Morgunblaðið - 08.07.1989, Side 12

‘--12
G8fil LlÚl .8 3U0AQHAí)liAii BWAWtflfeiBflW
—M0 Rírtí Nfl-LAfM Ð- -LzAUGARÐAGUR-&.-J UlT 1 á89-
f i (TTTmT
Nauðsynlegt að breyta íslenzkri löggjöf til að fá líffæri til ígræðslna:
Hvernig er hægt að kasta á glæ líf-
færum sem gætu bjargað mannslífum?
- segir dr. Magdi Yacoub, þekktasti hjartalæknir Breta, sem grætt hefur líffæri í tvo íslendinga
Lundúnum. Frá Ólafl Þ. Stephensen, blaðamanni Morgfunblaðsins.
DOKTOR Magdi Yacoub, yfirlæknir við Brompton-sjúkrahúsið í
Lundúnum, segist telja afar mikilvægt að íslenzkri löggjöf verði
breytt á þann veg að hægt verði að taka líflæri úr sjúklingum, sem
dánir séu heiladauða, til ígræðslu í sjúklinga á brezkum sjúkrastofn-
unum, sem þurfa þeirra lífsnauðsynlega með. Engin skilgreining
er til á því í íslenzkum lögum hvort menn teljist látnir við heila-
dauða. Akjósanlegustu líffærin fást úr fólki, sem úrskurðað hefúr
verið heiladáið, en hægt er að halda hjarta og fleiri líffærum starf-
andi áfram. Dr. Yacoub, sem er frægasti hjartalæknir Breta og
talinn einn sá færasti, græddi hjarta og lungu í Halldór Halldórs-
son fyrir hálfú öðru ári og fyrir hér um bil mánuði bjargaði hann
lifi Helga Einars Harðarsonar með hjartaígræðslu. Hann segir að
brezkir hjartalæknar myndu meta það mikils, ef íslenzkur almenn-
ingfur legði sitt af mörkum til þess að þannig mætti gefa fleirum
nýtt líf með nýjum líflærum. Yacoub hefúr sent íslenzkum læknum
bréf þessa efiiis, og segir að hann hafi fengið jákvæð svör, en
þáttur stjómvalda ráði úrslitum.
Morgunblaðið/Ó. Þ. Stephensen
Dr. Magdi Yacoub á skrifstofú sinni á Brompton-sjúkrahúsinu.
Þar hefiir hann prófessorsnafhbót í hjarta- og öndunarfæraskurð-
lækningum.
Að fá líffæri til ígræðslu frá
Islandi er dr. Yacoub slíkt hjart-
ans mál, að hann gerði undan-
tekningu á þeirri reglu að ræða
aldrei við blaðamenn, til þess að
skýra Morgunblaðinu frá sjónar-
miðum sínum í þessu máli. Við
tylltum okkur niður á skrifstofu
hans í örstuttu hléi milli upp-
skurða.
Bráður skortur á líffærum
Yacöub segir að fjöldi vel-
heppnaðra líffæraflutninga hafi
gert læknum kleift að hjálpa
fjölda manns, sem ella hafi átt
stutt líf eða varanlega örorku fyr-
ir höndum. „Velgengni líffæraí-
græðslna hefur orsakað bráðan
skort á gjafalíffærum. í þessu
landi hefur það færzt í vöxt að
fólk gefi líffæri, og almenningur
hefur stutt líffæraflutningana
með þeim hætti. Að sjálfsögðu
myndum við vilja hjálpa öllum sem
þurfa ný líffæri, en biðlistinn eftir
þeim lengist stöðugt og við getum
ekki aðstoðað alla, sejn á honum
eru, vegna líffæraskortsins. Þess
vegna verðum við að grípa til
þeirra úrræða að velja úr fólkið,
sem er í brýnastri neyð. Almenn-
ingur verður að vinna með okkur
læknunum til þess að leysa þenn-
an vanda.“
Yacoub minnist á ungu íslend-
ingana tvo, sem hann hefur grætt
líffæri í. „Við vorum mjög glaðir
að geta hjálpað þeim. Við mýnd-
um einnig meta það afar mikils
ef íslenzkur almenningur styddi
málstað líffæraflutninga, einmitt
vegna þess að nú höfum við séð
að það er hægt að hjálpa ungu
fólki eins og þeim, fólki sem ann-
ars myndi deyja. Þú hefur hitt
Helga Harðarson. Hann er allur
annar maður eftir hjartaígræðsl-
una. Okkur þótti öllum ákaflega
leitt að sjá hvað hann þjáðist mik-
ið og hvað hann var langt leidd-
ur.“
— Hafið þér fengið einhver
svör frá íslenzkum starfsbræðrum
við fyrirspurnum yðar?
„Já, við fengum mjög ánægju-
legt bréf, þar sem þeir sögðust
myndu gera allt, sem í þeirra
valdi stæði; til þess að svo mætti
verða að Islendingar gætu lagt
líffæri af mörkum. Þeir sögðust
einnig myndu ræða málin í sinn
hóp, en þeir skýrðu okkur frá því
að á íslandi væri engin löggjöf,
sem skilgreindi dauða. í Bretlandi
eru menn úrskurðaðir látnir ef
þeir hafa dáið heiladauða. Ef
læknastéttin á íslandi féllist á
dánarúrskurð á þeim forsendum,
og hann yrði leiddur í lög, yrði
það mikið framfaraspor til hjálpar
sjúkum.“
Önnur lönd leggja til
líffæri
— Fá brezkir læknar líffæri frá
öðrum þjóðum, sem senda sjúkl-
inga til Bretlands í líffæra-
ígræðslu?
„Nánast allar þjóðir, sem njóta
aðstoðar okkar, senda okkur
líffæri. Við viljum hins vegar alls
ekki gera upp á milli sjúklinga
eftir því hvort við fáum gefin
líffæri frá heimalandi þeirra eða
ekki. Ég hef sjálfur aldrei viljað
slíkt; sjúklingar eru sjúklingar.
Það er hins vegar mjög mikilvægt
að fólk geri sér ljósa þörfina fyrir
gjafalíffæri. Hver veit nema ís-
lendingar framkvæmi sjálfir
líffæraflutninga innan tíðar. Það
gæti reyndar orðið erfitt að rétt-
læta slíkt í svo fámennu landi.
Við yrðum mjög glaðir ef við
gætum haldið áfram að hjálpa
ykkur og notið gagnkvæmrar að-
stoðar Islendinga."
— Hvernig yrði flutningi
íslenzkra gjafalíffæra til Bret-
lands háttað, éf úr yrði?
„Við myndum sjálfir koma og
sækja líffærin. Við höfum flogið
í einkaflugvélum út um alla Evr-
ópu í því skyni, oft um miðja nótt.
Að nálgast líffærin er ekkerí
vandamál fyrir okkur.“
— Er einhver þrýstingur á
hjartalækna af hálfu brezks al-
mennings að græða líffæri úr
Bretum aðeins í brezka sjúklinga?
„Slíkt væri ómerkilegur hugs-
unarháttur, og hann er ekki til
meðal lækna. Ég held að það sé
ekki heldur álit almennings að
brezk líffæri eigi aðeins að græða
í Breta. Raunverulega vandamálið
er að hundruð sjúklinga bíða eftir
líffærum, og gjafalíffærin frá
Bretlandi hrökkva hvergi til. Hin
siðferðilega spuming, sem við
spyijum, bæði aðra og okkur
sjálfa, er þessi: Hvernig getur
Bretland hjálpað öllum heiminum
þegar fólk er að deyja hér vegna
þess að það vantar líffæri?"
Yacoub segir að svarið við þess-
ari spurningu sé ekki aðeins að
önnur lönd sendi líffæri til Bret-
lands. „Við höfum hvatt aðrar
þjóðir til þess að taka upp eigin
líffæraflutninga og við emm til-
búnir að miðla þeim af reynslu
okkar."
Sex til sjö líffæri árlega
— Hver ættu að vera fyrstu
skref íslendinga til að geta gefið
líffæri til ígræðslna?
„Það þarf fyrst og fremst að
koma af stað umræðu lækna,
stjórnvalda og almennings um
þessi mál. Ef hún yrði árang-
ursrík myndu miklu fleiri njóta
góðs af en þeir, sem þurfa á
hjarta eða lungum að halda. Nú
þegar hafa verið grædd ným í
allmarga íslendinga. Framboð á
þeim myndi aukast, sömuleiðis á
lifur og öðrum líffærum. Það er
að vísu ekki hægt að búast við
að mikið af nothæfum líffæmm
falli til árlega. Það er oft miðað
við að líffæri frá 15-20 manns á
hverja milljón íbúa fáist árlega.
Þið gætuð þess vegna búizt við
að fá líffæri úr fjórum eða fimm
látnum á ári. Það gæti engu að
síður bjargað sex til sjö mannslíf-
um, ef við reiknum með að fá til
dæmis eitt hjarta, tvö lungu,
nokkur ným og lifur. Það óskar
enginn þess að fólk lendi í slysum
og deyi heiladauða. Engu að síður
gerist það, og úr þessu látna fólki
má fá nýtileg líffæri. Sem stendur
er þessum líffæmm fleygt. Þetta
er siðfræðilegt vandamál, sem
verður að takast á við; hvemig
er hægt að láta ónotuð líffæri,
sem gætu bjargað mannslífum —
hreinlega kasta þeim á glæ?“
Saknæmt í sumura ríkjum
að nýta ekki líffæri
Yacoub segir að í sumum
ríkjum Bandaríkjanna hafi nú
verið tekin upp löggjöf, sem skyldi
lækna til þess að spyija ættingja
fólks, sem dáið hefiir heiladauða,
hvort þeir leyfí að líffæri úr hinum
látna verði notuð til ígræðslna.
Láti læknar það undir höfuð leggj-
'ast að nýta þannig líffærin, eigi
þeir yfir höfði sér málssókn og
háar fjársektir fyrir vanrækslu í
starfi. „Röksemdafærslan er þá
sú, að læknirinn hafi í raun skað-
að sjúklinga, sem þurfa á líffær-
unum að halda, jafnvel þótt hann
hafi aldrei séð þá. Þrátt fyrir mikl-
ar umræður í Bretlandi hefur þess
ekki verið krafizt að löggjöf þessu
lík verði sett. Það sem hins vegar
er gert hér er einkum þríþætt. í
fyrsta lagi auglýsir heilbrigðis-
ráðuneytið eftir líffæragjöfum í
dagblöðum. í öðru lagi styðja fjöl-
miðlar málstaðinn, segja frá því
hvernig fólk er læknað með
ígræðslum og hvetja fólk til að
gefa líffæri. I þriðja lagi spyijast
stjórnvöld fyrir um afdrif líffæra
úr fólki, sem úrskurðað hefur ver-
ið heiladáið, hvort þau hafi nýtzt
eða þeim verið fleygt. Hálfsmán-
aðarlega eða svo er gerð könnun
á slíku á öllum gjörgæzludeildum.
Könnun af þessu tagi kemur illa
við lækna, ef þeir vita að þeir
hefðu getað gert betur. í stað
þess að saka lækna beinlínis um
afglöp eru þeir neyddir til að velta
því fyrir sér, hvort það sé réttlæt-
anlegt að nýta ekki líffæri sem
til falla.“
Stórkostlegt að sjá fólk
öðlast nýtt líf
Dr. Yacoub er fæddur í Egypta-
landi en lærði til læknis í Eng-
iandi. Hann er geðþekkur maður,
hæglátur en hefur breitt bros og
hlýtt handtak. Halldór Halldórs-
son og Helgi Harðarson láta báð-
ir einstaklega vel af kynnum
sínum við hann, og honum er
greinilega hlýtt til íslenzku hjarta-
þeganna. Yacoub hefur enn sam-
band við Halldór, sem kemur
reglulega til Englands í rannsókn.
Hann segir að það sé stórkostlegt
að fylgjast með sjúklingum eins
og Halldóri, sem hafi öðlazt nýtt
líf með líffæraígræðslu. „Það veit-
ir mér mikla ánægju," segir dr.
Yacoub. Hann er þekktur fyrir
að hafa unun af starfi sínu, og
hann er alltaf til taks ef skyndi-
lega bjóðast heppileg líffæri til
ígræðslu, jafnt á nóttu sem degi.
Hann hefur ásamt aðstoðarmönn-
um sínum framkvæmt hátt á ann-
að hundrað hjartaflutninga og á
fjórða tug hjarta- og lungnaflutn-
inga. í níu af hveijum tíu tilvikum
heppnast uppskurðir hans með
prýði. „Stundum verður maður
fyrir vonbrigðum, en að sjá árang-
urinn af öðrum verkum sínum
gerir starfið þess virði,“ segir dr.
Yacoub.
Morgunblaðið/Ólafur Þ. Stephensen
Helgi Einar Harðarson ræðir í síma við Armann bróður sinn í
Grindavík. Hjartaígræðsla dr. Yacoubs bjargaði lífi hans.
-4
4