Morgunblaðið - 22.09.1989, Side 10

Ný kristniboðsstöð
í Voito-dalnum
eftir sr. Kjartan
Jónsson
Það ríkti mikil gleði á aðalfundi
íslenskra kristniboðsfélaga, þegar
það var einróma samþykkt, að út-
víkka kristniboðs- og þróunarstarf-
ið í Konsó í S-Eþíópíu og byggja
nýja kristniboðsstöð í
Voito-dalnum, landi Tsemai-þjóð-
flokksins.
Eins og kunnugt er hefur kristni-
boð verið rekið frá íslandi á meðal
Konsó-manna í 35 ár. Þar hefur
verið starfrækt sjúkraskýli, skóli
og margvíslegt þróunar- og hjálpar-
starf. Nú hefur starfinu vaxið svo
fiskur um hrygg, að innfæddir
menn geta séð um það að miklu
leyti. Það hefur gefið svigrúm til
að huga að nýjum svæðum, þar sem
fólk bíður enn þá eftir hinum
kristna boðskap, sem íslendingar
hafa verið aðnjótandi í 1000 ár.
Reyndar er starf hafið í Voito-
dalnum fyrir nokkru, en enn á eftir
að byggja upp alla aðstöðu. Norsk
hjúkrunarkona og íslensk hjón,
Guðlaugur Gunnarsson og Valgerð-
ur Gísladóttir, hafa unnið að könn-
un á aðstæðum fólksins, þörfum
þeirra og óskum um aðstoð.
Þetta var 31. þing Sambands ís-
lenskra kristniboðsfélaga, haldið
31. ágúst til 3. september í Reykja-
vík. Um þessar mundir er þess
minnst að samtökin eru 60 ára.
„í tileftii þeirra tíma-
móta var hjónunum sr.
Felix Olafssyni o g frú
Kristínu Guðleifsdótt-
ur, sem búa í Dan-
mörku, boðið til Islands
til að taka þátt í há-
tíðarhöldum. Þau hjón-
in voru fyrstu sendiboð-
ar Sambands íslenskra
kristniboðsfélaga í Eþí-
ópíu og hófú starf við
mjög erfiðar og frum-
stæðar aðstæður í
Konsó-héraði.“
Verður þess betur minnst síðar í
mánuðinum. Nýtt húsnæði var vígt
í upphafi þingsins. Það er í fyrsta
skipti, sem kristniboðshreyfingin
eignast hús. I tilefni þeirra tíma-
móta var hjónunum sr. Felix Olafs-
syni og frú Kristínu Guðleifsdótt-
ur, sem búa í Danmörku, boðið til
íslands til að taka þátt í hátíðar-
höldum. Þau hjónin voru fyrstu
sendiboðar Sambands íslenskra
kristniboðsfélaga í Eþíópíu og hófu
starf við mjög erfiðar og frumstæð-
ar aðstæður í Konsó-héraði. I þá
daga tók viku eða jafnvel meira að
komast þangað frá höfuðborginni
Addis Abeba, en nú er þessi leið
ekin á einum degi. Sr. Felix prédik-
aði við guðsþjónustu í þéttsetinni
Grensáskirkju sl. sunnudag og á
kvöldsamkomu á laugardagskvöld-
ið.
Sr. Helgi Hróbjartsson, kristni-
boði, sem starfar á meðal múha-
meðstrúarmanna í Senegal í
V-Afríku, tók einnig þátt í hátíðar-
höldunum. Hann var ræðumaður á
samkomu á sunnudagskvöldið.
Samband íslenskra kristniboðs-
félaga eru samtök hópa víða af um
íslandi, innan íslensku þjóðkirkj-
unnar, sem vilja snúa bökum saman
um að efla trúarlíf á íslandi og
boða kristna trú að meðal heiðinna
þjóða. Það hefur rekið starf á með-
al Pókot-manna í N-V-Kenýju í einn
áratug. Fimm söfnuðir hafa verið
stofnaðir og fimm grunnskólar
byggðir með um 750 nemendum.
Þar starfa nú íslensk hjón, Ragnar
Gunnarsson og Hrönn Sigurðar-
dóttir.
Á næstu dögum kemur út veg-
iegt afmælisrit á vegum samtak-
anna, þar sem sögu þeirra á ís-
landi, í Eþíópíu og Kenýju eru gerð
ítarleg skii.
Nú eru tvenn hjón starfandi á
vegum SIK á afrískri grund auk
fjögurra starfsmanna á Islandi.
Höfundur er kristniboði.
Ljósmynd/Kjartan Jónsson
Söguleg stund. Þingheimur samþykkir samhljóða, að byggð verði
ný kristniboðsstöð í Voito-dalnum á meðal Tsemai-manna.
Ljósmynd/Kjartan Jónsson
Allt þetta fólk hefur starfað í Eþíópíu og Kenýu á vegum Sam-
bands íslenskra kristniboðsfélaga. Á myndinni eru frá vinstri: Bene-
dikt Arnkelsson, Gísli Friðgeirsson, Jónas Þórisson, Ingibjörg Ing-
varsdóttir, Kjellrún Langdal, Skúli Svavarsson, Katrín Guðlaugsdótt-
ir, Gísli Arnkelsson, Bpnedikt Jasonarson, Abebech Shamebo (gest-
ur, dóttir gamals samstarfsmanns í Eþíópiu), Margrét Hróbjartsdótt-
ir, Kristín Guðleifsdóttir, Felix Ólafsson, Helgi Hróbjartsson og Kjart-
an Jónsson.
I nútímanum er umönn-
un bama æ meira hjáverk
Ný könnun sýnir að 34 prósent níu ára barna í Foss-
vogsskóla sjá um sig sjálf töluverðan hluta dagsins
111 meðferð á bömum er viðfangs-
efni námsstefnu sem Hjúkrunarfé-
lag íslands gengst fyrir í í Borgart-
úni 6 í Reykjavík. Námsstefnan
hófst í gær og lýkur í dag. Dr. Kar-
en Killen Heap félagsráðgjafi og
Peer Skjælaaen yfírlæknir frá Nor-
egi flytja erindi á námsstefnunni og
fjórtán Islendingar eru auk þess með
stutt innlegg.
Halldór Hansen læknir á Heilsu-
verndarstöð Reykjavíkur er einn úr
hópi fyrirlesara sem blaðamaður
Morgunblaðsins ræddi við í sam-
bandi við fyrrgreinda námsstefnu.
Halldór hefur um langt árabil skoðað
hvítvoðunga og smábörn sem komið
hafa til eftirlits á Heilsuverndarstöð-
inni og veit því margt um aðbúnað
barna á þeim aldri og hefur velt
fyrir sér af hveiju sumt fólk fari illa
með börn. Hann sagði í samtali við
blaðamann að honum fyndist gæta
tilhneigingar til þess að einfalda
hlutina þegar rætt væri um mis-
þyrmingar _og kynferðislegt ofbeldi
á börnum. Ástæður fyrir slíku fram-
ferði fólks væru margslungnar.
„Fólk sem hefur rannsakað þetta
hvað mest hefur komist að þeirri
niðurstöðu að þeir sem verulega
misþyrma börnum séu manngerð
sem farið hefur snemma út af hinni
góðu braut í persónuleikaþroska.
Þetta fólk hafi þar af leiðandi haft
fá tækifæri til þess að eignast innri
mann sem eitthvert hald sé í,“ sagði
Halldór. „Það á ekki þann innri
mann sem hægt er að treysta á
þegar illa gengur í lífinu og missir
því auðveldlega algerlega stjórn á
sér. Þeir sem til þekkja gera hins
vegar fremur lítið úr áhrifamætti
alls kyns áfalla sem komið geta fyr-
ir fólk síðar á lífsleiðinni og telja
að orsakanna sé sjaldnast þar að
leita. En áföll geta leitt í ljós gamlan
skaða. Þessi niðurstaða bendir til
að mikil hætta sé á að þarna mynd-
ist vítahringur. Ef einn einstakling-
ur fer út af sporinu í æsku og per-
sónuleiki hans verður verulega bren-
glaður er mikil hætta á að hann
endurtaki það sem gert var við hann
á sínum börnum og þau verði því
einnig verulega brengluð. Þannig
flyst þessi persónuleikabrenglun
áfram kynslóð fram af kynslóð og
í kjölfarið sigla hvers kyns hörmung-
ar sem ekki linnir fyrr en vítahring-
urinn er rofinn.
Ef að fyrirbyggja á að brenglaðir
einstaklingar nái að skemma aðra
þá verður að grípa fljótt inn í. Það
eru því börnin sem hugsa þarf um
fyrst og fremst og það er mikilvægt
að aðstoðin berist strax. Oft er hægt
að sjá strax í mæðraskoðun hvaða
konur það eru sem hætta er á að
fari illa með böm sín. Þeir sem
skoða konur reyna að vera vel á
verði í þessum efnum og láta svo
vitneskju sína eða grunsemdir ganga
áfram til ungbarnaeftirlitsins.“
Hallveig Finnbogadóttir hjúkrun-
arfræðingur annast ásamt fleirum
ungbarnaeftirlit á vegum Heilsu-
verndarstöðvar Reykjavíkur. Hún
fer heim til kvenna með nýfædd
börn fljótlega eftir að þær koma
heim með börn sín. Hún sagði í sam-
tali við blaðamann að ef talin væri
hætta á að konur gætu ekki sinnt
barni sínu sem skyldi þá væri þeim
veittur aukinn stuðningur af hálfu
ungbarnaverndar. Þær konur væru
heimsóttar mun oftar en aðrar kon-
ur. Grannt væri fylgst með því
hvort barnið þyngdist eins og vera
bæri og ef það þyngdist ekki nóg
væri reynt að grafast fyrir um orsak-
■ ir þess og mæðrunum sagt til eins
og unnt væri. Einnig væri barnið
skoðað og þá sæist m.a. hvort ei
nhverjir áverkar væru á því. Það
væri oft erfitt að greina hvort um
illa meðferð væri að ræða.
Á heilsugæslustöðvum fer fram
mæðraskoðun auk ungbarnavernd-
ar. „Hér er ekki slíku til að dreifa,"
sagði Hallveig. „Við fáum hins veg-
ar oft að vita ef talin er hætta á
að konur ráði ekki við að annast
barn sitt vel. í áhættuhópi eru t.d.
konur sem búa við slæmar félagsleg-
ar aðstæður svo sem fátækt eða
húsnæðisleysi eða eru einstæðar
með lítinn eða engan stuðning frá
fjölskyldu sinni. í þessum hópi er
líka óreglufólk og mjög greindar-
skertir einstaklingar. Einnig er það
hættumerki ef ekki virðist myndast
eðlilegt samband milli móður og
barns á fæðingardeild. Reynt er að
styðja vel við konur sem eiga við
eitthvað af þessu að stríða. Þarna
er með öðrum orðum verið að vinna
forvarnarstarf. í ársskýrslu síðustu
fjögurra ára eru að meðaltali 59
konur sem óttast er að muni eiga
erfitt með að annast börn sín svo vel
fari.“
Fólk réttlætir sig
Halldór Hansen sagði að flest af
því fólki sem færi illa með börn rétt-
lætti það eftirá með tveimur frum-
stæðum varnarþáttum. Annars veg-
ar með afneitun og hins vegar með
frávarpi^ Það ýmist neitar stað-
reyndum eða hamrar á að barnið
hafi til þessa unnið. Snýr málinu
þannig að barnið verði-
árásaraðilinn en hinn fullorðni hafi
að vissu leyti orðið að veija hendur
sínar.
„í New York, þar sem ég vann í
mörg ár sá ég oft börn sem höfðu
verið limlest. Sá sem framið hafði
verknaðinn reyndi oft að fela gjörðir
sínar eða afneita þeim en innst inni
vissi fólk vel hvað það hafði gert,"
sagði Halldór ennfremur.
„Samkvæmt minni reynslu er
ekki hefðbundið að betja börn á Ís-
landi eins og gerist með ýmsum
öðrum þjóðum. Þá eru venjulega
vissar refsingar eftir afbrotum og
fara stigversnandi eftir því sem af-
brotin teljast meiri. Hins vegar er
hér kannski of algengt að fólk beiji
börn í ofsabræði eða fylliríi og slíkar
barsmíðar eru að vissu leyti vcrri
og hættulegri en hefðbundnar refs-
ingar. Fólk á að geta haldið aga á
börnum án þess að beita þau líkam-
legum refsingum. Því betra samband
sem fólk hefur við börn sín því
betra á það með að láta þau hlýða
sér með sæmilegu móti.
Á síðari áium hefur töluvert verið
rætt um kynferðislega misnotkun á
börnun. Ég óttast að umræðan um
það efni sé einfölduð um of. ísland
var einangrað land og stijálbýlt og
ég held að slíkir hlutir hafi verið hér
til þess að gera algengir. Það er
hins vegar farið að fletta ofan af
þessu núna og það er af hinu góða.
Mestu skiptir að mínu viti hvernig
farið er með þessi mál eftir á. Fyrir
börn eru erfiðastar og flóknastar
þær kringumstæður þegar misnot-
andi er nátengdur barninu. Það er
hins vegar slæmt ef fóik þorir ekki
Iengur að sýna börnum sínum blíðu
vegna þessarar umræðu. Oft er
mjótt á munum milli blíðutilfinninga
og kynferðislegs áreitis. Þeir sem
eru eðlilegir vita hvar þeir eiga að
setja bremsurnar á.
Vanræksla á börnum er algeng-
ust í því sem nefnt er ill meðferð á
börnum. Fyrir henni geta verið ótelj-
andi ástæður, tímabundnar og við-
varandi. Mér hefur fundist áhyggju-
efni í nútímanum að umönnun barna
er alltaf að verða meiri og meiri
hjáverk. Á sama tíma sýnist mér
að heimur barnsins og heimur hins
fullorðna séu alltaf að gliðna sund-
ur. Heimur fullorðinna er alltaf að
verða flóknari og barnið þarf því að
brúa æ stærra bil á unglingsárunum
til þess að komast inn í þennan
heim. Mér sýnist að það geti orðið
erfitt fyir börn í framtíðinni að ná
þarna fótfestu þó þau séu heilbrigð
og foreldrar þeirra líka. Ef barnið
og foreldrarnir ná ekki saman skap-
ar það vissa hættu.“
Sum koma aftur og aftur
Börn sem sæta slæmri meðferð
leita oft til hjúkrunarfræðinga í skól-
um sínum. Vilborg Guðnadóttir er
húkrunarfræðingur í Austurbæjar-
skólanum. Vilborg lagði áherslu á
að í sínum huga væri ill meðferð á
börnum líkamleg, andleg og félags-
leg og hún sagðist' verða vör við
allt þetta í sínu starfi. „Ég verð vör
við að börn eru barin," sagði Vil-
borg. „Ég verð einnig vör við að það
er hægt að beija börn þannig að lít-
ið sem ekkert sjái á þeim, en það
krefst vissrar tækni. Ég verð einnig
vör við sifjaspell. Það kemur hins
vegar ekkert barn hingað og segir,
„ég hef verið lamin heirna," eða „ég
bý við svo erfið félagsleg skilyrði."
Þau koma og kvarta um ýmiss kon-
ar hluti, sum æ ofan í æ, og þá er
að reyna að finna út hvað er raun-
verulega að. Mér finnst unglingarnir
einna verst settir. Skóla- og hjálpar-
kerfið vii'ðist hafa brugðist þeim.
Skólarnii' hafa of litla aðstoð frá
Sálfræðideild.
í þessum skóla höfum við Nem-
endaverndarráð. Leiki grunur á að
barn t.d. sæti barsmíð er það rætt
á fundi hjá ráðinu og þar ákveðið
hvernig málinu verði fylgt eftir og
af hveijum. Siljaspellsmál eru ekki
rædd á slíkum fundum. Þegar slíkt
kemur uppá leita ég aðstoðar hjá
Unglingadeild Félagsmálastofnunar