakonu, vestan
úr Dölum, sem komin var til að
kynnast heimahögum móður
sinnar. Guðrún Guðmundsdóttir hét
þessi fallega svarthærða stúlka með
hlýja brosið og ástúðlega viðmótið.
Jóhannes bróðir hans hafði líka
fundið sinn lífsförunaut, glæsilega
unga konu frá Bíldudal, Evu Jóns-
dóttur, og Rauðanes í Borgarhreppi
var laust til ábúðar.
Unga fólkið gifti sig og hóf bú-
skap í Rauðanesi með tvær hendur
tómar, en það voru vinnufúsar
hendur og volkinu vanar. Ungu
konurnar glaðværar og greindar,
kunnu þá list að gera mikið úr litlu
og bjartsýni ríkti. Þar fæddust syn-
ir Þorgríms og Guðrúnar, Guð-
mundur 1928 og Sveinn 1931.
Jóhannes og Eva eignuðust 3 börn
í Rauðanesi, Ingibjörgu, Láru og
Júlíus Ágúst. Einnig var á heimilinu
Einar afi minn sem þeir bræður
tóku til sín um leið og þeir höfðu
húsum að ráða.
Þegar Eva var að segja okkur
Þórdísi yngstu dóttur sinni frá skop-
legum atvikum á Rauðanesi, árun-
um þegar „stóru“ krakkamir voru
litlir lauk frásögninni oft með þess-
um orðum „Og þá var nú hlegið“.
Það var mikið hlegið í Rauðanesi,
þrátt fyrir erfiði frumbýlingsár-
anna. í átta ár bjuggu bræðurnir
þar, en svo þurfti að rýma jörðina.
Eva og Jóhannes brutust í að
kaupa Efstabæinn, einn af þrem
bæjum Feijubakkatorfunnar, en
Grímur og Guðrún fluttu að
Sleggjulæk í Stafholtstungum sem
Sigurður Sveinsson hálfbróðir Guð-
rúnar var nýbúinn að kaupa. Sig-
urður og Grímur voru bræðrasynir
og Sigurður því náskyldur þeim
hjónum báðum, þó ekki væru þau
skyld. Þar bjuggu Grímur og Guð-
rún í ellefu ár á móti Sigurði og
Halldóru Gísladóttur frá Bol-
ungavík konu hans.
A þessum árum skall á heimstyij-
öld og landið var hemumið.
Reykjavík var þá ekki talin æskileg-
ur staður ungum bömum og 3 ára
fór ég fyrst í sumardvöl að Sleggju-
læk til Gríms og Gunnu, þar var
yndislegt að vera og í mínum aug-
um finnst ekki fegurri staður á
þessari jörð. Ég spurði Grím er
hann heimsótti mig hvort það væri
bara í mínu minni, öll þessi glað-
værð og léttleiki sem mér fannst
alltaf ríkja á Sleggjulæk. En það
var rétt munað. 011 þessi ár rak
hann ekki minni til að ágreiningur
yrði um neitt, slíkt öndvegis fólk
bjó þar saman.
Mig minnir að það væri 1945 sem
Grímur kaupir Síðumúlaveggi af
fósturfólki sínu og flyst þangað.
Þar bjó hann æ síðan.
Litli óþekktaranginn úr
Reykjavík hélt áfram að tilheyra
heimilinu á sumrin, þar til foreldrar
mínir byggðu sér lítið hús á Ferju-
bakka og bjuggu þar í skjóli
Jóhannesar. Oft voru samt farnar
orlofsferðir að Veggjum og Sleggju-
læk og alltaf var sömu hjartahlýju
að mæta á báðum bæjum sem ég
minnist svo vel frá barnæsku minni.
Guðmundur, sonur Gríms, giftist
Qyðu Guðmundsdóttur úr Reykja-
vík og hóf búskap á Veggjum móti
foreldrum sínum uns Guðrún dó.
Þá tóku ungu hjónin við búinu,
þau eignuðust 6 börn, Finn, Guð-
rúnu, Guðjón, Þóru, Agnesi og
Helgu. Ernu Einarsdóttur átti Gyða
fyrir og ólst hún upp að mestu leyti
hjá þeim. Sveinn hleypti heimdrag-
anum og giftist Svanbjörgu Eiríks-
dóttur frá Neskaupstað. Þau bjuggu
í Keflavík, Sandgerði og víðar.
Hann var leigubílsstjóri að atvinnu.
Þau Svana eignuðust 3 börn Ásu,
Pétur og Lindu. Sveinn varð bráð-
kvaddur í september 1986 og Guð-
mundur missti Gyðu konu sína
haustið 1987 eftir þungbær veik-
indi.
Grímur bar ekki harma sína á
torg, en þessi ástvinamissir var
honum þung raun.
Þegar börn Guðmundar uxu upp
og tóku orðið fullan þátt í bústörf-
um réðst Grimur ásamt Guðmundi
á Kolsstöðum til að gæta sauðijár-
varnagirðinga á Arnarvatnsheiði á
sumrin. Þar naut hann sín vel, hann
og hestarnir hans voru eitt í nátt-
lausri voraldar veröld, þar sem
víðsýnið skín.
Ástvinum hans bið ég blessunar
um ókomna tíma.
Elskulegum frænda mínum flyt
ég þökk fýrir samfylgdina og alla
ástúð við mig og mína. Friður Guðs
fylgi honum.
Ingibjörg Bjarnadóttir
Efst á Ámarvatnshæðum
oft hef ég fáki beitt.
Þar er allt þakið í vötnum
og þar heitir Réttarvatn eitt.
Þessi orð Jónasar Hallgrímssonar
komu mér fyrst í hug, þegar ég
frétti lát míns gamla vinar og
frænda, Þorgríms Einarssonar á
Síðumúlaveggjum. Grímur (einsog
hann var allajafna kallaður) var
fæddur á Hofsstöðum í Stafholts-
tungum þann 25. nóvember alda-
mótaárið, og hefði því orðið níræður
á næsta ári ef honum hefði enst
aldur.
Á bamsaldri var honum komið
til fósturs á Síðumúlaveggjum til
systkinanna Magnúsar, Finns og
Ingibjargar, er þar bjuggu þá. Og
hjá þeim systkinum vex hann úr
grasi og þar kynnist hann þeirri
konu, er átti eftir að verða honum
traustur lífsförunautur, meðan
henni entist aldur. Þau Grímur og
Guðrún Guðmundsdóttir vom gefin
saman þann 24. júlí 1924 og hófu
sambúð, þá sem vinnuhjú á Brúar-
reykjum í Starfholtstungum. Árið
1926 heQa þau búskap í Rauðanesi
í Borgarhreppi ásamt Jóhannesi
bróður Gríms, og konu hans, Evu
Jónsdóttur.
í Rauðanesi eru þeir fæddir syn-
ir þeirra, þeir Guðmundur, fæddur
18. júlí 1928 og Sveinn, þann 26.
apríl 1930, en hann lést 1986. Frá
Rauðanesi flytjast þau að Sleggju-
læk í Stafholtstungum árið 1934
og eru þar í sambýli við Sigurð
bróður Guðrúnar og konu hans,
Halldóru Gísladóttur, til ársins
1945, er þau Grímur og Guðrún
festa kaup á Síðumúlaveggjum í
Hvítársíðu, æskuslóðum Gríms.
Árið 1949 byijar búskap með þeim
Guðmundur sonur þeirra og kona
hans Gyða Guðmundsdóttir, en hún
lést fyrir rúmu ári. Árið 1963 verð-
ur Grímur fyrir þeirri sorg að Guð-
rún kona hans deyr, eftir stutta
legu. Var það að vonum þungbær
missir eftir tæplega 40 ára farsæla
sambúð.
Eftir lát Guðrúnar hættir Grímur
búskap að mestu, en á heima á
Síðumúlaveggjum, í skjóli sonar og
tengdadóttur, og nú síðustu mánuði
á heimili þeirra Agnesar Guð-
mundsdóttur, sonardóttur sinnar,
og manns hennar Guðjóns Kjartans-
sonar, sem nýlega eru tekin þar við
búi.
Þeim fækar nú óðum, þeim
mönnum, sem lifðu þær breytingar,
sem mestar hafa orðið í okkar þjóð-
félagi. Litu fyrst dagsins ljós í lág-
um torfbæjum, ólust upp og vönd-
ust til þeirra verka, einna, er aðeins
handafl og líkamsþrek dugðu til að
leysa.
Varla þarf að fara í grafgötur
með, hver raun það er ungum dreng
að vera fluttur úr forsjá foreldra
til vandalausra, svo ungur að árum,
sem Grímur var. Þrátt fýrir atlæti
gott, hjá þeim systkinum Magnúsi,
Finni og Ingibjörgu.
Hver og einn sem vettlingi gat
valdið varð að vinna, svo sem kraft-
ar leyfðu, meðan dagur entist.
Tómstundir engar og tilhlökkun-
arefni fá, utan fjárleitir á haustin
og réttahald í framhaldi af þeim.
Sá arfur bændaþjóðfélagsins, að
gera sér leitir og réttir að tilhlökk-
unarefni, var Grími í blóð borinn
og eðlilegur, enda samofinn bænda-
menningunni í gegnum aldirnar.
Kynni okkar Gríms hófust þegar
ég var eitthvað innan við fermingu.
Og það var í haustgöngum í Hvít-
síðingaleitum.
Eitthvað var nú útbúnaði mínum
áfátt, og eitthvað var klaufalega
að því staðið að leggja á hestinn,
eða svo þótti mínum gamla vini.
Að minnsta kosti gerði hann góðlát-
legar athugasemdir við þetta hjá
mér og lagði hönd að, svo betur
mætti fara. Þetta varð ekki í ein-
asta skiptið, sem við Grímur áttum
samverustundir á fjalli. Vorið 1972
fór ég með Guðmundi heitnum Sig-
urðssyni á Kolsstöðum mína fyrstu
viðgerðarferð með vamargirðing-
unni, sem liggur úr Hvítársíðu aust-
ur Amarvatnsheiði í Langjökul. í
þeim flokki var Grímur, og hafði
hann það vandasama hlutverk að
gæta hesta okkar og útbúnaðar,
meðan við hinir gengum með girð-
ingunni og lagfærðum eftir vetur-
inn.
Þessar viðgerðarferðir á vorin
geta orðið slarksamar, ef veðráttan
er ekki hagstæð og mikið bilað eft-
ir veturinn. Vinnutíminn getur orðið
langur og svefntími óreglulegur.
Þá er kærkomið, þegar lokið er
verki, að gefi gott veður að ríða til
byggða. Hestar heimfúsir og sól
yfir Arnarvatnshæðum. Stundum
var þá, svo sem einsog til að lyfta
landinu, aðeins lotið í glas, í áning-
arstöðum, sagðar hnyttnar sögui
af náunganum eða kveðin stemma.
Grímur var hestamaður af lífi og
sál. Hafði næmt auga fýrir öllu sem
að hestum laut og átti alla tíð góða
reiðhesta og suma þeirra afbragðs-
góða. Hesta sína, sem og annað
búfé, hirti hann og fóðraði af sér-
stakri alúð og nærfæmi, svo sem
reyndar er háttur allra dýravina.
Grímur var einstakur umgengn-
ismaður í öllu sínu dagfari. Hann
kunni þá list öðram betur að um-
gangast börn og unglinga, sem löð-
uðust að honum hvar sem hann
fór. Hann var ekki einn af þeim,
er sló um sig í málþingum með
hávaða, þó kíminn væri á sinn góð-
látlega hátt. Einn þeirra mann^.
sem kunni þá list að láta öðram
líða vel í návist sinni, án þess að
viðhafa nokkur sjáanleg brögð til
slíkra hluta.
Minn gamli - vinur frændi og
vinnufélagi skal að lokum kvaddur
með þeim hendingum, sem frændi
hans einn orti eftir bróður sinn.
' Samt er i samfylgd
sumra manna
andblær friðar
án yfirlætis.
Áhrif góðvildar
inntak hamingju
þeim er njóta nær.
(Úr Landsvísum)
Fari hann vel.
S.G.
Birting afmælis-
og minningargreina.
Morgunblaðið tekur af-
mælis- og minningargreinar
til birtingar endurgjaldslaust.
Tekið er við greinum á rit-
stjórn blaðsins á 2. hæð i Aðal-
stræti 6, Reykjavík og á skrif-
stofu blaðsins í Hafnarstræti
85. Akureyri.
VEGGTENNIS
í Veggsport
Eigum tíma í veggtennis
á laugardögum og sunnudögum.
Skólafólk athugið!
Opnum kl. 9:00 á morgnana.
Ódýrara fyrir kl. 16:00
Borðtennisaðstaða
tilkl. 17:00 á daginn.
Útvegum spaða og kúlur.
Strekkjum squash-, racquet-,
tennis- og badmintonspaða.
VEGGSPORT hf.
Seljavegi 2
101 Reykjavík
sími: 19011