Morgunblaðið - 01.09.1989, Qupperneq 17

MORGUNBLADIÐ FÖSXUDAGUK 1. SIÍFTEMBER 1989

Texti og myndir: Steingrímur Sigurgeirsson
Jón Magnússon framkvæmdasljóri Odda:
, -
V erðum að fa kvota
JÓN Magnússon, framkvænidastjóri Odda, sem missti togarann Pat-
rek á uppboði fyrr í sumar, segir að fyrir Patreksfirðinga sé einung-
is um eitt að ræða. Þeir verði að fá 4.000-5.000 tonna kvóta i ein-
liverju formi. Brátt kæmi sá tími er smábátarnir gætu ekki siglt
lengur og ef ekki fengist kvóti yrði ástandið á Patreksfírði hryllilegt
í vetur.
„Það eru hreinar línur með það,
að þetta þýðir hrun fyrir sveitarfé-
lagið,“ sagði Jón. „Eignir fólksins
sem býr hérna verða 'verðlitlar. Það
fólk sem kannski vildi fara burt
kemst ekki því það þyrfti þá að
skilja allar eignir sínar eftir.
Hvað mig varðar þá hefur maður
staðið í þessum bardaga megnið af
ævinni og telur sér skylt að gera
það áfram sem maður getur. Á
svona stundum er öllum skylt að
standa saman og berjast fyrir því
að það verði sem blómlegast og
best mannlíf hér á staðnum.“
Jón sagði augljósa ástæðu fyrir
því, hvernig komið væri, vera að
það fyrirtæki sem verið hefði hið
stærsta á Patreksfirði og gefið
mesta atvinnu, Hraðfrystihús Pat-
reksfjarðar, hefði aldrei komist
raunverulegu á fæturna frá því það
var stofnað. Forsagan væri sú að
fyrir nokkrum áratugum hefði verið
starfrækt mjög sterkt fyrirtæki á
Patreksfirði, Kaldbakur, sem hefði
þurft að hætta starfsemi sinni í lok
sjöunda áratugarins. Þá hefði Hrað-
frystihús Patreksfjarðar tekið við
og í raun verið rekið sem atvinnu-
bótafyrirtæki í byijun. Þegar frysti-
hús fyrirtækisins gekk úr sér hefði
verið farið í að byggja nýtt frysti-
hús sem hefði bæði verið of stórt
og tekið of langan tíma að byggja.
Við þetta bættist hin mikla verð-
bólga og menn hefðu aldrei komist
út úr þessum vanda. „Fyrirtækið
gat aldrei gert neitt myndarlega,
það vantaði alltaf rekstrarfé. Þegar
aðstæður eru síðan eins og þær
hafa verið síðustu ár, þ.e.a.s. að
ekkert fyrirtæki í fiskvinnslu stend-
ur í raun undir sér heldur verður
að ganga á eigið fé, þá var Hrað-
frystihús Patreksfjarðar dauða-
dæmt. Það sjáum við fyrir okkur í
dag. Þetta er löng saga með ára-
tuga aðdraganda."
Að mati Jóns væri ekki nóg fyrir
Patreksfirðinga að fá nýtt skip.
Aðalatriðið væri að tryggt yrði að
þeir peningar fengjust fyrir vöruna
sem kostaði að afla hennar. Það
þýddi að breyta þyrfti fyrirkomulagi
gengismálanna. Ekki væri hægt að
búa áfram við a^ verðbólgan æddi
áfram en gengið tæki ekkert mið
af henni. „Við erum ekki að biðja
um neinar gjafir eða að seilast í
vasa almennings eins og stundum
er haldið fram. Undirstöðuatvinnu-
veg er ekki hægt að styrkja. Hvern-
ig er hægt að láta þakskeggið styðja
við grunninn?"
Jón hefur sjálfur lent í miklum
vandræðum vegna þróunar verð-
lagsmála hér á landi. Hann hafði
um árabil gert út á gömlum bátum
og var arftaki þeirra Patrekur. Pat-
rekur átti upphaflega að kosta 17
m.kr. en þegar búið var að byggja
hann var sú upphæð komin upp í
45 m.kr. Ári síðar kostaði Patrekur
90 m.kr. „Það er verið að tala um
að við útgerðarmenn eigum að vera
ábyrgir gerða okkar. En berum við
ábyrgð á þessari vitleysu?" Fisk-
veiðasjóður keypti Patrek á uppboði
fyrr í sumar og er búist við að hann
verði seldur á næstunni. „Við viljum
ekkert frekar en eignast hann aft-
ur. Þessir gömlu bátar sem ég gerði
út í fimmtán ár lögðu inn sitt fram-
lag í Fiskveiðasjóð og ég á þar inni
fé. Það eru stjórnvöld sem hafa
komið þessu á þennan veg. Þau
hafa ekki valdið sínu hlutverki.“
Oddi, fyrirtæki Jóns, er eitt af
þeim fyrirtækjum sem haldið hafa
uppi vinnu á Patreksfirði og tekið
við fiski af bátunum eftir að frysti-
húsinu var lokað í fyrra. Jón taldi
þó að grunninn að atvinnurekstrin-
Jón Magnússon
um vantaði ef ekki'væri frystihús.
Frysting og söltun yrðu að haldast
í hendur. „Þessi fyrirtæki, þó þau
auki við rekstur sinn, geta ekki
skapað þá veltu sem sveitarfélagið
þarf. Það verður að opna fiystihús-
ið.“
Nú fer að líða að því að smábát-
arnir komast ekki á sjó og sagði
Jón ástandið í vetur verða hryllilegt
ef ekki fengist kvóti. Sjálfur hefur
hann verið með bát bundinn við
bryggju síðan í sumar vegna kvóta-
leysis. „Bátaútgerð hér á Vestfjörð-
um lenti illa út úr kvótanum,- Vest-
firðingar hafa alltaf veitt þorsk og
lítið annað. I mörgum öðrum lands-
hlutum er þorskurinn hins vegar
einungis lítill hluti af aflanum. Þeir
sem hafa síldina hafa sumir fengið
að tvö- eða þrefalda kvótann sinn
en samt fengið áð halda þorskinum.
Við fáum hins vegar ekki að veiða
síld og þorskafli okkar er skorinn
niður. Fyrir okkur Patreksfirðinga
held ég að sé einungis um eitt að
ræða. Við verðum að fá 4.000-5.000
tonna kvóta í einhverri mynd.“
Reynir Finnbogason stjórnarformaður Stapa:
Ætlum að kaupa skip
REYNIR Finnbogason, framkvænidastjóri saltfiskvinnslunnar Vest-
urvers, er sljórnarformaður Stapa, fyrirtækisins sem stofnað var til
að reyna að halda Sigurey og Þrym á Patreksfirði. Hann segir að
þó að það hafi ekki tekist séu aðstandendur Stapa staðráðnir í að
kaupa skip. Hefúr hann trú á að Stapar geti orðið sterkt fyrirtæki.
Reynir sagði að gera mætti ráð
fyrir að bein áhrif af því að missa
togarana yrðu þau að um hundrað
manns misstu atvinnuna, 40 í kring-
um skipin og um 60 í frystihúsinu.
Ef gert væri ráð fyrir að bak við
hvern vinnandi mann stæðu þrír
væri þarna verið að tala um 300
manns sem misstu tekjur sínar. Það
væri um þriðjungur íbúa Patreks-
hrepps.
Reynir sagði að þegar væri farið
að bera á fólksflótta frá Patreks-
firði. Það væri helst eldra fólkið sem
ætti skuldlaust húsnæði sem ætlaði
sér að vera áfram en margt af yngra
fólkinu væri þegar farið. „Það sem
ég tel helst vera til ráða er að ná
sem mestu af kvótanum, helst öll-
um, til baka, í hvaða formi sem það
kynni að vera.“
Reynir er stjórnarformáður
hlutafélagsins Stapa sem stofnað
var í ágústbyijun í þeim tilgangi
að halda skipunum á staðnum.
Aðdragandann að stofnun Stapa
sagði hann hafa verið að þegar ljóst
var að Hraðfrystihús Patreksijarðar
,væri orðið gjaldþrota hefði hrepps-
nefndin boðað til fundar til að at-
huga möguleikann á samstarfi um
kaup á skipunum sem væru að fara.
Um það náðist samstaða og fyrir-
tækið Stapar hf. var stofnað af
Odda hf., Vestra hf., Bjargi hf.,
Straumnesi hf., Vesturveri hf. og
Patrekshreppi. „Við töldum okkur
eiga möguleika eins og aðrir að
hreppa þessi skip,“ sagði Reynir.
„Það kom hins vegar í ljós að fjár-
sterkur aðili blandaði sér i leikinn
sem við réðum ekki við.“
Reynir sagði að nú yrði gengið
til viðræðna við Byggðastofnun um
hugsanleg kaup á Þrym, en
Byggðastofnun var slegið það skip
á mánudag á 150 m.kr. „Það er
alveg ljóst að við hjá Stöpum höld-
um okkar striki og stefnum að því
að kaupa skip. Hver árangurinn
verður verður hins vegar að koma
í ljós síðar. Ég held að Patreks-
fjörður eigi aldrei eftir að verða
annað en útgerðarstaður. Við liggj-
um mjög vel við miðum, eigum
góða höfn og öll aðstaða i landi er
mjög góð.“
Staðan varðandi nánustu framtíð
væri hins vegar mjög óljós og vildi
Reynir lítið tjá sig um hana. Ef
Patreksfirðingar næðu hins vegar
aftur þessum 5.500 tonnum sem
Reynir Finnbogason,
þeir hefðu misst væri ekki hægt
að segja neitt annað en að framtíð-
in væri mjög björt. „Ég hef trú á
að Stapar geti orðið mjög sterkt
fyrirtæki, því tengjast allir aðilar
hér í útgerð og fiskvinnslu ásamt
hreppnum og staða þess er mjög
góð.“
Þrjú rútuóhöpp á skömmum tíma:
Virðist sem tímasprengj-
ur séu í rútuflotanum
- segir Jón Baldur Þorbjörnsson hjá
Bifreiðaskoðuninni
BIFREIÐASKOÐUN íslands hf hefúr borist beiðni frá Páli Björnssyni
sýslumanni Skaftfellinga, þess efhis að rannsókn fari fram á hóp-
ferðabílnum sem hlekktist á við rætur Skálafellsjökuls í fyrradag. Sér-
fræðingur frá Bifreiðaskoðuninni fer í dag austur til þess að koma
bílnum niður af fjallinu. „Svo virðist
ar sé fullt af tímasprengjum," sagði
stjóri í tæknideild Bifreiðaskoðunar
Hann segir ríka ástæðu til að
kanna hvað valdið hafi óhappinu
og ljóst af aðstæðum að mildi var
að ekki fór verr. Mjög bratt er upp
að Skálafellsjökli og á fjórða hundr-
að metra fall niður frá veginum þar
sem hæst er og brattast.
Sérfræðingur frá Bifreiðaskoð-
uninni fer austur í dag til vettvangs-
rannsóknar, að beiðni sýslumanns
Skaftfellinga. Bíllinn er enn á slys-
stað og verður ekki hreyfður fyrr
en skoðunarmaðurinn er kominn á
staðinn og hefur gert ráðstafanir
til að flytja rútuna niður af fjallinu
til áframhaldandi nákvæmrar skoð-
unar. Rannsókn Bifreiðaskoðunar
beinist einkum að hemlakerfi
bílsins. Grunur leikur á að hemlarn-
ir hafi ekki verið í lagi og því verið
treyst á að gíra niður til að hafa
stjórn á hraða Bílsins.
Þriðja rútuóhappið á sex
vikum
Ohappið við Skálafellsjökul er hið
þriðja í röð rútuóhappa á skömmum
tíma. 17. júlí valt rúta með 28
manns út af veginum á Möðrudals-
öræfum og rann 40 metra niður
gilskorning og 21. ágúst kviknaði
í lítilli rútu á Fljótsheiði. Engin slys
urðu á mönnum en bíllinn er ónýtur.
Slysið á Möðrudalsöræfum varð
með þeim hætti að hemlar rútunnar
gáfu sig, hún valt út af veginum
og rann um 40 metra niður gil-
skorning. Einn farþeganna skarst
illa í andliti en aðrir sluppu lítið eða
ekkert meiddir.
Rútan, sem kviknaði í á Fljóts-
heiði á leið frá Mývatni til Akur-
eyrar 21. ágúst, er ónýt eftir brun-
ann. Farþegana í henni sakaði ekki
en bílstjórinn fékk væga reykeitrun.
Ekki er vitað hvers vegna kviknaði
í rútunni en Jón Baldur Þorbjörns-
son, bílaverkfræðingur hjá Bifreiða-
skoðun íslands, telur að vél bílsins
hafi ofhitnað þegar hann fór upp
erfiða brekku og við það hafi kvikn-
sem innanum í rútuflotanum okk-
Jón Baldur Þorbjörnsson deildar-
í samtali við Morgunblaðið.
að í hljóðeinangrunarmottum sem
eru innan á vélarhlíf.
Erfióur vegur við
Skálafellsjökul
Vegur sá er rútan var á leið um
við Skálafellsjökul er mjög erfiður
yfirferðar. Hann er ruddur með
jarðýtu á vorin og eru víða stórir
steinar meðfram slóðanum.
250—300 metrum neðan við staðinn
þar sem rútan stöðvaðist er djúpt
jökullón og langt er í næstu brekku
upp á við sem hægt hefði verið að
stöðva rútuna í. Allt í kringum veg-
inn ei' melur og er halli sums stað-
ar töluverður.
Bílstjórinn var settur í spelkur
og fiuttur til skoðunar í heilsu-
gæslustöðina á Höfn þar sem í ljós
kom að hann var mikið marinn en
óbrotinn. Tveii' farþegar, írskur
maður og bandarísk kona, voru
fluttir með þyrlu Landhelgisgæsl-
unnar á Borgarspítálann. írinn fékk
að fara heim eftir skoðun en konan
er fótbrotin og er enn á spítaia.
’FINNDU ORKUNA !
Áhrifin eru kraftaverki líkust:
„EXTRA CELL POWER“ frá LANCAST.
er sannkallaður lifgjafi fyrir þreytta húð.
HYGEA, Laugavegi 35 & Austurstræti 16 - NANA, Völvufelli 15 & Lóuhólum 2-6
- Snyrtistgfan MANDX, Laugavegi 15 - Snyrtistofan PALMA, Einarsnesi 34 -
SERÍNA, Kringlunni - Snyrtistofa Sigríðar Guðjóns, Eiðistorgi 15 -
ANNETTA, Keflavík - SELFOSSAPÓTEK, Selfossi - AMARÓ, Akureyri