Morgunblaðið - 28.02.1989, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 28. FEBRÚAR 1989
Snæfellsjökuls
Kvikmyndir
Sæbjörn Valdimarsson
Kristnihald undir Jökli
Leikstjóri Guðný Halldórsdóttir.
Handrit Gerald Wilson, byggt á
samnefhdri skáldsögu Halldórs
Laxness. Kvikmyndatökustjóri
W.P. Hassenstein. Klipping
Kristín Pálsdóttir. Hljóð Martien
Coucke. Leikmynd Karl Júlíus-
son. Tónlist Gunnar Reynir
Sveinsson. Aðalleikendur Sig-
urður Sigurjónsson, Baldvin
Halldórsson, Margrét H. Jó-
hannsdóttir, Helgi Skúlason,
Þórhallur Sigurðsson, Rúrik
Haraldsson, Kristbjörg Kjeld,
Sólveig Halldórsdóttir, Gestur
E. Jónasson, Gísli Halldórsson,
ofl.
Þá er búið að filma hina kostu-
legu sendiför umboðsmanns bisk-
ups vestur á vit leyndardóma Snæ-
fellsjökuls og veru hans með góðu
fólki. Er reisan flestum íslending-
um góðkunn af skáldsögu Halldórs
Laxness og ágætri leikgerð henn-
ar, Úu. Kvikmyndagerðin er ekki
síðri.
Umbi (Sigurður Siguijónsson)
er sendur af biskupi vestur undir
Jökul að kanna sannleiksgildi sögu-
sagna, heldur ókristilegra, um slæ-
leg embættisstörf og staðarhald
séra Jóns Prímusar (Baldvin Hall-
dórsson), sem samkvæmt orðspori
er orðinn hallari undir viðgerðar-
stúss hverskonar en þjónustu við
söfnuð sinn. Þjónustugerðir þekkj-
ast vart á stórhátíðum, þaðan af
síður skímir né fermingar og lík
hætt að rata í gröfina, en orðrómur
uppi um dularfullar mannaferðir
með kistur á Jökulinn . . . Kirkjan
sögð í niðumíðslu og jörðin ör-
reyti. Þá fer og fyrir bijóstið á bisk-
upi heldur vafasamt hjónaband
klerks og leyndardómsfullrar kven-
persónu, Guðrúnar Sæmundsdótt-
ur, öðru nafni Úa. Lagði hún í
heimsreisu ásamt heimilisvininum,
dr. Godman Sýngman, og ekki sést
í hálfan mannsaldur. Fólk ekki á
eitt sátt um hvort hún sé yfirleitt
af þessum heimi.
Og Umbi heldur vestur, vopnað-
ur segulbandstæki sem reynist
gagnslítið í brösunum við Prímus-
inn, sóknarbömin, leyndardóma
Snæfellsjökuls, að maður tali nú
ekki um þjóðsögnina Úu. Og þar
skiljum við síðast við hinn geistlega
Sérlokk Hólms hvar hann í öngum
sínum vafrar um, villur vegar.
Það er fyrst til að taka að kvik-
myndin Kristnihald undir Jökli er
rammíslensk og skemmtileg, eink-
um vegna þess að handritshöfund-
ar hafa borið gæfu til að halda
hinu fyndna og bragðmikla tungu-
taki bókarinnar og aðhæft það með
leikni að kvikmyndinni. Skotið
meira að segja perlum inní; svosem
spumingu þess rammjöklaða sóma-
klerks, séra Rögnvaldar, hvort
Prímusinn, sé prestur! Það hefur
semsagt tekist að flytja orðsnilld
og hina lævísu fyndni skáldsins á
filmuna og það án þess að hún virki
bókmenntaleg. Að ná slíkum ár-
angri hefur verið erfítt verk, þó svo
að skáldsagan sé mikið til í leikrits-
formi. Og ég held að allir geti
sætt sig við endalokin, Úa er og
verður torræð, hvort hún er af
þessum heimi, það verður hver og
einn að gera upp við sjálfan sig.
Hver á fætur annarri birtast
persónumar holdi klæddar á tjald-
inu, og leikaravalið er hafið yfir
alla gagnrýni. Sjaldan eða aldrei
hefur tekist jafn vel til að velja
réttar manngerðir í hvert og eitt
einasta hlutverk af slíkri smekkv-
ísi. Enda leikararastétt okkar vel
mönnuð og breið, og hefur að auki
veist létt að umgangast tökuvélam-
ar frá fyrstu tíð. Það hefur sjálf-
sagt farið fyrir bijóstið á mörgum
er kvisaðist út að Baldvin færi með
hlutverk séra Jóns í kvikmyndar-
gerðinni, svo rótgróinn sem Gísli
Halldórsson var í hugum manna
sem hinn eini, sanni Prímus og
pokaprestur. En kvikmyndargerð-
arfólkið tók skemmtilega áhættu
sem gengur upp. Báðir eru þeir
jafngóðir sem þúsundþjalasmiðir,
Gísli var reyndar öllu meiri ímynd
taóismans en Baldvin, sem er
sneggri uppá lagið og jarðbundn-
ari, og setur ferskan blæ á mynd-
ina. Afburðaleikarar, báðir tveir,
sem unun er á að horfa. Og Gísli
á aðsópsmikinn leik í skemmtilegu
smáhlutverki biskups. Sigurður
Siguijónsson sýnir á sér nýja hlið
sem hinn trúlitli og reynslulausi
biskupsmaður sem brotlendir í
Breiðuvíkinni, túlkun hans er óað-
finnanleg. Þessi geðþekki leikari
er nánast alltaf í mynd, ef ekki
væri búið að gera orðið leiksigur
náttúrulaust, ætti það vel við hér.
Og Úa Margrétar er einsog maður
ímyndaði sér holdsins gæði, full-
þroskuð KONA, umvafin erótískum
straumum, jarðbundin og dulúðug
í senn. Aðrir leikarar fara allir á
kostum, útilokað að taka einn fram
yfir annan, réttir menn í réttum
rullum. Þessir afbragðs aukaleikar-
ar, lærðir sem leikir, þétta svo
myndina og bæta, að þeirra hlutur
vegur þungt á metunum er upp er
staðið.
Leiktjöld og munir eru yfír höfuð
góðir og bær prestsins, kirkjan og
allt það umbverfi, ekki síst smáat-
riðin, sannkallað snilldarverk.
Kvikmyndatakan í gæðaflokki,
innitökur gjaman baðaðar nokkru
dulúðarmistri. Og umhverfíð og
notkun þess og samsetning sann-
kallaður töfraheimur fegurðar og
leyndardóma og ekki skemmir það
ánægjuna fyrir þann gamla Jöklara
sem þetta skrifar, að þekkja hvem
stokk og stein.
Guðný Halldórsdóttir hefur
greinilega einstakt lag á leikumm,
næmt auga fyrir tökustöðum og
skapar stemmningu í kringum sig
og sitt fólk sem smitar áhorfand-
ann. Hún og hópurinn hennar hafa
gert bráðskemmtilega og vel
heppnaða mynd í flesta staði sem
ömgglega á eftir að njóta vinsælda
meðal landans. Vissulega á Kristni-
hald undir Jökli á sína slöku kafla
einsog aðrar myndir. Gangurinn
er dulítið skrykkjóttur en nær sér
jafnan fljótt á skrið. Gjömingaþok-
an þykk á köflum en bjart yfir Jökli.
Einsöngur
Lára Rafnsdóttir og Kristján Jóhannsson.
Tónlist
Jón Ásgeirsson
Kristján Jóhannsson óperu-
söngvari og Lára Rafnsdóttir
píanóleikari héldu tónleika í Há-
skólabíó sl. laugardag og fluttu
norræna söngva og nokkrar al-
þjóðlegar óperuariur. Tónleik-
amir hófust á tveimur lögum
eftir Sigfús Einarsson, Augun
blá og Gígjan, sem listamennirn-
ir fluttu mjög vel. Eftir undirrit-
aðan vom á efnisskránni lögin
Gítarinn og Maístjaman, er bæði
vom mjög vel sungin.
Næstu viðfangsefni vom sex
sænsk sönglög og tvö norsk.
Fyrst tvö sænsk þjóðlög, Ack
Varmeland du sköna og Allt
under himmelens fáste, þá Ton-
ema eftir Sjöberg og Til havs
eftir Nordquist. Eftir hlé komu
tvö lög eftir Grieg, Jeg elsker
dig og Ved Rundane og síðast
tvö lög eftir Sibelíus, Dem förste
kyssen og Svarta Rosor. Öll lög-
in söng Kristján með glæsibrag
en þó var Tonema best, undur
fallega sungið.
Frá Skandinavíu var haldið til
Napólí og sungið þjóðlagið Fe-
nesta che Lucive. Þá kom Ideale
eftir Tosti og M’appari úr óper-
unni Martha eftir þýska tón-
skáldið Flotow og tónleikunum
lauk svo með O Paradiso úr ópe-
mnni L’Africaine eftir Meyerbe-
er, er einnig var þýskur eins og
Flotow, starfaði m.a. í Frakkl-
andi, þó þeir í reynd væm það
sem kalla mætti alþjóðleg (evr-
ópsk) tónskáld.
Rödd Kristjáns er sem fyrr
karlmannleg og glæsileg og
söngurinn í heild góður og þar
sem honum tókst best upp, var
hann frábær. Undirleikarinn
Lára Rafnsdóttir lék mjög vel,
þó nokkuð gætti að þau væm
ekki alveg sammála í tveimur
síðustu lögunum.
Það er eitthvað alveg sérstakt
við söng Kristjáns er hrífur
áheyrendur. Auk sinnar óviðjafn-
anlegu raddar gefur hann eitt-
hvað af sjálfum sér, af þeirri
einlægni og sönggleði er þeir
einir geta, sem elska það að
syngja. Það er þessi söngást, sem
Kristjáni er í blóð borin og geisl-
ar af söng hans, sem áheyrendur
finna samhljóma innra með sér
og söngurinn verður þeirra.
Slíkri stemmningu verður ekki
lýst í orðum. Hún er fögnuður,
eins og sá sem braust fram hjá
áheyrendum, er fylltu Há-
skólabíó sl. laugardag.