Morgunblaðið - 04.02.1990, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
SUNNUDAGUR 4. FEBRÚAR 1990
Sigurður Þorvaldsson
frá Sleitu-Bjamar-
stöðum — Minning
Fæddur 23. janúar 1884
Dáinn 21. desember 1989
Fimmtudagskvöldið 21. desem-
ber 1989 lést hann afi minn, Sigurð-
ur Þorvaldsson, í elli- og hjúkr-
unardeild Sjúkrahússins á Sauðár-
króki, þá rétt tæplega 106 ára að
aldri. Þá var hann elsti íslendingur-
inn og enginn íslenskur karlmaður
hafði áður náð svo háum aldri. Mér
er nokkuð skylt og ennfremur afar
ljúft að minnast hans hér í nokkrum
orðum.
Hann var fæddur þennan dag,
23. janúar, fyrir 106 árum í Mið-
húsum í Álftaneshreppi í Mýra-
sýslu. Foreldrar hans voru Þorvald-
ur Sigurðsson, þá vinnumaður á
Lambastöðum á Mýrum, Sigurðs-
sonar Björnssonar, sem kallaður var
„straumur" vegna mælsku sinnar,
og Valgerður Anna Sigurðardóttir,
bónda á Valbjamarvöllum í Borgar-
hreppi á Mýrum. Hann var afkom-
andi Húnboga Þorgilssonar, bróður
Ara fróða, í 23. ættlið og afkom-
andi Egils Skallagrímssonar í 28.
ættlið.
Hann var fæddur inn í kröpp
kjör íslenskrar sveitaalþýðu á síðari
hluta 19. aldar, fátækt og bágindi
einkenndu mannlíf þá. Með gott
hugvit í vöggugjöf og góða líkams-
eiginleika hóf hann lífsgönguna
sem átti eftir að verða svo löng.
Hann ólst upp hjá foreldrum sínum
og 5 systkinum. Þau fluttust búferl-
um um sveitina og leigðu kotjarðir
til ábúðar, þau bjuggu víða, svo sem
í Miðhúsum, Litlabæ og síðast voru
þau í Álftártungukoti á Mýrum.
Sigurður var næstelstur 6 systkina
sem komust til fullorðinsára en þau
voru auk Sigurðar, Guðrún, sem
var elst, Sesselja, Sigríður, Friðrik
og Jónas sem var yngstur. Auk
þeirra áttu þau hjón, Þorvaldur og
Valgerður Anna, tvo drengi, Bjarna
og Jónas, sem þau misstu á unga
aldri.
Sigurður var snemma látinn
vinna á heimili sínu, eins og títt var
með böm á þessum tímum, hann
sótti vatnið í bæjarlækinn og bar
það heim í skjólum. Hann minntist
þess síðar á ævinni hve þetta hefði
oft verið erfitt og hve djúpt skarð
hefði markast í hugann við þetta
verk. En hann komst að því að
verkefnið var ærið og lífsgjöfult,
að vinnan skapaði betri lífsafkomu
þótt ekki væri annað en að hafa
hreint og gott vatn í bænum. Hann
varð snemma viljugur til verka og
vart kominn af barnsaldri er hann
var svo heppinn að honum bauðst
launað starf. Hann fékk vinnu við
vegagerð á Mýmnum og í uppsveit-
um Borgarfjarðar. Þá vom dráttar-
hestar spenntir fyrir vagna og ung-
ir drengir látnir leiða þá til og frá
þeim stöðum er möl var mokað á
vagnana og þar sem hún var síðan
sett í veginn. Þeir vegir sem þannig
vom lagðir vom þess tíma mann-
virki, byggð fyrir hestvagna og
kerrar. Bifreiðir voru ekki komnar
til sögunnar þá.
Þannig vann Sigurður við vega-
gerð í nokkur sumur og honum
áskotnuðust einhveijir aurar sem
hann sparaði og geymdi vel. Hann
var námgjam í skóla og braust til
t
Móðir okkar og tengdamóðir,
GUÐNÝ TÓMASDÓTTIR,
Stekkjarholti 1,
Akranesi,
andaðist í Sjúkrahúsi Akraness föstudaginn 2. febrúar.
Fyrir hönd aðstandenda,
Narfi Sigurþórsson,
Tómas Sigurþórsson, Guðrún Árnadóttir.
t
Útför systur, mágkonu og frænku okkar,
KARITASAR GUÐMUNDSDÓTTUR,
Bjarmastíg 2,
veröur gerð frá Akureyrarkirkju miðvikudaginn 7. febrúar kl. 13.30.
Fjölskyldan.
t
Sendiherra Danmerkur á Islandi,
HR. HANS ANDREAS DJURHUUS,
2.2. 1920-31.1.1990.
Útförin fer fram frá Dómkirkjunni í Reykjavík miðvikudaginn 7.
febrúar kl. 13.30. Þeir, sem vilja votta honum virðingu sína, geta
ritað nafn sitt í bók, sem mun liggja frammi í danska sendiráð-
inu, gengið inn um dyr sendiherrabústaðarins, Hverfisgötu 29,
mánudag og þriðjudag 5. og 6. febrúar kl. 12.00-14.00.
Danska sendiráðið í Reykjavík.
t
Systir okkar og mágkona,
BETTY GUÐMUNDSDÓTTIR,
Seljavegi 19,
verður jarðsungin frá Dómkirkjunni þriðjudaginn 6. febrúar kl.
13.30.
Blóm vinsamlega afþökkuð, en þeim sem vildu minnast hennar,
er bent á Krabbameinsfélagið.
Gyða Guðmundsdóttir,
Ágúst Guðmundsson, Bjargey Stefánsdóttir,
Grímur Guðmundsson, Elfn Sæmundsdóttir
og aðrir aðstandendur.
mennta af dugnaði og harðfylgi.
Eftir þijá vetur við Flensborgar-
skóla varð hann gagnfræðingur
þaðan, árið 1904. Og hann tók
kennarapróf frá þeim sama skóla,
árið 1905. Námsárin f Flensborg
voru sannarlega erfið, sagði hann,
aðbúnaður var slæmur á vistinni,
vatnið fraus í pípunum svo að við
skulfum úr kulda og hungrið gerði
einnig var við sig, sagði hánn enn-
fremur. Á þessum ámm var hann
á hvalavertíð austur á Mjóafirði á
sumrin. Norskur hvalari og útgerð-
armaður, Ellefsen að nafni, sem
hafði haft bækistöð fyrir vestan,
var að flytja austur á Mjóafjörð
þegar Sigurður komst í kynni við
hann. Ellefsen þessi var mikill
reglumaður á alla hluti og mesti
sómakarl. Hvalveiðistöð sína setti
hann niður á Asknesi við Mjóafjörð.
Sigurður sagði oft sögur af því
er hann var á hvalavertíðum austur
á Mjóafirði. Hann sagði frá því er
hann vann við hvalskurðinn, hvem-
ig spikið var skorið frá og brætt í
lýsi en kjötinu var fleygt. Þá komu
bændur í flokkum ofan frá Héraði
til að sækja kjöt sem þeir fengu
ókeypis. Þeir norsku héldu að þar
fæm eskimóar en þeir vom ljarska
vitlausir og flestir óreglumenn,
sagði Sigurður. Fyrir þær sakir
vom örar mannabreytingar hjá Ell-
efsen og Sigurður kynntist mörgu
fólki. Ellefsen hafði þijú skip við
þessa útgerð, tvo hvalfangara og
eitt skip sem var jafnan í fömm
með lýsi, frá íslandi til Noregs.
Alls var Sigurður þama í vinnu í
þijú sumur. Síðla sumars, árið
1905, þegar hann var á heimleið
af vertíð frá Mjóafirði varð hann
samferða manni yfir Borgarfjörð
sem hét Sigurður Þórólfsson. Tóku
þeir tal saman og hafði Sigurður
þessi Þórólfsson verið sendur til að
setja á laggir alþýðuskóla á Hvítár-
bökkum í Borgarfirði. Fékk hann
Sigurð Þorvaldsson í lið með sér til
að kenna við skólann. Þar kenndi
hann í tvo vetur og hlaut góðan
vitnisburð hjá Sigurði Þórólfssyni
fyrir kennsluna. Þá var nemandi
hans við skólann, ung stúlka, Guð-
rún Sigurðardóttir frá Víðivöllum í
Skagafirði. Þar féllu þau hvort fyr-
ir öðm og heitbundust, árið 1907.
Þá um vorið sigldi hann til Dan-
merkur til frekara náms, var við
Lýðháskólann í Askov, veturinn
1907-1908. Sumarið 1908 sótti
hann kennaranámskeið við Lýð-
háskólann í Askov. Veturinn 1908-
1909 var hann í Kpnnaraháskólan-
um í Kaupmannahöfn og lauk það-
an prófi vorið 1909. Aldrei kom
hann heim til íslands í leyfi á þess-
um námsámm sínum erlendis, það
vom einfaldlega öngvir peningar til
að ferðast, hafði hann útskýrt. En
hann hélt þó sambandi við fjöl-
skyldu sína og unnustu og skrifaði
þeim reglulega. Rétt áður en hann
ætlaði að búast til heimferðar að
loknu námi veiktist hann svo hast-
arlega að það varð að flytja hann
á sjúkrahús í Kaupmannahöfn þar
sem hann lá, rænulítill, í nokkra
mánuði.
Lengi vel vissu læknarnir ekki
hvað að honum amaði og gerðu þá
á honum skurði til að leita mein-
semdarinnar. Þá fundu þeir hnefa-
stórt kýli sullaveikibandorms rétt
við lifrina og fjarlægðu það. Sigurð-
ur talaði um það hvernig þessi sjúk-
leiki hefði gengið nærri lífi sínu,
hvernig hann hefði mátt þola vítis-
kvalir í þessari lífsbaráttu og hvern-
ig læknamir hefðu linað þjáninguna
með morfíni. Hann talaði ennfrem-
ur um það hve fráhvarfseinkenni
lyfjaíina hefðu verið sér þungbær,
hve mikill þorsti hefði þá sótt að
sér. Og þá þráði hann vatnið í
bæjarlæknum heima í Álftártungu-
koti og einsetti sér að hann skyldi
drekka svo mikið sem hann gæti
af vatninu heima þegar þangað
kæmi. Þann 10. september, árið
1909, barst fjölskyldu hans kveðja
frá Kaupmannahöfn, þaðan sem
hann skrifaði og sagðist vera á
batavegi. Hann kom heim til ís-
lands rétt eftir áramótin 1909-1910
og þá um haustið fluttu þau Guðrún
vestur á ísafjörð þar sem hann réð
sig til kennslu við Bamaskólann á
ísafirði. Þar kenndi hann í 6 vetur,
samfellt.
Hann minntist þess, að þar fyrir
vestan hefði hann, eitt sinn, farið
í haustgöngur fyrir einhvern kunn-
ingja sinn. Til þess tíma hafði hann
alla tíð verið fráhverfur þeim
hneigðum sem etja mönnum til
neyslu áfengra drykkja eða notkun-
ar annarra vímuefna. í þetta sinn
lét hann þó undan fortölum gangna-
manna og tók lítið eitt á þeim vökva
sem þeir höfðu meðferðis. Kannski
var það mest til að forherða sjálfan
sig gegn því sem hann hafði alla
tíð haft illan bifur á. „Víst tók hann
hrollinn úr, en ég varð eitthvað svo
undarlegur í höfðinu," sagði Sigurð-
ur um sjálfan sig. En Sigurður
Þorvaldsson varð einstakur reglu-
maður á áfengi upp frá þessu, bind-
indi á vín og tóbak hélt hann til
æviloka.
Þann 6. maí, árið 1910, gengu
þau Sigurður og Guðrún í hjóna-
band sem átti eftir að verða þeim-
farsælt og hamingjuríkt. Árið 1914
kaupir Sigurður jörðina Sleitu-
Bjarnarstaði í Kolbeinsdal í Skaga-
fírði, þangað sem þau hjónin fluttu
og hófu búskap, það sama ár.
Tveimur árum áður hafði Sigurður
verið á ferð með Gísla Sigurðssyni
frá Víðivöllum, mági sínum, þeir
t
Kongeriget Danmarks overordentlige og befuldmægtigede am-
bassador i Island
HR. HANS ANDREAS DJURHUUS
Kommandor af forste grad af Dannebrogordenen,
2.2. 1920-31.1. 1990.
Bisættelsen finder sted onsdag den 7. februar kl. 13.30 fra Dom-
kirken i Reykjavík. Kondolencebog er fremlagt pá Den kongelige
danske Ambassade, residensindgangen, Hverfisgata 29, mandag
den 5. februar og tirsdag den 6. februar kl. 12.00-14.00.
Kongelig dansk Ambassade, Reykjavík.
t
Hjartans þakklæti til allra þeirra er auðsýndu samhygð og vináttu
við fráfall og útför systur okkar,
ÞÓRUNNAR SIGURÐARDÓTTUR.
Systkinin.
voru í verslunarleiðangri til Sauðár-
króks og komu þá við á bænum
Reynistað. Sérstakur vinskapur var
með fólki frá þessum bæjum. Sig-
urði varð það eftirminnilegt hversu
hlýjar móttökur þeir hefðu fengið
þar á bænum og það sérstaka tillit
sem til hans var tekið vegna þess
hve menntaður hann var orðinn.
Oft var leitað eftir úrskurði hans í
ágreiningsmálum eða þá að hlutir
vom bornir undir hann til að lausn-
in yrði sem réttust og tryggust.
Hann ætti að vita manna best, svo
hámenntaður sem hann væri. Á
þeirri stundu, ef til vill annarri
fremur, hefði það fyrst hvarflað að
honum að setjast að í Skagafirði.
Nokkru síðar var Sigurður aftur á
ferð, ásamt Guðrúnu konu sinni.
Þau fóru um austanverðan Skaga-
fjörð, eins og leið lá út að Vatni á
Höfðaströnd, þar sem Amalía, syst-
ir Guðrúnar, bjó ásamt manni
sínum, Jóni Árnasyni. Nokkrar jarð-
ir á þeirri leið vöktu athygli þeirra
varðandi þann áhuga og vilja sem
þau höfðu fundið hjá sér til að eiga
eigið jarðnæði þar sem þau gætu
haft búskap og átt heimili. Sérstak-
Iega vom það bæirnir Hofdalir og
Sleitu-Bjarnarstaðir sem þeim þóttu
mest athyglisverðir í þessu sam-
bandi. Sleitu-Bjamarstaðir vom vel
í sveit settir, sjálft bæjarstæðið
þótti þeim sérdeilis fagurt og
skemmtilegt. Þar hafði landnáms-
maðurinn Sleitu-Björn sett ból sitt,
í annars mjög svo víðfeðmu land-
námi sínu. Þegar þau komu aftur
heim að Víðivöllum vöktu þau máls
á þessu við Gísla, bróður Guðrúnar,
og báðu hann að fylgjast með því
ef þessar jarðir yrðu til sölu í næstu
framtíð. Eins og fyrr segir keyptu
þau jörðina Sleitu-Bjarnarstaði árið
1914, af Magnúsi Ásgrímssyni sem
flutti til Ameríku, en hann hafði
orðið að selja jörðina nauðugur.
Kaupverð var 5.400 krónur og þótti
það mikið fé í þá daga. Gísli, mág-
ur Sigurðar, hafði milligöngu um
kaupin og gekk í ábyrgð fyrir þeim.
Sigurður sagði frá því að hann hefði
átt svartan og stóran hest sem
hann seldi á 400 krónur. Þeir pen-
ingar vom góð greiðsla upp í kaup-
verð jarðarinnar og oft nefndi hann
hve honum hefði verið mikil eftirsjá
í þessum fallega hesti.
Sigurður og Guðrún eignuðust
12 börn, fjögur þeirra dóu ung en
átta komust til fullorðins ára. Þau
voru: Sigrún, f. 1910, húsfreyja á
Sleitu-Bjarnarstöðum, gift Óskari
Gíslasyni, þau em bæði látin. Gísli,
f. 1911, bifreiðarstjóri á Sleitu-
Bjamarstöðum, kvæntur Helgu
Magnúsdóttur, hann er látinn.
Gerður, f. 1915, kennari, nú búsett
á Sleitu-Bjarnarstöðum. Sigurður,
f. 1917, búfræðingur og bóndi á
Sleitu-Bjamarstöðum, kvæntur
Margréti Haraldsdóttur. Guðrún, f.
1918, búsett í Reykjavík, gift Jóni
Brynjólfssyni. Hann er látinn. Lilja,
f. 1923, nú búsett á Akureyri, gift
Sigurði Jónassyni. Hann er nýlát-
inn. Þórveig, f. 1925, kennarij nú
búsett í Gaulveijabæ, gift Olafí
Jónssyni skólastjóra þar. Jón, f.
1929, bifreiðarstjóri, búsettur á
Sleitu-Bjamarstöðum, kvæntur
Öldu Guðbrandsdóttur. Auk þeirra
áttu Sigurður og Guðrún einn fóst-
urson, Guðjón Þór Ólafsson, f.
1937, búsettur á Akranesi, kvæntur
Jónu Ólafsdóttur. Þau börn sem
Sigurður og Guðrún misstu vom:
Þorvaldur, f. 1921, dó úr barka-
bólgu tæplega 3 ára. Óskírður
tvíburi Þorvalds, f. 1921, drengur
Studioblóm
Þönglabakka 6, Mjódd,
norðan megin við
Kaupstað,
sími 670760
Kransar, krossar,
kistuskreytingur,
samúöarvendir
Sendingarþjónusta