Morgunblaðið - 25.02.1989, Blaðsíða 22

22
---23
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. FEBRÚAR 1989
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. FEBRÚAR 1989

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
ÁrniJörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 70 kr. eintakið.
Tóbak, áfengi
og ríkisvald
Iskýrslu landlæknisem-
bættis Bandaríkjanna um
tóbaksnotkun, sem frá er
sagt í Morgunblaðinu fyrir
skemmstu, kemur fram, að
reykingar geta valdið heila-
blóðfalli. í grein um skýrsl-
una í US News & World Rep-
ort segir að rúmlega 26.000
dauðsföll af völdum heila-
blóðfalls þar í landi séu rakin
til reykinga. Niðurstöður
rannsókna í Bandaríkjunum
leiða og í ljós, að meðal-
reykingamanni er 22 sinnum
hættara við að fá lungna-
krabba en þeim sem ekki
reykir.
Eftir að stjómvöldum og
almenningi varð ljós skað-
semi reykinga hafa fjölmörg
ríki, m.a. Island, gripið til
fyrirbyggjandi aðgerða, sem
kveðið er á um í löggjöf. Sú
aðgerð, sem bezt hefur
reynzt, felst í fræðslu til al-
mennings. Þekking á orsök-
um og afleiðingum — þeirri
áhættu sem í raun er tekin
með reykingum — er nauð-
synlegur leiðarvísir við mótun
fólks á lífsmáta. Skólamir og
fjölmiðlamir em beztu far-
vegir upplýsinga af þessu
tagi til almennings.
Fyrirbyggjandi fræðsla um
skaðsemi tóbaks hefur vissu-
lega borið árangur hér á
landi. Heildarsala á tóbaki á
síðastliðnu ári var rúmlega
13 tonnum minni en árið áð-
ur. I>ar af seldust tíu milljón-
um færri sígarettur. Ef miðað
er við tóbaksnotkun á hvern
fullorðinn mann, 18 ára og
eldri, hefur hún minnkað um
4,5% milli áranna 1987 og
1988 og 13% frá árinu 1984
talið. Anægjulegustu niður-
stöður kannana á reykingum
hér á landi eru síðan þær að
vemlega færri gmnnskóla-
nemar hefja reykingar nú en
var fyrir nokkmm ámm.
Reynslan sýnir, hér sem
annars staðar, að fyrirbyggj-
andi aðgerðir í formi fræðslu
bera árangur. Minni tóbaks-
sala ÁTVR sýnir ótvírætt, að
við emm á réttri leið. Því ber
að fagna. Fræðslan — eða
áróðurinn — verður hinsvegar
að vera viðvarandi. Ef slakað
er á klónni, ef vömin er veikt,
sígur á ógæfuhliðina. Ábyrgð
þeirra sem koma fræðslunni
á framfæri er því mikil. En
mest er ábyrgð ríkisins, sem
flytur tóbakið inn og dreifír
því um landið, ekki sízt fjár-
veitingavaldsins, sem
skammtar fjármagn til hinna
fyrirbyggjandi aðgerða.
Þetta sama ríkisvald mótar
síðan fræðslustefnuna og
skólastarfíð — og rekur sjón-
varp og hljóðvarp. Hæg em
því heimatökin. Vilji er allt
sem þarf.
Að sjálfsögðu gegnir sama
máli um fræðslu og aðrar
fyrirbyggjandi aðgerðir gegn
ofneyzlu áfengis og hér að
framan er sagt um reyking-
ar. Ríkið framleiðir, flytur inn
og selur langstærstan hluta
þess áfengis sem neytt er í
landinu, enda eini löglegi
dreifíngaraðilinn. Fræðslu-
og upplýsingaskylda ríkis-
valdsins á þessum vettvangi
væri vissulega fyrir hendi,
þótt ríkiseinkasala kæmi ekki
við söguna. Sú staðreynd að
ÁTVR er alldijúg tekjulind
ríkissjóðs — og hluti af
skattastefnu stjómvalda hver
svo sem þau em — eykur á
þessa skyldu og það að stór-
um mun.
Innan fárra daga setur
ÁTVR nýja vöm, áfengan
bjór, á markað. Sú vara er
víðast hvar á boðstólum þar
sem sala áfengis er á annað
borð leyfð. Það leysir hins-
vegar ríkisvaldið ekki undan
fyrirbyggjandi aðgerðum.
Það hefur ekki gleymzt
stjómvöldum að gera ráð fyr-
ir allmörgum milljónahundr-
uðum telqumegin fjárlaga
1989 af bjórsölu. En hefur
þetta sama ríkisvald staðið í
stykkinu f því efni að koma
upp nauðsynlegum vömum,
m.a. í formi fræðslu, áður en
bjóraldan skellur yfír? Hefur
fræðslukerfíð verið nýtt
nægilega í þessu skyni, eða
ríkisfjölmiðlanir? Eða hafa
stjómvöld flotið sofandi að
söluósi bjórsins?
Ástæða er til hvetja fólk
til að taka á móti bjómum
með varúð og hófsemd. Bjór
og bíll eiga aldrei samleið,
nema í slys, sem ekki verða
aftur tekin. Bjór er áfengi og
hann þarf að meðhöndla sem
slíkan.
Ein þjóð og
tvö hagkerfi
eftir Þorstein Pálsson
Það eru bæði gömul og ný sann-
indi að togstreita ríkir á milli þétt-
býlis og dreifbýlis. Þ6 að fyrirbrigð-
ið sé ekki nýtt af nálinni fer ekki á
milli mála að þessi spenna hefur
aukist á undanffirnum árum.
íslenskt þjóðfélag breyttist á til-
tölulega skömmum tíma úr sveita-
þjóðfélagi í bæjar- og borgarsam-
félag. Þjóðfélag sem er í örri þróun
og tekur miklum breytingum á
skömmum tíma hlýtur jafnan að
ganga í gegnum átök og þjóðfélags-
spennu.
Sú spenna sem hefur verið að
magnast upp á undanfömum árum
hlýtur á hinn bóginn að valda mönn-
um þungum áhyggjum. Óhætt er
að fullyrða að fá þjóðfélög standast
slíka innri áraun til lengdar. Hjá því
fer þó aldrei að borgarlíf er með
öðrum hætti en sveitarlíf og enginn
ætlar að steypa líf allra í sama mót.
Byggðastefna
Fjöldamargar spumingar hljóta
jafnan að vakna varðandi byggða-
stefnu. Það er mikið álitamál hvort
sú viðleitni sem sýnd hefur verið á
þessu sviði hafi skilað tilætluðum
árangri. Einmitt fyrir þá sök fól ég
í tíð fyrri ríkisstjómar Byggðastofn-
un að gera sérstaka úttekt á stöðu
byggðamála í þeim tilgangi meðal
annars að draga fram hvort menn
hafi verið að leggja réttar áherslur
í þessum efnum. Byggðastofnun
hefur að undanfömu verið að kynna
fulltrúum þingflokka fyrstu niður-
stöður þessara athugana. Vonandi
leiðir þetta starf til þess að móta
megi markvissa stefnu í byggðamál-
um.
Eitt af þeim grundvallaratriðum
sem nauðsynlegt er að skoða ( þessu
samhengi er þróun íslenska hag-
kerfisins. Þar komum við auðvitað
að deilum um grundvallaratriði eins
og miðstýringu og athafnafrelsi, só-
síalisma og frjálslyndi. í meginatrið-
um höfum við talið okkur vera að
feta í fótspor Norðurlandaþjóðanna
og Vestur-Evrópuþjóðanna að því
er varðar efnahagsstjómun.
Við höfum gjaman viljað horfa
til þeirra rílqa sem hafa búið borgur-
um sínum best lífskjör. Það hefur
ekki farið fram hjá okkur fremur
en öðrum að gjáin milli lífslgara
fólks í hinum opnu frjálsu þjóðfélög-
um Vesturlanda annars vegar og
hins vegar þess fólks sem býr í mið-
stýrðum þjóðfélögum sósíalismans
hefur stöðugt verið að breikka.
Tvö hagkerfí
í þessu ljósi er vert að veita því
athygli að íslenska hagkerfið hefur
á undanfömum ámm verið að þró-
ast í tvær gagnstæðar áttir. Á þétt-
býlissvæðinu við Faxaflóa hefur
hagkerfið smám saman orðið opnara
og fijálsara. Þar hafa breytingar átt
sér stað í samræmi við það sem er
að gerast á Norðurlöndum og í Vest-
ur-Evrópu, þó að í ýmsum efnum
séum við enn á eftir þessum þjóðum.
Úti á landsbyggðinni hefur þróun-
in á hinn bóginn gengið í þveröfuga
átt. Sjávarútvegur og landbúnaður
em höfuðatvinnugreinar lands-
byggðarinnar og sjávarútvegurinn
er og verður um langa framtíð burð-
arás útflutningsframleiðslunnar og
meginuppistaða þeirrar verðmæta-
sköpunar sem er undirstaða hag-
sældarþjóðfélags á íslandi. En í báð-
um þessum atvinnugreinum hefur
tilhneigingin verið sú að hverfa til
aukinnar miðstýringar.
Gegn offramleiðslu í landbúnaði
urðu menn að bregðast. Þá var grip-
ið til umfangsmikillar og kerfis-
bundinnar framleiðslustjómunar.
Gegn ofveiði og mikilli afkastagetu
fiskiskipastólsins urðu menn að
bregðast. Þá var gripið til opinberrar
stjómunar með alveg nýjum hætti.
Rétt er að hafa í huga í þessu
sambandi að innan beggja atvinnu-
greinanna náðist ekki betri sátt um
aðrar leiðir til þess að mæta nýjum
aðstæðum. En miðstýring af þessu
tagi kallar jafnan á fleiri reglugerð-
ir og knýr menn smám saman til
þess að halda ofstjómuninni áfram.
Bilið breikkar
Því er ég að vekja athygli á þessu
að augljóst má vera að litlar líkur
em á því að takast megi að draga
úr spennu milli þéttbýlis og dreif-
býlis ef hagkerfin ganga í gagnstæð-
ar áttir. Vérði áfram stefnt að vax-
andi miðstýringu í hagkerfi lands-
byggðarinnar en meiri opnun og
auknu ftjálsræði í hagkerfi þétt-
býlisins við Faxaflóa er hætt við að
þjóðin klofni í stríðandi hagsmuna-
hópa.
Engum vafa er því undirorpið að
eitt mikilvægasta verkefnið sem við
stöndum frammi fyrir er að fella
þessi tvö hagkerfi í landinu í einn
farveg. Ég hef að vísu verið að draga
hér uþp einfalda mynd af flóknu
fyrirbrigði í þjóðarbúskapnum, en
við verðum stundum og þyrftum
kannski oftar að lyfta okkur upp úr
dægurþrasi afmarkaðra hagsmuna
og horfa á hinar stærri en einfald-
ari línur þar sem við verðum að leita
framtíðarlausna.
Þær skammtímalausnir sem nú-
verandi ríkisstjóm hefur verið að
grípa til munu flestar leiða til þess
að breikka þessa gjá í hagkerfinu,
breikka bilið milli hagkerfis lands-
byggðarinnar og þéttbýlisins. Stofn-
un nýrra sjóða þar sem ríkisstjómar-
kommissarar í Reykjavík ná undir-
tökum í stjómun atvinnulífsins úti á
landi leiðir alveg augljóslega í þessa
átt. Og það er ekki síst út frá þessu
grundvallarsjónarmiði sem ástæða
er til þess að gjalda varhug við nú-
verandi stjómarstefnu. Þegar til
lengri tíma er litið mun hún auka
spennuna milli þéttbýlis og dreif-
býlis. Hún mun auka byggðavand-
ann.
Þorsteinn Pálsson
„Því er ég að vekja at-
hygli á þessu að aug-
ljóst má vera að litlar
líkur eru á því að tak-
ast megi að draga úr
spennu milli þéttbýlis
og dreifbýlis ef hag-
kerfín ganga í gagn-
stæðar áttir. Verði
áfram stefnt að vaxandi
miðstýringu í hagkerfi
landsbyggðarinnar en
meiri opnun og auknu
fíjálsræði í hagkerfí
þéttbýlisins við Faxa-
flóa er hætt við að þjóð-
in klofni í stríðandi
hagsmunahópa.“
Gagnrýni innan frá
Að undanfomu hafa hvatt sér
hljóðs ýmsir áhrifamenn úr röðum
stjómarflokkanna til þess að bera
fram gagnrýni á stjómarstefnuna
og benda á þær afleiðingar fyrir
islenskan þjóðarbúskap sem af henni
hlýst. Það er athyglisvert að eftir
aðeins fárra mánaða setu skuli jafn
skörp og ákveðin gagnrýni koma
innan frá á stjómarstefnuna.
Þess er til að mynda skemmst að
minnast að Guðjón B. Ólafsson for-
stjóri Sambandsins beindi skeytum
sínum að ríkisstjóminni á spástefnu
Stjómunarfélagsins. Gagnrýni hans
vakti mikla athygli og það hefur
verið undir hana tekið mjög víða í
Framsóknarflokknum. Skúli Alex-
andersson þingmaður Alþýðubanda-
lagsins kveður sér svo hljóðs í Þjóð-
viljanum sl. fimmtudag. Þar gagn-
rýnir jafnvel þingmaður Alþýðu-
bandalagsins vaxandi ríkisafskipti
af sjávarútveginum. Það hefði ein-
hvem tíma þótt saga til næsta bæjar.
Skúli bendir réttilega á eignatil-
færsluna sem verður í framleiðslu-
og undirstöðuatvinnuvegunum með
viðvarandi hallarekstri og segir svo:
„Nú er verið að tryggja framhald
þessa ástands með því að láta ríkis-
sjóð ábyrgjast skuldir þeirra fyrir-
tækja sem verða fyrir barðinu á
þessari stefnu. Ríkisstjómarflokkur-
inn hefur enga atvinnustefnu, einn
ráðherranna talar um endurskipu-
lagningu og sameiningu sjávarút-
vegsfyrirtælq'a, annar um vaxta-
lækkun, þriðji um kauplækkun og
fækkun fiskiskipa. Enginn ráðher-
ranna gerir tilraun til að tengja
umtal sitt og tillögur líklegri þjóð-
félagsþróun komandi tíma.“
Þorvaldur Gylfason sem hefur til
skamms tíma veitt efnahagsstefnu
Alþýðuflokksins liðsinni sitt í fræði-
legum greinum skrifar athyglisverð-
an pistil í nýútkomið tölublað af
Vísbendingu. Þar segir dr. Þorvaldur
meðal annars: „Þannig ber allt að
sama bmnni, ríkisstjómin leggur
höfuðáherslu á efnahagsaðgerðir
sem kynda undir áframhaldandi
verðbólgu og skuldasöfnun í útlönd-
um eftir allt sem á undan er geng-
ið. Er þetta það sem þjóðin vill?“
Þannig er augljóst að það em
ekki einungis talsmenn Sjálfstæðis-
flokksins og annarra stjómarand-
stöðuflokka sem bera fram beitta
gagnrýni á stjómarstefnuna. Þvert
á móti fer nú vaxandi innri andstaða
í ríkisstjómarflokkunum sjálfum og
í röðum stuðningsmanna þeirra. Það
kemur fram í því að þeir sem best
þekkja til í atvinnulífinu sjálfu og
hagfræðinni kveða sér nú hljóðs með
ákveðnar og þungar átölur. Dómar
þessara manna ættu að sýna ráð-
hermnum fram á hversu óviturlegt
er að halda áfram á þessari braut
sem nú hefur verið lögð.
Misheppnuð handaflsstjórn
Ráðherramir hafa verið að streit-
ast við að halda því fram upp á
síðkastið að breytt efnahagsstefna
hafi leitt til lægri vaxta. Staðreynd-
in er þó sú að ríkisstjómin hefur enn
sem komið er engum árangri náð á
þessu sviði. Þvert á móti má benda
á að mesta nafnvaxtalækkunin var
í tíma fyrri ríkisstjómar meðan
óbreytt vaxtastefna hélt gildi sínu.
Þá lækkuðu nafnvextir úr 40% niður
í 25% og minnkandi spenna í hag-
kerfinu leiddi til nokkurrar lækkúnar
raunvaxta.
Nafnvextir héldu áfram að lækka
nokkuð meðan verðstöðvun var
framhaldið en eftir að ríkisstjómin
braut sjálf verðstöðvunina á bak
aftur hefur verðbólga farið vaxandi.
Og vextir hækka nú í hvert sinn sem
þeir koma til endúrskoðunar í bönk-
unum. „Handaflsstjómun" ríkis-
stjómarinnar hefur engu breytt þar
um.
Þar sem rauhvextir hafa verið
lækkaðir á verðtryggðum fjárskuld-
bindingum umfram það sem mark-
aðurinn leyfir hafa viðskipti lagst
niður. Þannig er til að mynda um
spariskírteini ríkissjóðs. Enn sem
komið er hefur því engin raunvaxta-
lækkun átt sér stað. Og staðreyndin
er að allar aðgerðir ríkisstjómarinn-
ar leiða til þess að vextimir þrýstast
smám saman upp á við á nýjan leik.
Skúli Alexandersson kemst rétti-
lega að þessari niðurstöðu: „óskir
um vaxtalækkun em óraunhæfar
nema á tímum lögbundinnar kaup-
og verðstöðvunar í þjóðfélagi þar
sem undirstöðuatvinnuvegir em
reknir með tapi og framleiðslufyrir-
tæki þurfa stöðugt að leita eftir
meira ijármagni ti útlánsstofnana
en framleiðslan gefur af sér.“
Þetta er einföld en afar skýr lýs-
ing á því hvers vegna vaxtastefna
ríkisstjómarinnar gengur ekki upp.
Og Þorvaldur Gylfason kemst að
þeirri niðurstöðu í grein sinni að
breyting ríkisstjómarinnar á láns-
kjaravísitölunni sé einhver óviturleg-
asta ákvörðun sem hér hafi verið
tekin um árabil. ftann fullyrðir að
með þessu dragi ríkisstjómin mjög
úr líkum þess að henni takist að
vinna bug á verðbólguvandanum.
Þessi ríkisstjóm ætlaði að endur-
vekja gömlu forsjárhyggjuna frá
tímum Rauðkustjómarinnar á
kreppuámnum með allsheijar mið-
stýringu og ríkisafskiptum. Flestum
var reyndar ljóst að slíkt afturhvarf
til fortíðarinnar væri ekki lausn á
nútímavanda íslenskra atvinnuvega.
Og svo er komið að jafnvel virtustu
stuðningsmenn ríkisstjómarflokk-
anna snúast nú gegn stjómarstefn-
unni með engu minni þunga en sjálf-
stæðismenn. Sýnist þá vera fokið í
flest skjól.
Höfundur er formaður Sjálfstæð-
isOokksins.
Karlmennskan er feluleikur
Rætt við Valgeir Skagflörð um leikrit hans „Bresti“ sem Þjóðleikhúsið frumsýnir
Pálmi Gestsson og Egill Olafsson í hlutverkum Palla og Kobba.
ENN EIN frumsýning verður í
Þjóðleikhúsinu um helgina, að
þessu sinni á Litla sviðinu. Sýnt
verður nýtt íslenskt leikrit, Brest-
ir, eftir Valgeir Skagfíörð. Verk-
ið, sem er einþáttungur, fjallar
um tvo bræður, þá Kobba og
Palla, eins og þeir kalla hvor ann-
an, sem hafa alla tið haft náið
samband — án þess þó að þekkj-
ast mikið. Eldri bróðirinn, Kobbi,
hefrir ákveðið leikreglumar í
sambandi þeirra og Palli gengist
inn á þær, eða öllu heldur aldrei
mótmælt þeim. En timi uppgjörs
er runninn upp og tekist er á um
ekki minni hluti en karlmennsk-
una. Hvað er karlmennska? Er
það að loka inni hluti sem menn
álita ekki þola dagsljósið eða að
standa frammi fyrir þeim og tak-
ast á við þá? Er það óheilindi í
ástamálum? Hvenær hefjast þau
óheilindi? Er það þegar gengið
er á rétt annars karlmanns?
Hvaða aðferðum beita menn til
að ná valdi á öðrum?
Þessum og öðmm spurningum
sama eðlis er Valgeir að velta
fyrir sér í þessu nýja verki. Valda-
togstreitan milli bræðranna er
augljós og hún hefst ekki þegar
þeir hittast til að gera út um
málin. Valgeir var spurður hvers
vegna þessi valdatogstreita væri
á milli þeirra.
„Eldri bróðirinn, Kobbi, hefur allt-
af haldið þeim yngri niðri. Hann
hefur stöðugt verið að rétta honum
hjálparhönd, en ekki til að hjálpa
honum, heldur til að hafa hann ein-
hvers staðar þar sem honum sjálfum
hentar. Heimar þessara bræðra eru
ólíkir. Kobbi er arkitekt sem hefur
komið sér vel fyrir í lífinu, Palli er
sjómaður. Hann lifir í bíómyndum....
... en Kobbi gerir bíómyndimar
að raunveruleika."
Karlmennskan — sem þeir takast
á um — er hún ekki dálftið grimmur
heimur?
„Jú, harðsvíraður. Þessir bræður
hafa aldrei tekið á lífinu af neinu
viti. Þetta er bara svona hér á ís-
landi. Við lifum svo hratt og það
gerist allt svo hratt f kringum mann
— og allt f einu stendur maður uppi
í aðstæðum sem maður ræður ekkert
við.“
Svo er það þessi hugsun sem kem-
ur fram í leikritinu, um öll leyndar-
málin sem við þurfum að lifa með.
„Já, f öllum fjölskyldum eru leynd-
armál — sem allir vita um, en eru
aldrei rædd. Stundum, eins og f fjöl-
skyldu Palla og Kobba, eru þessi
leyndarmál sveipuð dulúð og hryll-
ingi sem skapar spennu — og þau
elta bræðuma allt lffið. Hættan við
þögnina er að menn framkvæmi
sömu hluti sjálfir. En það eru líka
leyndarmál. Það er þegjandi sam-
komulag um að þegja.
Það er vegna allra þagnanna sem
voveiflegir atburðir gerast. Við ís-
lendingar erum alltaf að fela tilfinn-
ingar okkar. Við sýnum ekki einu
sinni reiði. Ef við verðum til dæmis
reið á vinnustað förum við bara heim
til okkar. Svo þegjum við í nokkrar
vikur, förum þá á fyllerí og allt brýst
út. Oftar en ekki tökum við þá reið-
ina út á röngum aðila — oftast kon-
unni okkar. En þögnin er líka spum-
ing um karlmennsku."
Hvað er karlmennska?
„Karlmennska er eitthvað sem
drengjum er kennt á unga aldri; þeim
er sagt að bera sig mannalega —
vera sterkir, láta ekki stelpu fara illa
með sig og láta aldrei neinn eiga
neitt inni hjá sér. Þeir fara á bíó og
sjá hetjumyndir og þeir vilja verða
hetjur. Palli vill verða hetja.
Hetjudáðin tekur á sig alls konar
myndir; það er hetjudáð að komast
yfir kvenmann f fyrsta skipti og það
er hetjudáð að sigra í íþróttum og
hvers kyns keppni. En íslendingar
gleyma gjaman að sigra sjálfa sig.
Eg vil taka það fram að ég er
ekki að alhæfa. Drengir og karlmenn
eru mismunandi. En þessi einkenni
eru svo sterk í öllu okkar umhverfi.
Þau koma þaðan, en ekki frá drengj-
unum sjálfum. Ef drengir sýna til-
Morgunblaðið/Ámí Sæberg
Valgeir Skagfíörð.
finningar sínar er það oft misvirt við
þá og smátt og smátt læra þeir að
bæla þær. Það er kannski þessvegna
sem íslenskir karlmenn em eins og
þeir eru.“
Hvemig eru þeir?
„Mestmegnis lokaðir og bældir."
Er það ekki bara einhver kenning
sem konur hafa búið til?
„Nei. Sannar tilfinningar karl-
manna hér era oftast í felum. Þeir
bregða á leik með strákum — skoða
myndir af nöktum stelpun og fíflast.
Þetta er leikur karlmanna. En þessi
bæling kemur aðallega fram í því
hvemig karlmenn bregðst við tilfínn-
ingalegri nálægð við konur; helst
þegar þeir mæta sönnum tilfinning-
um hjá annarri manneskju sem gerir
sömu kröfu til karlmannsins. Þegar
það gerist verður karlmaðurinn svo
hræddur um að konan nái valdi yfir
honum, að hann bregður á ljótan
leik og getur mjög auðveldlega horft
á hana engjast af sársauka. Þá hefur
hann yfirhöndina."
Er hægt að breyta íslenskum karl-
mönnum?
„Nei, ég held að ekki sé hægt að
breyta þeim ....
... en það er hægt að hjálpa þeim
til að þroskast. Sumir karlmenn kom-
ast til dæmis aldrei yfir ákveðið
skeið; kynþroskaskeiðið. Þeir era
mjög leiðitamir þegar konur era ann-
ars vegar. Eða eins og Ámi Ibsen
sagði við mig um daginn; fslenskir
karlmenn era hvatvísir áhlaupa-
menn.“
Þú talar um sársaukann sem þeir
valda öðram. Er þetta svo bara allt
saman leikur fyrir aðra karlmenn?
„Já, já. Lífið er bara leikhús. Sum-
ir leika eitt hlutverk í einu leikriti
alla ævi. Aðrir leika mörg hlutverk
í mörgum leikritum. Þetta verður
svona á meðan mannskepnan er að
leita að sjálfri sér. Þetta er líka
spuming um dýrið í okkur. Um-
hverfi mannsins og aðstæður hafa
breyst. Við búum í borgum sem era
dýrinu ónáttúralegar. Þar gilda til
dæmis aðrar siðareglur en úti í náttú-
runni. Við læram að bæla og fela
dýrið í okkur f staðinn fyrir að horf-
ast í augu við það; gera okkur grein
fyrir hvemig það er og á hvem hátt
við getum nýtt okkur það. Við geram
lítið af því að læra á þá mismunandi
þætti sem við erum samsett af, en
um leið og fólk neitar að kannast
við að hafa vondar tilfinningar verð-
ur það að hræddum litlum manneskj-
um.“ ssv
Góða ferð til
Norðiirlandaráðs
eftir EyjólfKonráð
Jónsson
Föngulegur flokkur er á föram
héðan til funda Norðurlandaráðs
en störfin þar era meðal meginstoða
íslenskrar utanríkisstefnu. Þar gæt-
um við sameiginlegra hagsmuna
þjóðanna á norðurslóðum og túlkum
okkar sjónarmið. Og hvað ætti að
vera efst á baugi?
Islendingar hafa lagt fram rök-
studdar tillögur um að við, Norð-
menn og Danir fyrir hönd Græn-
lendinga helgi sér svo til allan hafs-
botninn milli 200 mílna Noregs,
íslands, Grænlands og Jan Mayen,
allt frá Svalbarða til Færeyja. Þetta
er hægt að gera strax eftir réttum
reglum hafréttarsáttmálans, það er
óumdeilt. En auðvitað er ætlast til
að íslendingar fylgi eftir frumkvæði
sínu.
íslendingar hafa í heilan áratug
fylgt fast eftir sameiginlegum
hagsmunum sfnum og Færeyinga á
Hatton-Rockall-svæðinu og traust
samstaða hefur tekist við Dani og
Færeyinga. Stuðningur allra Norð-
urlandaþjóða við þessi réttindamál
norrænna ríkja ætti að liggja á
lausu ef málinu verður nú fylgt
eftir. í næstu viku sjáum við hvem-
ig til tekst og með því verður fylgst
hér heima.
Svíar hafa verið tregir til innan
EFTA að viðurkenna fríverslun með
fiskafurðir. Þeir hafa nú látið af
andstöðu sinni, en Finnar tekið upp
lítt skiljanlegt þóf að því að mér
skilst vegna einhverra laxveiða í
Eystrasalti. Þeirra hagsmunir af
styrkleika EFTA era þó svo miklir
að þeir láta örugglega af þessari
dellu ef fast er á málum haldið af
okkar hálfu. En hagsmunir okkar
af fríverslun með fisk í EFTA era
miklir og byggjast á því að þá
myndu EFTÁ-samtökin í heild beita
sér fyrir okkar hagsmunum í sam-
skiptum við Evrópubandalagið.
Norðmenn hafa nú hætt lax-
veiðum í sjó, en Færeyingar strá-
drepa fslenskan lax þvert á reglur
hafréttarsáttmálans, þótt við höfum
veitt þeim fiskveiðiréttindi f okkar
landhelgi. Þetta háttalag er engum
til góðs og síst þeim, enda hafa
þeir góð skilyrði til að heQa sjálfir
hafbeit og ættu að vera fremstir í
flokki friðunarmanna. Þeir ættu að
fylgja fast eftir banni við laxveiðum
í sjó í samræmi við alþjóðalög.
Samningar hafa nú loks tekist
við Grænlendinga um skiptingu
loðnuaflans milli þeirra, okkar og
Norðmanna. Þeir samningar opna
leið til víðtæks samstarfs um nýt-
ingu sameiginlegra stofna íslend-
inga og Grænlendinga svo sem
Eyjólfúr Konráð Jónsson
„íslendingfar hafa í heil-
an áratug fylgt fast eft-
ir sameiginlegum hags-
munum sínum og Fær-
eyinga á Hatton-Rock-
all-svæðinu og traust
samstaða hefíir tekist
við Dani og Færeyinga.
Stuðningur allra Norð-
urlandaþjóða við þessi
réttindamál norrænna
ríkja ætti að liggja á
lausu ef málinu verður
nú fylgt eftir. í næstu
viku sjáum við hvernig
til tekst og með því
verður fylgst hér
heima.“
rækju, karfa og þorsks. Dylst ein-
hvetjum hveija þýðingu þetta hefur
fyrir framtíð þjóðanna?
Íslandssíld! Þetta var vöruheiti
úrvalssíldar fyrr á áram. Norsk-
íslenski síldarstofninn er nú að ná
sér á strik eftir rányrkju Norð-
manna og smásíldardráp. Þarf ekki
að tryggja örugga og skynsamlega
samvinnu um að þessi fiskistofn
verði aftur það sem hann áður var?
Svona má spyija í það endalausa
og svona gífurlega mikilvægt er
norrænt samstarf. Sé það einlægt
getur það tryggt friðun, ræktun,
varðveislu og skynsamlega nýtingu
norðurhafa frá Noregs- og Skot-
landsströndum allt til Kanada. Líka
fríverslun með fisk i Evrópu.
Góða ferð, íslenskir fulltrúar.
Hðfundur er alþingismaður Sjálf-
stæðisflokks fyrir Reykjavíkur-
kjördæmi.