Morgunblaðið - 26.04.1989, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. A'PRIL 1989
27
Umræður um utanríkismál í Sameinuðu þingi:
Þriðjungs niðurskurður
heræfinganna rétt skref
- sagði Hjörleifur Guttormsson
í UMRÆÐU um skýrslu utanrík-
isráðherra í Sameinuðu þingi í
gær sagði Hjörleifur Guttorms-
son að yfirlýsing ráðherra um
þriðjungs niðurskurð heræfinga
varnarliðsins væri skref í rétta
átt. Þorsteinn Pálsson Iét svo
ummælt í umræðunni að einu
mætti gilda fyrir Alþýðubanda-
lagið hvort Qöldi hermanna í
æfingunni væri tvisvar eða þrisv-
ar sinnum fleiri en nokkru sinni
fyrr: Alþýðubandalagið hefði
aldrei hugsað sér að fara úr
ríkissljórninni vegna þessa máls.
Þorsteinn Pálsson (S/Sl) hóf
umræðuna með því að segja að í
stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar
kæmi hvergi fram með hvaða hætti
ætti að vinna að því grundvallarat-
riði í utanríkisstefnu landsins sem
aðildin að Atlantshafsbandaiaginu
og vera varnarliðsins væri. Ríkis-
stjórnin hefði ekki burði né getu til
þess að setja á blað grundvallarat-
riði utanríkisstefnunnar, en þrátt
fyrir það hefði utanríkisráðherra
reynt að fylgja eftir sömu stefnu í
utanríkismálum og gert hefði verið
undanfarin ár. „Yfirlýsing ríkis-
stjórnarinnar um utanríkismál er
málamiðlun, sem Alþýðuflokkur og
Framsóknarflokkur keyptu Alþýðu-
bandalagið með til ríkisstjórnar-
samstarfs."
Þorsteinn gagnrýndi utanríkis-
ráðherra fyrir að gera ekki grein í
skýrslu sinni fyrir þeim ágreinings-
málum sem upp hefðu komið í ríkis-
stjórninni um utanríkismál. Ágrein-
ingur þessi hefði komið í ljós innan-
lands, bæði innan og utan þings,
svo og á erlendum vettvangi.
Ágreiningur í ríkisstjórn
Sem dæmi um þetta nefndi Þor-
steinn að ríkisstjórnarflokkarnir
hefðu rekið „fyrii-varapólitík“ í
mörgum mjög mikilvægum sam-
skiptum; í Norðurlandaráði varð-
andi efnahagssamskipti og í stefnu-
mörkun EFTA-ríkjanna í Osló. Þor-
steinn gat þess einnig að ágreining-
ur væri í ríkisstjórninni um afstöðu
til afvopnunar og fækkunar kjarn-
orkuvopna og til kjarnorkuvopna-
lausra svæða.
Þorsteinn ræddi um yfirlýsingar
Ólafs Ragnars Grímssonar vegna
viðræðutilboðs Gorbatsjovs í Mur-
mansk 1987, sem gengið hefði þvert
á stefnu bandalagsþjóða okkar og
túlkuð sem yfirlýsing íslenskra
stjórnvalda. Þorsteinn spurði ráð-
herrd hvort hann væri sáttur við
þessar yfirlýsingar og ef svo væri
ekki, hvort hann hefði gert ein-
hveijar ráðstafanir til að greina
öðrum ríkisstjórnum frá því að orð
fjármálaráðherra túlkuðu ekki
stefnu íslenskra stjórnvalda.
V araflugvallarmálið
Um varaflugvallarmálið sagði
Þorsteinn að ráðherra hefði lýst
þeim vilja sínum að forkönnun
gæti átt sér stað, við andmæli Al-
þýðubandalagsins. Gat Þorsteinn
þess að í Þjóðviljanum fyrir
skömmu hefði verið sagt að fyrir-
ætlanir ráðherra hefðu verið brotn-
ar á bak aftur með öllu og ítrekaði
af því tilefni fyrirspurn til ráðherra
hvort það væri rétt og ef svo væri
ekki, hvort hann væri reiðubúinn
til þess að standa að samþykkt
þingsályktunartillögu, þar sem for-
könnun væri heimiluð.
Um heræfingar varnarliðsins í
sumar sagði Þorsteinn að ráðherra
hefði látið hafa eftir sér í umræðu
á þingi að hér væri um eðlilegar
æfingar að ræða í alla staði. Nú
hefði hann hins vegar tekið ákvörð-
un um að fækka í lieraflanum um
þriðjung. Taldi Þorsteinn að skýr-
ingin á þessari skyndilegu breyt-
ingu á afstöðu ráðherrans væri sú
að hann væri að láta undan þrýst-
ingi Alþýðubandalagsins. „Það má
hins vegar einu gilda fyrir Alþýðu-
bandalagið hvort fjöldi þeirra er
taka þátt í æfingunni er tvöfalt eða
þrefalt meiri en síðast. Alþýðu-
bandalagið sæti alltaf sem fastast
í ríkisstjórn.“ Taldi Þorsteinn yfir-
lýsingar Hjörleifs Guttormssonar
um að mál þetta hefði áhrif á af-
stöðu sína til ríkisstjórnarinnar vera
marklausar yfirlýsingar.
Einokun Aðalverktaka
verði afliumin
Um íslenska aðalverktaka sagði
Þorsteinn að í stað þess að auka
þátt ríkisins í fyrirtækinu og stjórn
þess, hefði verið nær að reyna aðr-
ar leiðir. Sagði Þorsteinn að eðlilegt
hefði verið á sínum tíma að koma
á því skipulagi sem nú væri við
lýði, þar sem verktakastarfsemi
hefði í þá tíð verið mjög veikburða.
Taldi Þorsteinn að framkvæmdir
yrðu látnar fara fram á grundvelli
almennra útboða.
Um endurskipulagningu á ut-
anríkisþjónustunni sagði Þorsteinn
að mjög takmarkaðar upplýsingar
fengjust um þær. Gagnrýndi Þor-
steinn ráðherra fyrir breytingar
sem stæðu fyrir dyrum varðandi
fulltrúa íslands hjá EFTA, nú ein-
mitt þegar fyrir dyrum stæði að
ísland tæki forystu í Fríverslunar-
bandalaginu.
Köld utanríkissteftia
Kristín Einarsdóttir (K/Rvk)
gagnrýndi Jón Baldvin harkalega
fyrir þá utanríkisstefnu sem hann
hefði framfylgt; væri hún í andstöðu
við þá þíðu sem ríkjandi væri í heim-
inum og þvert á þá stefnu sem fyrr-
verandi utanríkisráðherra hefði
reynt að framfylgja. Kvað hún von-
ir sem hún hefði bundið við utanrík-
isstefnu ríkisstjórnar sem kenndi
sig við félagshyggju hafa brugðist.
Kristín gagnrýndi ráðherra fyrir
að hafa beitt sér fyrir því að
íslenska fastanefndin hjá Samein-
uðu þjóðunum hefði greitt atkvæði
gegn ályktun um bann við fram-
leiðslu kjarnavopna og fyrir þau
ummæli sín í skýrslunni að rétt
væri að endurnýja birgðir af
skammdrægum kjarnaflaugum í
Evrópu. Þetta og margt annað taldi
Kristín dæmi um það að ekki mætti
hrófla við hernaðarbrölti Banda-
ríkjanna og spurði hún af því tilefni
hvort stefnubreyting hefði orðið hjá
Alþýðubandalaginu.
Um stefnu Kvennalistans sagði'
Kristín að þær væru andsnúnar
veru hersins og aðildinni að Atlants-
hafsbandalaginu og að stefna bæri
að því að friðlýsa landið en að Is-
land væri ekki möskvi í hernaðar-
neti Bandaríkjanna.
Jón Baldvin í talnaleik
Hjörleifur Guttormsson
(Abl/Al) hélt hátt í tveggja tíma
ræðu um skýrslu utanríkisráðherra.
Taldi Hjörleifur hafa kveðið við
nýjan tón í umfjöllun ráðherra um
samskipti austurs og vesturs og
kvaðst hann sammála ráðherranum
um það að breytt andrúmsloft væri
í afvopnunarviðræðum. Hann gagn-
rýndi hins vegar ráðherra fyrir að
falla í þá gryfju að fara í talnaleik,
byggðan á áróðurstölum stórveld-
anna, til að rökstyðja þá afstöðu
NATO að vilja ekki ræða um af-
vopnun í höfunum. Einnig lýsti
Hjörleifur yfir vonbrigðum sínum
með það að ráðherra skyldi lýsa því
yfir að skynsamlegt væri að end-
urnýja birgðir skammdrægra eld-
Hjörleifur Guttormsson
flauga í Evrópu.
Hjörleifur lýsti þeirri skoðun
sinni að hann teldi það rangt að
kveða til alþingismenn til starfa
erlendis fyrir íslands hönd; alþingi
ætti ekki að vera biðstöð fyrir sendi-
herra.
Rétt skref í rétta átt
Um heræfingar varnarliðsins
sagði Hjörleifur að ljóst væri að
þeim væri ætlað að þjálfa hermenn
í að veija herstöðina; staðfesti þetta
kenningu Alþýðubandalagsins að
varnarliðinu væri ekki ætlað að
veija íslenska ríkisborgara. Taldi
Hjörleifur óeðlilegt í miðri þíðunni
í alþjóðastjórnmálum að ijúka upp
til handa og fóta og samþætta starf-
semi varnarliðsins og íslenskra að-
ila. Hjörleifur taldi óeðlilegt að slík
samþætting ætti sér stað; einungis
innlendar stofnanir ættu að sinna
almannavömum hérlendis. Hjörleif-
ur spurði og ráðherra hvort um ein-
hveijar hliðaræfingar yrði að ræða.
Hjörleifur kvað yfirlýsingar ráð-
herra um þriðjungssamdrátt vera
rétt skref í rétta átt, en ekki nægj-
anlegt; hann ætti að taka undir þá
skoðun % landsmanna samkvæmt
skoðanakönnunum að heræfingarn-
ar ættu ekki að fara fram.
Varðandi varaflugvöll sagði
Hjörleifur að ljóst væri ef utanríkis-
ráðherra stæði að forkönnun, hefði
það mjög alvarlegar afleiðingar fyr-
ir ríkisstjómarsamstarfið.
íslenskar vörur
fyrir varnarliðið
Benedikt Bogason (B/Rvk)
kynnti ályktanir landsfundar Borg-
araflokksins í utanríkismálum og
kvað hann stefnu þá er utanríkis-
ráðherra hefði framfylgt vera í sam-
ræmi við hana. Benedikt taldi það
vera mjög mikilvægt að íslendingar
tækju aukinn þátt í vörnum lands-
ins, svo og að þeir væru virkir í
stefnumótun innan Atlantshafs-
bandalagsins. Banedikt var tals-
maður þess að varnarliðið keypti
meira af innlendum varningi og að
íslendingar tækju aukinn þátt í
uppbyggingu á varnarliðssvæðinu.
Um forkönnun á varaflugvelli sagði
Benedikt að slík könnun ætti engan
að skaða.
Hægrisinnaður utan-
ríkisráðherra
Hreggviður Jónsson
(FH/Rnes) kvað utanríkisráðherra
hafa framfylgt svipaðri utanríkis-
stefnu og fráfarandi ríkisstjóm
hefði gerí og fagnaði því að ráð-
herra væri jafn hægrisinnaður og
skýrslan bæri vott um.
Hreggviður var talsmaður þess
að forkönnun yrði látin eiga sér
stað um hugsanlegan varaflugvöll
og kvaðst hann vona að ráðherra
tæki þar þátt, því þar væri um að
ræða enn einn hiekkinn í samstöðu
lýðræðisþjóða Vestur-Evrópu.
Fiskveiðiheimild
fyrir Rússa
Eyjólfur ' Konráð Jónsson
(S/Rvk) gat þess í umræðunni um
skýrslu utanríkisráðherra að honum
hefði borist fregn af því að í umræð-
um um viðskipti íslands og Ráð-
stjórnarríkjanna hefðu Sovétmenn
verið með kröfugerð um veiðiheim-
ildir í íslenskri lögsögu. Taldi hann
fráleitt að verða við slíkum kröfum;
aldrei kæmi til greina að þeir fengju
að veiða einn titt. Óskaði Eyjólfur
eftir því að Ólafur Ragnar
Grímsson, fjármálaráðherra, gerði
þinginu grein fyrir því hvort þetta
hefði virkilega borið á góma í við-
skiptaviðræðunum.
Eyjólfur Konráð gagnrýndi ut-
anríkisráðherra fyrir að ijalla lítt
um hafréttarmál í skýrslu sinni,
jafn mikilvægur málaflokkur og
hafréttarmál væru.
VINNUVÉLASÝNING - SKIPAVÉLASÝNING - TÆKJASÝNING - BÍLASÝNING
STORSYNING
UM NÆSTU HELGII HEKLUHÚSINU
BRAUTARHOLTI 33 OG LAUGAVEGI 170-174
Fyrirspum um gámaútflutning á ísfíski:
Utanríkisráðuneyt-
ið dregur að svara
MATTHÍAS Á Mathiesen (S/Rvk)
gagnrýndi utanríkisráðherra á
fundi Sameinaðs þings í gær fyr-
ir óeðlilegan drátt á svörum við
fyrirspurn sinni um gámaút-
flutning á ísfiski. Utanríkisráð-
herra kvað veikindi starfsmanns
hafa tafið svör.
Matthías Á Mathiesen hóf í Sam-
einuðu þingi á mánudag umræðu
um þingsköp. Gagnrýndi hann ut-
anríkisráðherra fyrir óeðlilegan
drátt á svörum; fyrirspurnin hefði
verið lögð fram 22. mars en í þing-
sköpum væri gert ráð fyrir að svör
bærust 6-8 dögum eftir fyrirspurn.
Jón Baldvin Hannibalsson, ut-
anríkisráðherra bað þingmenn af-
sökunar á þeim töfum sem orðið
hefðu, en skýringin fælist í veikind-
um þess starfsmanns sem með
málið hefði að gera í ráðuneytinu.
Fyrirspurninni yrði svarað innan
tíðar.
LAUGARDA6 KL. 10■ 18 OG SUNNUDAG KL. 13-18
Við Brautarholt sýnum við:
BELTAGRÖFUR, HJÓLASKÓFLUR, JARÐÝTUR, LYFTARA,
LOFTWÖPPUR, LOFTVERKFÆRI, RAFSTÖÐVAR,
VEGHEFLA, TRAKTORSGRÖFUR, SKIPAVÉLAR, o.fl.
CB CATERPILLAR
C.UrpiM.i, Cat Ofl a MU •kriMtt •Onimcrtil
HEKLAHF
Laugavegi 170-174 Slmi 695500
m
IFI'J