Morgunblaðið - 07.01.1990, Side 19

18
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7. JANÚAR 1990
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7. JANÚAR 1990
19
JMtfgtnsfrliifttfe
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Sjö þúsund einstæð
ar mæður
að eru sjö þúsund einstæðar
mæður á íslandi og rúmlega
500 einstæðir feður. Samtals hefur
þetta fólk tæplega tíu þúsund börn
á framfæri sínu. Um helmingur ein-
stæðra foreldra býr í leiguhúsnæði
á sama tíma og níu af hveijum tíu
fjölskyldum í landinu búa í eigin
húsnæði. Öryggisleysi hinna ein-
stæðu foreldra í húsnæðismálum er
slíkt, að einungis 6% þeirra, sem
búa í leiguhúsnæði hafa leigusamn-
ing til lengri tíma en eins árs. Þess-
ar upplýsingar um stöðu einstæðra
foreldra komu fram í fylgiblaði
Morgunblaðsins sl. föstudag.
Kjör hinna einstæðu mæðra eru
augljóslega mjög erfið. Húsaleiga á
höfuðborgarsvæðinu fyrir litla íbúð
er nú á bilinu 25.000 til 45.000
krónur á mánuði. Til viðbótar húsa-
leigu þurfa þær að greiða af launum
sínum kostnað við barnapræ7lu.
Jafnvel þótt þær njóti forgangs á
barnaheimilum er þar um töluverðar
upphæðir að ræða. Þegar til við-
bótar kemur, að oftar en ekki eru
einstæðar mæður í störfum, þar sem
laun eru lág, fer ekki á milli mála,
að þetta er líklega sá þjóðfélags-
hópur, sem býr við kröppust kjör.
í Morgunblaðinu sl. föstudag var
hlutskipti einstæðrar móður og
barna hennar lýst með þessum orð-
um: „Fjölskyldan býr í leiguhús-
næði, þurfti reyndar að flytja þrisv-
ar sinnum á árinu og greiðir nú
45.000 í leigu á mánuði fyrir þriggja
herbergja íbúð í Vesturbænum.
Móðirin á ekki bíl og hefur því orð-
ið að f lytja dóttur sína á milli skóla
þrisvar sinnum eða jafn oft og hún
hefur orðið að skipta um húsnæði.
Þetta hefur komið illa niður á þeim
öllum, móðirin finnur til öryggis-
leysis vegna sífelldra f lutninga með
börnin, er þunglynd á köflum og
sér lítið framundan nema versnandi
tíma. Dóttirin virðist hvergi ná því
að eignast vini, hún verður útundan
í skóla því hún staldrar einungis við
nokkra mánuði í hverjum bekk og
henni gengur illa að læra að lesa.
Að loknum skóladegi fer hún í at-
hvarf en síðan röltir hún heim með
lykilinn sinn um hálsinn þangað til
annaðhvort móðirin, amman eða
vinkonan er búin í vinnunni. Sonur-
inn á heimilinu sér lítið af mömmu
sinni. Hún hefur að vísu þokkalegar
tekjur en þarf að leggja nokkuð
hart að sér við vinnu til að eiga
fyrir mat og öðru, sem þarf þegar
búið er að greiða fjörutíu og fimm
þúsund króna leigu á mánuði, dag-
vistina fyrir drenginn og nauðsyn-
legustu reikninga. Strákurinn er á
dagheimili allan daginn og stundum
sækir vinkona eða amma drenginn,
fer með hann heim og kemur honum
í háttinn áður en mamman kemur
heim.“
Félag einstæðra foreldra hefur
unnið merkilegt starf síðustu ára-
tugi í þágu einstæðra foreldra. Nú
hafa fleiri komið til sögunnar og
stofnað samtök, sem nefnast Móðir
og barn og er ætlað það hlutverk
að veita einstæðum mæðrum stuðn-
ing. En það er meira en áleitin
spurning, hvort velferðarþjóðfélag
okkar íslendinga getur verið þekkt
fyrir að horfa upp á þetta ástand.
Húsnæðismálin eru augljóslega
veigamikill þáttur í vandamálum
einstæðra mæðra. Hvað veldur því,
að hið fullkomna félagslega kerfi,
sem byggt hefur verið upp megnar
ekki að veita þessum ungu konum
stuðning? í sumum tilvikum mun
það vera vegna þess, að þær hafi
ekki nægar tekjur! Þá er vítahring-
urinn orðinn algjör. Er til of mikils
mælzt, að Alþingi, ríkisstjóm og
sveitarstjómir taki málefni 7.500
einstæðra foreldra, sem sumir hveij-
ir búa í algerri neyð til alvarlegrar
og rækilegrar umfjöllunar og grípi
til raunhæfra ráðstafana, sem duga?
BANDARÍSKI
• rithöfundur-
inn, skáldið og nátt-
úradýrkandinn Henry
David Thoreau hefur
haft meiri áhrif á
• hugsun nútímafólks
og afstöðu en vinir hans og ná-
grannar, Emerson og Longfellow,
sem báðir vora helztu menningar-
vitar 19. aldar í Bandaríkjunum og
hinn fyrrnefndi átrúnaðargoð hans
og lærimeistari, hvað sem öðru
líður. Samt var Thoreau heldur lítils
metinn meðan hann var og hét og
skrif hans féllu í heldur grýttan
jarðveg vestra. Annars staðar voru
þau óþekkt. Nú eru þau aftur á
móti e.k. biblía margra, ekki sízt
umhverfisverndarmanna, enda
skrifaði enginn betur um náttúruna
og reynslu sína af henni eftir að
hann hafði dvalizt einn við vatnið
í Walden-skógi á þriðja ár, en þetta
undurfagra skóglendi er í námunda
við starfsvettvang þeirra Emersons
í Concord, Nýja Englandi.
Thoreau dó á bezta aldri eða
hálffimmtugur og þótti þá ekki
hátt á hrygginn reistur. Hann var
talinp minni háttar náttúrudýrkandi
í skugga stórhöfunda eins og
Lowells og Longfellows og sagður
hafa apað -eftir Emerson, auk þess
sem hugmyndirnar væra í heldur
klunnalegum umbúðum, þar sem
ritgerðir hans vora.
Og nú er þessi maður sem marg-
ir afgreiddu sem klaufskan sérvitr-
ing orðinn eins konar guðmenni í
bandarískum bókmenntum og
stendur Emerson og Longfellow
jafnfætis.
Þannig er tíminn, miskunnarlaus
dómari, ekki sízt í bókmenntum og
listum. Og enginn skyldi reyná að
gæla við hann eða blekkja hann
með auglýsingaskrumi eða tízku-
hótum. Allir sem skipta máli verða
til í eldi, einnig Thoreau.
Emerson og Longfellow era ekk-
ert minni rithöfundar fyrir það,
hvernig verk Thoreaus eru nú í
sveit sett. Þeir skipa sinn bekk með
sóma og enn til þeirra vitnað bæði
í lærðum texta og annars.
En athyglin hefur síður beinzt
að þeim en þessum
furðulega samtíma-
manni þeirra sem
skrifaði þvert á allar
hugmyndir samtíðar-
innar og lifði eins og
Robinson Crasoe ætti
að taka við samfélagi tækni- og
iðnaðarþjóðfélagsins(I) Auk þess
var hann skáld og slíkir menn era
ekki alltaf með pálmann í höndun-
um í hefðbundnu þjóðfélagi, þarsem
fólk kann betur við venjubundinn
hugsunarhátt en einhveijar fárán-
legar hugmyndir um mannlífið og
peningar eru oftar forsenda frelsis
og sjálfsvirðingar en menn vilja
vera láta. En Thoreau blés á allt
slíkt. Samt dembdi hann sér yfir
skattheimtu ríkisins og afskipti hins
opinbera af þegnunum og þoldi
ekki þennan ósýnilega hramm í
námunda við sig. Ég sé ekki betur
en hann hafi gert kröfu um að eign-
arrétturinn væri virtur og einstakl-
ingsfrelsið nánast ótakmarkað, ekki
sízt í sambýli við náttúruna. Hann
átti ekki heima í þessu þrönga,
bandaríska þjóðfélagi sem var í
deiglunni, þegar hann var og hét,
meira að segja þrælahald og tals-
menn þess á næstu grösum, svo
ótrúlegt sem það er.
En verr hefði hann sómt sér í
sósíalísku þjóðfélagi nú á dögum
sem leyfir umhverfismengun, ef
hún er í þágu ríkisins, og nánast
ótakmörkuð afskipti af þegnunum
og einkamálum þeirra.
En umfram allt hafnaði hann
bandaríska draumnum um svotil
takmarkalausa velgengni og hefði
líklega tekið undir aðfinnslur
Normans Mailers undir rós einsog
þær birtast í verkum hans, ekki
sízt í An American Dream, þessari
vel skrifuðu skáldsögu sem snertir
mann þó ekki sem áleitin heild
vegna þess hve efnið er fjarlægt
og framandi, raunar álíka ýkt og
fáránlegt og martróð sem er undan-
tekning í vöku. Minnir á Tough
Guys don’t dance, aðra skáldsögu
af sama toga sem kemur manni
einhvem vegjnn ekki heldur við,
nema hvað líkingar og myndhvörf
eru fersk og frumleg og eftirminni-
legur skáldskapur á stundum, ein
útaf fyrir sig. Ein og án tengsla
við glæpasöguna að öðru leyti. Lýs-
ingin á foreldrum aðalsöguhetjunn-
ar er þó áhrifamikil og raunsæ
tíðindi úr lífinu sjálfu og gæti stað-
ið ein sér sem mikilvæg smásaga
um bandaríska drauminn, fyrir-
heitin og blekkinguna.
En báðar fjalla þessar sögur
fremur um úrhrök en þegna og
þjóðfélag. Um illgresi á öskuhaugi.
Það var engin tilviljun að Mailer
skrifaði mikla bók um Marilyn
Monroe, þetta frægasta fórnardýr
þessa draums, ásamt Martin Luther
King, og þá ekki sízt Kennedy for-
seta.
Það er skröltormur í námunda
við þennan bandaríska draum; þessi
tómleiki, þessi grimmd og þessi ótti.
SAGT HEFUR VERIÐ AÐ
•Andy Warhol hafi verið
helgimyndamálari kapítalistanna í
Bandaríkjunum. Verk hans vora
merkileg vegna hugmyndanna, en
ekki eru allir á eitt sáttir um listræn
tök og handbragð. Hugmyndirnar
voru þrungnar ástríðu til að túlka
samtíð og umhverfi en listaverkin
eru einsog fyrirmyndirnar; hlutir;
það sem bandarískt þjóðfélag sæk-
ist eftir og dýrkar. Hann teiknaði
súpudósir og stjórnmálamenn,
frægar stjörnur og annað sem var
honum ópersónuleg fjarlægð en
þrýstir sér þó viðstöðulaust inní vit-
und og hugmyndir okkar allra
vegna ailsráðandi fjölmiðla. Og svo
dauðann; þetta svarta pensilfar sem
leynist einhvers staðar í öllum
myndum hans; þessa áleitnu stað-
reynd sem varpar skugga á banda-
ríska drauminn.
Andy Warhol dó eftir ósköp sak-
lausan gallblöðruskurð í þjóðfélagi
sem hefur sent menn til tunglsins
og breytt öllu yfirbragði þess róm-
antíska umhverfis sem við ólumst
upp í. Metnaðarfullt samfélag hans
sigraðist bókstaf lega á öllu — nema
dauðanum. Engum tókst að koma
honum fyrir kattarnef.
Ekki einu sinni John Lennon.
M.
(meira næsta sunnudag)
HELGI
spjall
ISVÖRUM VIÐ SPURNINGUM
Morgunblaðsins sem birtust á.
gamlársdag segir Ólafur Ragn-
ar Grímsson, formaður Al-
þýðubandalagsins, meðal ann-
ars: „í tæpa öld hefur jafnaðar-
hreyfingin liðið vegna mót-
sagnarinnar milli lenínismans annars
vegar og fjölflokka lýðræðisins og þing-
ræðis hins vegar. Veruleikinn sjálfur hef-
ur nú kveðið upp sinn ótvíræða dóm.
Kommúnisminn, framlag Leníns og Sov-
étríkjanna til hugmyndasögu veraldar-
innar, hefur beðið endanlegan ósigur.“
í áramótagrein í Þjóðviljanum segir
sami flokksformaður: „Sannleikurinn um
valdakerfi kommúnismans hefur lengi
verið ljós öllum þeim sem hann vildu í
raun og veru þekkja. Andófshreyfingar
hafa í áratugi verið málsvarar réttlætis
og lýðræðis í Sovétríkjunum og öðrum
löndum Austur-Evrópu. Gúlagið er Iöngu
kunnugt þeim sem vildu vita.“
Og formaður Alþýðubandalagsins seg-
ir einnig: „Lærisveinar Leníns settu um
skeið sterkan svip á íslenska sögu. Hún
verður nú skoðuð í nýju ljósi. Það sem
ýmsir töldu áður vera sannleik hreinan
fær nú óhjákvæmilega aðra mynd. Dóm
sögunnar flýr enginn.
Átökin um kenningar Leníns og óvin-
armyndir kalda stríðsins skiptu íslenskum
jafnaðarsinnum í andstæðar fylkingar í
áratugi. Sú aðgreining á sér ekki lengur
neinar raunverulegar forsendur. Lenín-
isminn fær nú að rykfalla eins og aðrir
safngripir sem tilheyra fortíðinni .. . Al-
þýðubandalagið er sannur málsvari jafn-
aðarstefnunnar í íslenskum stjórnmálum.
Hitt er mikilvægara að félagsmenn
flokksins sjálfs vandi vel í daglegu tali
áherslur og orðaval. Hin gamla notkun
gæluorðanna „kratar“ og „kommar“ get-
ur vissulega villt mönnum sýn ef slíkir
merkimiðar eru teknir bókstaflega. Þessi
gæluorð, sem oftast eru notuð í léttum
dúr, fela þó í sér þær hættur að geta
létt andstæðingunum áróðursverkin. Þess
vegna er best að leggja þau til hliðar.
Setja þau í lokaða skápa með öðrum
safngripum frá liðinni sögu.
í orðræðum nútímans ber að nota þá
merkimiða eina sem veita rétta mynd.
Það eitt er í samræmi við sannleikann
og hinn rétta hugmyndalega grundvöll.
Feimni við að nota orðið jafnaðarstefna
um málstað Alþýðubandalagsins á sér
engar efnislegar forsendur og jafngildir
aðeins ávísun á óvissuna, andstæðingum
flokksins til ánægju. Tímarnir krefjast
heiðarlegra svara. Alþýðubandalagið er
flokkur íslenskra jafnaðarmanna. Getur
ekki verið annað. Vill ekki vera annað.“
MEÐ HINUM TIL-
vitnuðu orðum leit-
ast Ólafur Ragnar
uppgjör * Grímsson við að
gera upp við fortíðina fyrir flokkinn sem
hann veitir formennsku. k síðasta lands-
fundi Alþýðubandalagsins nú í nóvember
ætlaði flokksformaðurinn að láta endur-
skoða stefnu f lokksins, en Ólafur Ragnar
náði því ekki fram. Hann er enn formað-
ur i flokki með stefnuskrá að sovéskri
fyrirmynd. í stefnuskrá Alþýðubanda-
lagsins stendur meðal annars:
„Miðað við mörg önnur auðvaldslönd
hafa ríkið, sveitarfélög og samvinnufélög
mikla atvinnu- og viðskiptastarfsemi með
höndum á íslandi. Er það tvímælalaust
kostur þar sem þetta auðveldar breyting-
ar á efnahagsstefnu þjóðfélagsins í átt
til sósíalisma . .. Svipta þarf auðmenn
og auðfélög aðstöðu til að hafa undirtök-
in í efnahagslífi þjóðarinnar. Þar sem svo
stendur á að aðstaða þessara aðila helg-
ast af eignarhaldi á atvinnutækjum og
öðrum framleiðsluþáttum, þarf að breyta
eignarforminu í grundvallaratriðum:
1) Náttúruauðlindir þurfa að vera í
almannaeigu. Jarðir til hefðbundinna
Misheppnað
landbúnaðarnytja geta þó áfram verið í
eigu ábúenda.
2) Bankar, tryggingafélög og aðrar
fjármálastofnanir skulu vera í höndum
hins opinera.
3) Utanríkisverslun skal að meginhluta
færast á hendur opinberra aðila.
4) Stærstu fyrirtækin í sjávarútvegi,
iðnaði, samgöngum og innanlandsvið-
skiptum skulu gerð opinber fyrirtæki eða
samvinnufyrirtæki.
Þessar aðgerðir eru forsenda þess að
unnt sé að stjórna efnahagslífinu í sam-
ræmi við hagsmuni vinnandi stétta og
sveigja þannig þjóðarbúskapinn að sósíal-
ískum meginreglum, en þær eru ekki
sósíalismi í sjálfu sér.“
Hvað er þetta annað en sósíalismi eins
og verið er að hafna í Austur-Evrópu úm
þessar mundir?
TIL ÞESS AÐ
uppgjör Alþýðu-
bandalagsins við
lenínismann sé trú-
Aðdáun á
Lenín
verðugt þurfa aðrir að taka til máls um
það efni en Ólafur Ragnar Grímsson.
Hann lítur vafalaust þannig á, að sjálfur
hafi hann aldrei gengið lenínismanum á
hönd. En hvers vegna gekk hann í Al-
þýðubandalagið úr Framsóknarflokknum
en ekki í Alþýðuflokk jafnaðarmanna?
Athyglisvert er að í áramótahugleið-
ingum sínum minnist Ólafur Ragnar
hvergi á Karl Marx. Á sínum tíma taldi
hann nauðsynlegt til þess að vinna sig í
álit innan Alþýðubandalagsins og tala sig
í mjúkinn hjá þeim sem þar hafa tögl
og hagldir eins og sannaðist á síðasta
landsfundi flokksins að bera þá saman
Karl Marx og Jón Sigurðsson forseta.
Er þessi ósmekklegi samanburður jafn
dæmigerður fyrir tækifærismennsku
Ólafs Ragnars í stjórnmálum og áramóta-
skrif hans nú. í grein sinni forðast Ólaf-
ur Ragnar meira að segja að tala um
sósíalisma.
Innan flokksins þar sem Ólafur Ragn-
ar er ennþá formaður njóta skoðanir
Brynjólfs Bjarnasonar enn mikils álits
og hann komst meðal annars þannig að
orði í útvarpsviðtali 1988: „Ég þekki nú
enga hugmyndafræði, sem er öllu hressi-
legri en marxisminn. Ætli það verði ekki
einhver bið á henni? Og er marxisminn
nokkuð verri þótt hann hafi orðið til á
19. öld? .. . Hitt er svo annað mál að
feiknarleg mistök hafa verið gerð á ferli
þessarar þróunar og fæðingarhríðir nýrra
mannfélagshátta hafa haft miklar mann-
legar þjáningar í för með sér. Ekki mundi
þetta hafa komið Marx á óvart, ef hann
væri meðal okkar, eins og víða má sjá í
ritum hans. Þetta er hlutskipti alls, sem
lifir, fæðist og deyr. Af allri þessari
reynslu ber okkur að læra, en ekki loka
augunum fyrir því, sem aflaga fer og
ekki heldur gefast upp í örvæntingu bros-
tinna vona, eða þá taka að öskra og æpa
í kór með andstæðingunum að.þeim, sem
þrátt fyrir allt halda baráttunni áfram
fyrir betra heimi og kappkosta að gera
betur reynslunni ríkari. Fátt er ömur-
legra en ofsi umskiptinga, sem oft á rót
sína að rekja til hruninna loftkastala og
skýjaborga þeirra sjálfra, sem ekki þola
andblæ veruleikans."
Þótt Brynjólfur Bjarnason áé genginn
til feðra sinna eru þeir enn innan Al-
þýðubandalagsins sem líta á málin með
þessum augum. Ef til vill skýra þeir boð-
skap áramótagreinar formannsins sem
„ofsa umskiptings". Tilraunir til að af-
saka það sem er að gerast í Austur-
Evrópu með því að hvítþvo Karl Marx
sjást enn í dag á síðum Þjóðviljans, en
á þeim stað hafa menn forðast uppgjör
við fortíðina eins og heitan eldinn.
Meðal pólitískra aðstoðarmanna
Svavars Gestssonar núverandi mennta-
málaráðherra á íslandi er Gerður Óskars-
dóttir. í tímaritið Rétt fjórða hefti 1973
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 6. janúar
ritaði hún grein sem ber yfirskriftina:
Konur á vinnumarkaðnum. Þar segir
meðal annars:
„Lenín trúði því, að sósíalisminn reyndi
að frelsa konurnar og margir álíta, að
nær sé fyrir þá, sem vilja jafnrétti kynj-
anna að beijast fyrir sósíalisma en frels-
un kvenna í borgaralegu þjóðfélagi ...
Við sjáum að í Sovétríkjunum og löndum
Austur-Evrópu er staða kvenna betri en
hjá okkur, en það er langt frá því,.að
þær hafi náð jafnrétti... Jafnrétti kynj-
anna kemur ekki sjálfkrafa með sósíalis-
manum, fyrir því þarf að beijast, en inn-
an hans eru möguleikar á frelsi og jafn-
rétti fyrir hendi. Það er aftur á inóti rétt,
að auðvaldsþjóðfélag hefur ekki áhuga á
jafnretti, hvorki kynjanna né hinna ýmsu
stétta.“
Hvað skyldi núverandi formanni Al-
þýðubandalagsins finnast um þessar
skoðanir? Er þetta sá lenínismi sem hann
telur nú hafa beðið lægri hlut fyrir lýð-
ræðinu? Og hvað segir aðstoðarmaður
menntamálaráðherra,, einn æðsti stjórn-
andi íslenskra skólamála um þessar
mundir, um þá skoðun formanns flokks-
ins, Alþýðubandalagsins, að lenínisminn
hafi orðið að víkja fyrir lýðræðinu? Var
Gerður Óskarsdóttir að byggja skoðanir
sínar á einræðishyggju og ofbeldi þegar
hún ritaði grein sína í Rétt árið 1973?
Er hún enn þeirrar skoðunar að innan
þess stjórnkerfis sem þjóðirnar í Austur-
Evrópu eru nú að hafna hver á eftir
annarri hafi verið betri forsendur fyrir
jafnrétti kynjanna en t.d. hér á íslandi?
Á SÍÐASTA
Aórlíínná landsfundi Alþýðu-
iYOUdlin a bandalagsins varð
Rúmeníu Ólafur Ragnar
Grímsson að lúta í lægra haldi fyrir félög-
um Svavars Gestssonar, Inga R. Helga-
sonar og annarra sem eru arftakar ráða-
manna í Sósíalistaf lokknum og Kommún-
istaflokknum. í byijun september 1970
fór sendinefnd frá Alþýðubandalaginu til
Rúmeníu í boði Kommúnistaflokks Rúm-
eníu og dvaldist í níu daga í landinu. í
nefndinni voru Svavar Gestsson, formað-
ur nefndarinnar, Guðrún Guðvarðardótt-
ir, Svandís Skúladóttir, Hulda Sigur-
björnsdóttir, Guðmundur J. Guðmunds-
son og Ingi R. Helgason. Ritaði Ingi R.
nokkrar hugleiðingar að lokinni ferðinni
og birti þær í þriðja hefti tímritsins Rétt-
ar árið 1970. í inngangi segir að í ferð-
inni hafi sannast, „hvílíkt gagn er að
heilbrigðum samskiptum verkalýðsflokka
hinna ýmsu landa, sem glíma við svipuð
verkefni við næsta ólíkar aðstæður". Með
þessum orðum er verið að skipa þeim í
sömu fylkingu Alþýðubandalaginu og
Kommúnistaflokki Rúmeníu sem á þess-
um tíma laut forystu Nicolae Ceaus-
escus. í grein sem Ingi R. Helgason rit-
aði í Rétt um förina segir meðal annars:
„í Rúmeníu fer nú fram víðtæk um-
bylting þjóðfélagsins úr landbúnaðarlandi
í háþróað iðnaðarríki. Þessi umbylting
setur mark sitt á öll svið þjóðlífsins og
ristir mjög djúpt. Allir virðast skilja nauð-
syn hennar sem höfuðforsendu fyrir
bættum lífskjörum almennings. Stjórnlist
þessarar umbyltingar er fólgin í því, að
láta fólksflutningana úr sveitunum ekki
verða örari en svo, að hægt sé að sjá
fólkinu fyrir húsnæði' í borgunum og
mennta það til þátttöku í iðnaðinum, en
jafnframt að iðnvæða landbúnaðinn til
þess að afrakstur hans minnki ekki við
fólksfækkunina og byggja ný íbúðarhús
í sveitum handa þeirn sem eftir verða.
Rúmensku félagarnir voru mjög ánægðir
með framvindu þessarar umbyltingar og
árangur hennar. Hraða þessarar þróunar
inæla þeir frá ári til árs í breytingum
hlutfallsins milli fjölda þeirra sem sinna
landbúnaðarstörfum og fjölda þeirra sem
vinna iðnaðar- og þjónustustörf."
Það fer ekki á milli mála að hér er
Reuter
Aðfangadagur jóla í Búkarest. Yfir jólahelgina var barist á götum Búkarest, höfúðborgar Rúmeníu. Her og al-
menningur átti í höggi við Securitate, öryggissveitir Ceaucescu-hjónanna. Um leið og leitað er skjóls undan skot-
hríðinni sýnir borgarbúi Ijósmyndaranum að ekki verði gefist upp fyrr en í fúlla hnefana.
rætt af velþóknun um þessa umbyltingu
á rúmensku þjóðfélagi en það var ein-
mitt vegna hennar sem fólkið í Timisoara
reis upp gegn harðstjóranum Ceausescu
í desember sl. og kveikti þannig það bál
sem varð til þess að einræðisherranum
var steypt af stóli. Þessi tilflutningur á
fólki úr sveitum til bæja í því skyni að
efla iðnaðarframleiðsluna eins og það er
orðað í greininni í Rétti leiddi til þess
meðal annars að Ceausescu hafði á pijón-
unum að eyða mörg þúsund sveitaþorpum
í Rúmeníu og neyða fólkið til þess að
flytjast í bæina. Þannig var nú staðið
að málum þar í nafni marxismans. Að
afsaka það er ekki erfiðara fyrir komm-
únista á íslandi en samyrkjubúastefnu
Stalíns á sínum tíma, sem þeir ræða um
eins og við hér um rafvæðingu í sveitum,
þótt tugir milljóna manna hafi fallið í
valinn vegna þessarar stefnu.
í grein Inga R. segir á öðrum stað;
„í þjóðfélagi, þar sem verið er að taka
skrefin til búskaparhátta sósíalismans
og flokkur verkalýðsstéttarinnar hefur
tekið þar í sínar hendur öll pólitísk völd,
þarf hann að sinna, sem aldrei fyrr,
lífshagsmunamálum alþýðunnar í landinu
og varða á raunhæfan hátt veginn til
sósíalískrar uppbyggingar. Þessu verk-
efni veldur hann ekki nema í mjög nánum
tengslum við verkalýðsstéttina. Honum
ber að forðast að setja sig ofar stéttinni
og með því að hann er ekki aðeins stofn-
un, heldur öflug valdamiðstöð, verður
tilhneigingin í þá átt ríkari, og örðugra
að hamla gegn henni. Inn í þetta fléttast
svo hin stranga varðstaða f lokksins gegn
gagnbyltingartilraununum.
Við ræddum opinskátt við rúmensku
félagana um þessi mál, sem ekki töluðu
neina tæpitungu um hættur og mistök á
þessu umbreytingaskeiði þjóðfélags
þeirra, en forystumenn Alþýðusambands-
ins bentu okkur á, að um fjórði hver iðn-
verkamaður í landinu væri í Kommúnista-
flokki Rúmeníu, og það væri hvort
tveggja í senn, mikil viðspyrna og aðhald
í öllum athöfnum f lokksins og stjórnun."
Við vitum öll nú tæpum tuttugu árum
síðar hve miklar hörmungar þessi f lokkur
í Rúmeníu hefur leitt yfir þjóð sína og
hve hataður hann er af öllum þorra íbúa
landsins. Þeir sem nú fara með stjóm
Rúmeníu lýsa því yfir af mestri festu að
kommúnisminn muni aldrei eiga aftur-
kvæmt til landsins, þetta stjórnkerfi sem
lýst er svo fjálglega í greininni í Rétti.
Ingi R. Helgason rökstyður nauðsyn
þess að Alþýðubandalagið hafi samband
við flokkinn í Rúmeníu meðal annars
með þessum orðum: „Við þessar alþjóð-
legu aðstæður er brýn nauðsyn á að sós-
íalískir flokkar í öllum löndum heims
hafi sem besta og nánasta samvinnu sín'
á milli um baráttuaðferðir sínar til að
vinna bug á kapítalismanum og leggja
að velli alþjóðlegt kerfi hans. Fyrirsjáan-
legt er, að það tekur langan tíma, ef
talið er í árum, en réttara er að telja það
í kynslóðum."
Það sem hér er rætt um hefur gjörsam-
lega mistekist. Það tók hvorki kynslóðir
ár eða mánuði heldur einungis fáeina
daga að kollvarpa kommúnismanum í
Rúmeníu, þegar fólkið þorði að láta að
sér kveða og snúast gegn harðstjóranum
sem hafði stjórnað því í aldarfjórðung í
nafni kommúnismans og var á sínum
tíma gestgjafi sendinefndar frá Alþýðu-
bandalaginu sem kom þangað til þess
að hylla hann og flokk hans eins og hér
. hefur verið lýst.
Það var til Alþýðubandalagsins með
þessu yfirbragði Leníns og Ceaucescus
sem Ólafur Ragnar Grímsson leitaði á
sínum tíma úr Framsóknarflokknum og
vissi Ólafur Ragnar mætavel þá hver var.
fortíð Alþýðubandalagsins og hveijir voru
þar voldugastir innan dyra. Það er til
lítils nú fyrir hann og aðra að láta eins
og Alþýðubandalagið hafi aldrei komið
nálægt neinni samvinnu við kommúnista-
flokkana í Austur-Evrópu. Slík látalæti
eru dæmd til að mistakast og eru ekki
annað en yfirklór í stað nauðsynlegs
uppgjörs.
„Til þess að upp-
gjör Alþýðu-
bandalagsins við
lenínismann sé
trúverðugt þurfa
aðrir að taka til
máls um það efni
en Ólafiir Ragnar
Grímsson. Hann
lítur vafalaust
þannig á, að sjálf-
ur hafi hann aldr-
ei gengið lenín-
ismanum á hönd.
En hvers vegna
gekk hann í Al-
þýðubandalagið
úr Framsóknar-
flokknum en ekki
í Alþýðuflokk
jafhaðarmanna?“