Morgunblaðið - 22.09.1989, Qupperneq 18

18
esei flaaMaTías .í;í: auoAat v.ó-í ai<jA.iavíuoaoi
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. SEPTEMBER 1989
Kaþólska kirkjan og gyðingar:
Deilan um klaustur í
Auschwitz að leysast
London. Reuter.
LEIÐTOGAR gyðinga hrósuðu á þriðjudag þeirri ákvörðun Páfa-
garðs að mæla með brottflutningi Karmelsystra frá klaustri þeirra í
Auschwitz í Póllandi. Nasistar settu upp útrýmingarbúðir á þessum
slóðum á stríðsárunum og milljónir manna, kristnir jaiiit sem gyðing-
ar, létu lífið. Gyðingar telja engan einn trúflokk hafa rétt á að reisa
mannvirki á staðnum. Gyðingaleiðtogarnir segja að eðlileg samskipti
verði nú tekin upp á ný við yfirstjórn kaþólsku kirkjunnar í Róm.
„Við fögnum þessu mikilvæga
skrefi í þá átt að staðfesta loforð
Júgóslavía:
Slóvenar
varaðir við
Belgrað. Reuter.
FULLTRÚAR í stjórnmálaráði
júgóslavneska kommúnista-
flokksins hafa varað ráðamenn í
Slóveníu við því að breyta stjórn-
arskrá lýðveldisins. Hin fyrir-
hugaða stjórnarskrárbreyting
myndi veita Slóvenum rétt til að
segja sig úr júgóslavneska ríkja-
sambandinu.
Þrátt fyrir fyrri aðvaranir for-
sætisráðsins, æðstu valdastofnunar
landsins, er búist við að stjórnar-
skrárbreytingarnar verði sam-
þykktar á slóvenska þinginu í næstu
viku.
„Ef þörf krefur munu Slóvenar
efna til atkvæðagreiðslu meðal íbú-
anna um lögleiðingu fyrirhugaðra
stjórnarskrárbreytinga," sagði Mir-
an Potrc, forseti slóvenska þingsins
á blaðamannafundi sl. miðvikudag.
kaþólsku kirkjunnar," sagði Elan
Steinberg, framkvæmdastjóri Al-
þjóðasambands gyðinga í New York.
Fyrir tveim árum samþykkti pólska
kirkjan að flytja klaustrið á brott en
það var sett á stofn 1984 til að biðja
fyrir fórnarlömbum nasista. Sam-
kvæmt úrskurði páfa er nú fyrir-
hugað að nunnurnar flytjist í sameig-
inlegt trúar- og bænasetur nokkurra
trúflokka skammt frá Auschwitz.
Pólski kardínálinn Jozef Glemp,
sem staddur er í Bretlandi, sagðist
vona að fundin væri iausn á deilunni
sem allir gætu sætt sig við. Að sögn
Glemps hefur milljónamæringur úr
röðum gyðinga, Zygmunt Nissen-
baum, sem fæddist í Póllandi, átt
mikinn þátt í að leysa deiluna um
klaustrið. Hefur hann boðist til að
fjármagna byggingu fyrirhugaðs trú-
arseturs í nágrenni Auschwitz.
Klaustrið í Auschwitz hefur verið
gyðingum mikill þyrnir í augum og
valdið heiftarlegum deilum. Glemp
hefur sakað gyðinga um að fara of-
fari í deilunni og sagt að þeir mættu
ekki gleyma þeirri þýðingu sem stað-
urinn hefði fyrir kristna Pólveija.
Gyðingar sögðu á móti að orð
kardínálans hefðu borið keim af and-
úð á gyðingum og blað Samstöðu
gagnrýndi einnig Glemp fyrir óvarleg
ummæli.
Risavaxinn misskilningur
Reuter
í Bandaríkjunum er væntanlegt nýtt frímerki til minningar um
risaeðlurnar, sem reikuðu um jörðina fyrir 65 milljónum ára, en
starfsmenn póstþjónustunnar hafa nú játað, að þeim hafi orðið á
risavaxin mistök. A frímerkinu stendur, að um sé að ræða þórs-
eðlu eða Brontosaurus en rétt er, að myndin sýnir aðra tegund
áþekka, sem heitir fræðinafninu Apatausurus. Til stóð að gefa
frímerkið út 1. október næstkomandi.
Grænland:
Rækjukvóti
minnkaður
Kaupmannahöfn. Frá N.J.Bruun, fréttarit-
ara Morg-unblaðsins.
Grænlenska landsstjórnin hef-
ur ákveðið að stöðva rækjuveiðar
úti af Upernavik á Norðvestur-
Grænlandi. Er það gert til að
vernda rækjustofninn. Búið er
veiða helming kvótans á þessum
slóðum eða 4.000 tonn.
Rækjan á miðunum úti af
Upernavik hefur smækkað svo mik-
ið, að nú er aðeins fimmtungurinn
gjaidgengur á Japansmarkaði, sem
tekur einungis við stórri rækju. I
sárabætur hafa rækjusjómennirnir
fengið 2.000 tonna kvóta vestur af
Diskóeyju en þar er helmingur afl-
ans enn nógu stór fyrir Japani.
Samtök grænlenskra útgerðar-
manna kröfðust þess sjálf, að veið-
arnar við Upernavik yrðu stöðvað-
ar.
Franska þotan sem fórst í Níger:
Sprengja falin undir
gólfi fyrsta farrýmis?
París. Reuter. DPA.
FORMAÐUR stjórnar franska
flugfélagsins Union de Transports
Ariens (UTA) sagðist í gær hafa
fengið upplýsingar er staðfestu að
sprengja hafi sprungið um borð í
DC-10 breiðþotu félagsins er fórst
Svíþjóð:
Lögregla ræðst inn í banka
Stokkhólmi. Frá Erik Liden, fréttaritara Morgunblaðsins í Svíþjóð.
LOGREGLUMENN í Stokkhólmi
réðust í gær inn í skrifstofu aðal-
bankastjóra Skandinaviska En-
skilda Bankcn, Jacobs Palmsti-
erna, til að leggja hald á gögn í
mögulegu skattsvikamáli gegn
bankastjóranum. Hann er, ásamt
fleiri af æðstu ráðamönnum bank-
ans, sakaður um að hafa leigt íbúð-
arhús af bankanum og greitt fyrir
það óeðlilega lága leigu án þess
að geta þess í skattaskýrslu sinni.
Enskilda Banken er stærsti banki
Svíþjóðar. Undirbúningsrannsókn er
hafin í málinu og leitaði lögreglan
m.a. að afritum leigusamninga á
skrifstofunni.
Palmstierna bjó árum saman í
glæsilegu einbýlishúsi í Djursholm,
norðan við Stokkhólm, og greiddi
aðeins 2.000 til 3.000 sænskar krón-
ur (18.800 til 28.200 ísl.kr.) í mánað-
arleigu enda þótt bankinn greiddi
sjálfur eiganda hússins 13.000 kr. í
mánaðarleigu fyrir húsið. Paimsti-
erna gaf þennan greiða aldrei upp
til skatts og skattayfirvöld hafa því
hækkað álögur á hann um 250.000
s.kr. og bætt öðru eins ofan á í sekt.
í Níger á þriðjudag. Franska sjón-
varpsstöðin TFl hafði eftir sér-
íræðingi frönsku flugmálastjórn-
arinnar að allt benti til að
sprengja hefði sprungið í farang-
urslest undir fyrsta farrými þo-
tunnar.
Sjónvarpsstöðin hafði eftir sér-
fræðingi flugmálastjórnarinnar, en
hann kom á slysstað í fyrradag, að
gólf og þak fyrsta farrýmis hefðu
verið samanklesst. Benti það til þess
að spengja hefði sprungið í vörulest
undir gólfi farrýmisins.’
Menn, sem vinna að rannsókn
slyssins, sögðu hins vegar í gær að
fyrstu athuganir á braki þotunnar
bentu til sprengingar í henni aftan-
verðri. Stangastþað á við fréttir TFl.
Þotan hvarf af ratsjám 40 mínút-
um eftir brottför frá N’Djamena í
Tjad áleiðis til Parísar. Var hún kom-
in í 30 þúsund feta hæð er hún hvarf
skyndilega af ratsjám og án þess að
flugmennirnir sendu frá sér neyðar-
kall. Hrapaði brak hennar niður á
afskekkt svæði í Sahara-eyðimörk-
inni, í svokölluðum Termit-fjöllum.
Aðstæður á slysstað hafa gert.björg-
unarmönnum erfitt fyrir. Þar er 45
gráðu hiti á celcius og sandfok. Flug-
riti þotunnar hafði ekki fundist í
gær. Óttast er að sandfok geti hulið
brakið og jarðneskar leifar farþega.
í gær var leitað átta manna, sem
fóru 'með þotunni frá Brazzaville í
Kongó en stigu frá borði í N’Djam-
ena. Talið er að þeir hefðu verið í
aðstöðu til að koma sprengju fyrir.
Margt þykir minna á örlög frönsku
þotunnar og bandarísku breiðþot-
unnar, sem grandað var yfir Skot-
landi skömmu fyrir jól. Sprengja sem
grandaði henni hafði verið falin í
útvarpstæki og stillt til að springa í
ákveðinni flughæð.
Bandaríkjaför Jeltsíns:
Pravda biðst afsökunar á
fréttaflutningi blaðsins
Moskvu. Reuter. Inteniationaí Herald Tribune.
MÁLGAGN sovéska kommúnistaflokksins, Pravda, baðst í gær af-
sökunar á grein sem blaðið birti nýlega um átta daga ferðalag þing-
mannsins og umbótasinnans Borís Jeltsíns til Bandaríkjanna. Jeltsín
var þar sakaður um óhóflegan drykkjuskaþ, ruddaskap og bruðl
en greinin var þýdd úr ítalska blaðinu La Repubblica. Sovéska blað-
ið viðurkennir að ekki hafi verið reynt að ganga úr skugga um
sannleiksgildi ásakana fréttaritara ítalska blaðsins á hendur Jeltsín.
Talið er mögulegt að staða Viktors Afanasjevs, aðalritstjóra Pröv-
du, sé í hættu vegna málsins en hann hefur stjórnað blaðinu frá
1976 og er talinn hlynntur harðlínumönnum í kommúnistaflokknum.
„Ritstjórar Prövdu biðja Borís
Nikolajevitsj Jeltsín áfsökunar,"
sagði í örstuttri athugasemd sem
birt var neðst á síðu inni í blaðinu.
Blaðið sagðist hafa beðið ítalska
fréttaritarann að skýra frá heimild-
um sínum um sukk Jeltsins og
hefði hann gengist við því að hafa
notast við sögusagnir meðal sové-
skra innflytjenda í Bandaríkjunum.
Ekki var beinlínis viðurkennt að
Pravda hefði látið hjá iíða að kanna
sannleiksgildið áður en greinin var
birt. Engin skýring hefur verið
gefin á því að blaðið bar uppruna-
lega sovésku fréttastofuna TASS
fyrir greininni en í ljós hefur kom-
ið að fréttastofan átti engan þátt
í málinu.
í grein ítalans var sagt að Jeltsín
hefði drukkið fjórar flöskur af Jack
Daniels-viskí, tvær vodkaflöskur
og óteljandi kokkteila fyrstu fimm
daga heimsóknarinnar. Einnig var
skýrt frá því að hann hefði smellt
rennblautum kossi á kinn embætt-
ismanns í John Hopkins-háskólan-
um snemma morguns og hrópað:
„Drekkum skál frelsisins!“ Þýska
tímaritið Der Spiegel segir það
kraftaverk að Jeltsín skyldi geta
staðið á fótunum er hann Tlutti
ræðu sína í háskólanum. Að sögn
ritsins fannst fæstum áheyrendum
líklegt að þessi maður gæti tekið
við ef Míkhaíl Gorbatsjov mistækist
að koma á umbótum í Sovétríkjun-
um; Jeltsín hefði minnt á sirkus-
björn sem reyndi að halda jafnvægi
á hjólabretti. Ljóst sé að George
Bush forseti, sem eftir nokkurt þóf
samþykkti gð eiga stundarfjórð-
ungsfund með Jeltsín, hafi átt erf-
itt með að gera upp við sig hvort
líta bæri á manninn sem alþýðu-
hetju eða hirðfífl Gorbatsjovs.
Jeltáin vísaði sukkfrásögnunum
á bug er hann kom til Moskvu á
mánudag. „Þetta er bjánaleg lygi,
óhróður, þeir eru að reyna að leita
hefnda vegna þess að Bandaríkja-
menn höfðu okkur í hávegum,"
sagði hann. Aðstoðarmaður
Jeltsíns sagði að greinin gæti
tvímælalaust skaðað þingmanninn.
Tímaritið Moskvufréttir, sem styð-
ur ákaft umbótasinna, vítti Prövdu
fyrir fréttaflutninginn og sagði að
blaðið hefði brotið grundvallarregl-
ur heiðarlegrar blaðamennsku.
Einnig benti ritið á þá undarlegu
staðreynd að enginn sovéskur
blaðamaður í Bandaríkjunum
skyldi greina frá ferð þingmannsins
sem hlaut rækilega umfjöllun í
bandarískum fjölmiðlum.
Jeltsín sigraði með gífurlegum
Borís Jeltsín hátt uppi í ræðustól John Hopkins-háskóla.
yfirburðum í kjördæmi sínu í þing-
kosningunumá sínum tíma. Stuðn-
ingsmenn hans söfnuðust saman á
Púshkín-torgi í Moskvu til að ræða
ásakanirnar og fordæmdu umfjöll-
un Prövdu. Einn sagði að ítalska
blaðamanninum hefði vafalaust
verið mútað til að skrifa óhróður
um Jeltáin. Aðrir sögðu að sann-
leiksgildið væri ekki aðalatriðið.
„Jeltsín er enginn engill,“ sagði
listamaður í hópnum. „Hann hefur
sina galla. Til eru þeir sem eru
gáfaðri en hann, einnig þeir sem
kunna sig betur. En fyrir okkur
er hann tákn — tákn baráttu okkar
gegn sérréttindum og fyrir auknu
lýðræði. Rússneska þjóðin þarf á
tákni að halda.“ Sovéskir heimild-
armenn álíta að árásin á Jeltsín
geti, þegar öllu er á botninn hvolft,
orðið honum til framdráttar og
aúkið samúð almennings með hon-
um. Að auki geti umbótasinnar
ákveðið að nota tækifærið og losna
við Afanasjev úr ritstjórastólnum.
Hann er formaður sovéska biaða-
mannafélagsins og á sæti í mið-
stjórn kommúnistaflokksins.