Morgunblaðið - 16.02.1990, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. FEBRÚAK 1990
Sigmar J. Jónas-
son - Minning
Fæddur 9. október 1910
Dáinn 8. janúar 1990
Það er erfitt að mæla eftir fallna
öðlinga, ekki síst hafí þeir verið
taldir á tíðum nokkuð lausir á skeið-
inu. En minnumst þess að gæðing-
urinn aldni hefur eitt sinn verið
ungur foli, stundum baldinn, meira
að segja er það oft einkenni snilling-
anna.
Mér kemur þetta í hug er Sigmar
frændi minn hefur runnið æviskeið-
ið á áttugasta aldursári. Ég man
hann ungan, glaðan og þróttmikinn.
Fuliorðna fólkið sagði að hann væri
dálítið laus í rásinni, kynni ekkert
með peninga að fara, svona hálf-
gerður óráðsgemlingur, en þó besti
drengur, greiðugur, hjálpfús og allt
léki í höndunum á honum. Það var
vissulega ljóður á ungum manni á
þessum tíma, milli 1930 og 1940,
að bruðla með fengið fé.
Kynslóðin sem hafði mátt herða
sultarólina var ekki öll til grafar
gengin. Enn var sparsemi og ráð-
deild í heiðri höfð á íslandi.
Sigmar heitinn var aldrei sínkur.
Hann var löngum gefandinn en
ekki þiggjandinn, einbirni foreldra
sem þurftu ekki til annarra að
sækja, fjölhæfur með afbrigðum og
því liðtækur hvar sem var. Það
var auðvelt fyrir mann sem hann
að afla fjár, jafnvel á þeim tíma.
Simmi frændi var heldur aldrei
að fást um neina smámuni. Til þess
var hann of stór í sniðum.
Sigmar Jósep Jónasson var fædd-
ur í Miðfírði á Langanesströnd 9.
október 1910. Foreldrar hans voru
Jónas Pálsson og Hólmfríður Sig-
valdadóttir, búandi á Kverkártungu
í sömu sveit frá 1909 til 1935 en
síðar í Miðfirði. Jónas var fæddur
að Krákárbakka í Mývatnssveit
29. október 1874 en fluttist á
fyrsta ári í Ljótsstaði í Laxárdal
til Guðjóns Jónssonar og ólst þar
upp. Páll, faðir Jónasar, var Guð-
mundsson, fæddur á Litluströnd
við Mývatn, af Brúnagerðisætt.
Var hann bróðir Siguijóns, síðast
bónda á Grímsstöðum við Mývatn,
föður Fjalla-Bensa og þeirra mörgu
systkina, og Sigurðar (síðast bónda
í Skörðum í Reykjahverfí) föður
þeirra Knútsstaðabræðra, Karls og
Sigurðar. Móðir Jónasar var Guð-
rún Soffía Jónasdóttir frá Hólum í
Laxárdal og var Einar sterki eða
Árni Grímsson, útlaginn eða saka-
maðurinn nafntogaði og fjölvísi,
langafí hennar í móðurætt. Guðrún
Soffía var dóttir Maríu Bergþórs-
dóttur, dóttur Guðrúnar eldri Ein-
arsdóttur sterka.
Um Jónas Pálsson segir Indriði
Indriðason í Ættum Þingeyinga að
hann hafi verið mikið hraustmenni
og eldri Mývetningar munu vart
telja Pál Guðmundsson, föður hans,
loppinn. Hólmfríður, móðir Sig-
mars, var dóttir Sigvalda Þorsteins-
sonar, bónda á Þorsteinsstöðum,
Langanesi, Miðfjarðarnesi á Langa-
nesströnd en síðast og lengst á
Grund á Langanesi. Hann var af
ætt Styrbjamar sterka Þorsteins-
sonar úr Jökulsárhlíð. Faðir Sig-
valda var Þorsteinn Eiríksson,
bóndi á Heiði á Langanesi, Smyrla-
felli á Langanesströnd og síðast
Þorsteinsstöðum, nýbýli sem hann
reisti í landi Tungusels á Langa-
nesi, sem var eignaijörð hans.
Eiríkur, faðir hans, Þorsteinsson
Styrbjarnarsonar bjó á Gunnars-
stöðum í Þistilfirði og Heiði á
Langanesi, varð ungur hreppstjóri,
fyrst í Svalbarðshreppi og síðar í
Sauðaneshreppi, þótti mesti merkis-
maður og var jámsmiður góður.
Sigurbjörg, kona Sigvalda, var dótt-
ir Sigurðar Jónssonar, bónda á
Hróaldsstöðum í Vopnafirði, þess
er drakknaði í Nípslónum 4. desem-
ber 1865 á leið í Vopnafjarðarkaup-
stað. Telur Einar á Hofi hann hafa
verið mætan mann og getur sér-
staklega að hann hafi sjálfur stjórn-
að björgunaraðgerðum úr vökinni
— en hann féll niður um ótryggan
ís — gætt þess að ferðafélagar
hættu sér ekki um of við björgun-
artilraunir, að síðustu kvatt þá
með æðraleysi og sokkið.
Að baki Sigmari í móðurætt
stóðu margir nýtir menn hins
gamla bændasamfélags, smiðir á
tré og járn, vegghleðslu- og húsa-
gerðarmenn sem gerðu lífvænlegt
í okkar kalda einangraða landi,
ólærðu meistararnir sem skópu
mikið úr litlu.
Sigmar Jónasson var af góðu
alþýðufólki kominn í báðar ættir,
sterkustu stofnunum sem aldrei
bognuðu, kraftamönnum sem stóðu
keikir í veðrunum hörðu eða þrauk-
uðu eins og Bjartur í Sumarhúsum,
sauðþráir, ódrepandi. Sigmar var
heldur enginn kalkvistur. Það sýndi
hann er á reyndi.
Ég kynntist Sigmari heitnum
strax smástrákur á Ásseli, en fyrst
að ráði er við unnum saman í Síldar-
verksmiðjum ríkisins á Raufarhöfn
sumarið 1947. Það var sumarið
sem ég varð 16 ára. Við vorum
herbergisfélagar og unnum stund-
um saman þegar engin síld var en
fengist við hitt og þetta. Hann var
annars, að mig minnir, þá vélstjóri
í „gömlu verksmiðjunni" og vélarn-
ar þar voru nú ekki upp á það besta!
Sigmar var þá eins og ætíð góð-
ur frændi og félagi, glaðvær, sagði
sögur og lék löngum á als oddi,
yngissveinn í efra kanti og langt
frá piparsveininum. Sögurnar voru
e.t.v. ekki alltaf nákvæmlega sann-
ar enda kunni Sigmar að krydda
þegar hann vildi það við hafa og
er það ekki aðall góðra sögumanna
að láta ekki slá í söguna? Hann
átti líka gott skopskyn og var oft
orðheppinn.
Eitt sinn í síldarleysi man ég að
verið var að baksa við að mylja
niður harða klöpp og notaður þar
til gamall bor með bensínmótor,
hið mesta skrapatól og gerði nú
verkfall, rétt einu sinni, fór alls
ekki í gang til hverra ráða sem
gripið var. Þá kom Sigmar, rak
puttana í mótorinn og sá gamli
gekk sem nýr væri. Þá sagði Guð-
mundur Eiríksson, skólastjóri, sem
var verkstjóri við verksmiðjurnar á
sumrin og hafði fylgst með gangi
mála, við mig: „Ja, það er nú svona
að af öllum ykkur frændum tel ég
Sigmar fjölhæfastan.“ Guðmundur
mátti trútt um tala, hafði lengi
verið skólastjóri, var greindur og
þekkti vel frændlið Sigmars sem
var margt á Raufarhöfn og í ná-
grenni.
Ég get þessa litla atviks hér
máli mínu til stuðnings því að ég
taldi Sigmar heitinn alltaf með
afbrigðum fjölhæfan enda lagði
hann víða hönd á plóginn og mundi
jafnvel léttara að geta þess sem
hann fékkst aldrei við en hins sem
hann hafði einhvern tíma á lífsleið-
inni fengist við.
Árið 1949 verða þáttaskil í lífi
Sigmars. Þá gengur hann, hinn
13. mars, að eiga eftirlifandi konu
sína, Jakobínu Halldóru Þorvalds-
dóttur úr Reykjavík. Voru foreldrar
hennar Þorvaldur Eyjólfsson, stýri-
maður, þá látinn, og kona hans,
Jakobína Guðlaug Guðmundsdóttir,
eyfirskrar og þingeyskrar ættar.
Ungu hjónin bjuggu fyrst á Grettis-
götu 4 í íbúð sem Jakobína og
systkini hennar áttu en hófu fljót-
lega að byggja sér einbýlishús við
Fífuhvammsveg í Kópavogi.
HEILSUVIKA Í MARKINU
ÞREKHJOL I MIKLU URVALI
Ódýrt samanbrotiö....kr. 3.950,-
V-þýsk gæðahjól fró.kr. 11.250,-
. kr. 10.625,-

ÆFINGASTOÐVAR
margar gerðir.
Verð fró..........kr. 24.000,-
15%
stadgreiðsluafsláttur
10% afsláttur með
greióslukjörum
af þrek- og
æfingatækjum
FJÖLNOTATÆKI - 16 ÆFINGAR
Róður, bakpresso, armréttur, armbeygjur,
hnébeygjur o.fl. Verð frá kr. 18.400,-
Stgr. 17.260,-
ÆFINGABEKKIR 0G LÓÐ
Bekkur + 50 kg. lóðasett.
Verð frá kr. 11.700,- Stgr. 10.990,-
Bekkur með „legcurl" + 50 kg. lóðasett. Verð
frá kr. 15.300,- Stgr. 14.400,-
Ármúla 40.
Sími 35320.
444R
Þá kom sér vel hve fjölhæfur
Sigmar var og höndin hög. Þau
byggðu húsið að mestu sjálf með
aðstoð vina og kunningja. Var það
íbúðarhæft 1953 og fluttu þau þá
þangað. Mörg vora þó handtökin
eftir og sífellt var Sigmar að laga,
bæta og prýða.
Hann hafði mikið yndi af garðin-
um sínum enda var hann fallegur
og gróskumikill. Munu fleiri en ég
hafa fengið úr honum jarðarber,
rifsber, rabarabara og blóm því að
Sigmar var alltaf samur við sig.
Hans yndi var að veita og gefa
öðrum. Einnig ræktaði hann löng-
um kartöflur og rófur. Kom þá
bóndinn upp í honum. Annars lagði
hann hönd á margt. Hof þegar
heima í Kverkártungu skógerð, bjó
til gúmmískó úr bílslöngum. Þá
var hann sjómaður, oft matsveinn,
vélstjóri, leigubílstjóri, ökukennari,
sölumaður, vann í Últíma við fata-
gerð og lengi trésmiður. Síðustu
árin, þegar heilsan var þrotin og
þrekið bugað, vann hann að inn-
heimtustörfum fyrir Kópavogs-
kaupstað og miðasölu í bíóinu þar.
Hann bjargaði sér alltaf einhvern
veginn, sneið sér stakk eftir vexti
og gekk uppréttur í spennubeltinu
þegar bakið var bilað.
Sigrnar Jónasson var gæfumað-
ur. Hann eignaðist góða, greinda
konu sem var honum samhent.
Heimili þeirra var hlýtt og gestrisni
mikil. Þau eignuðust tvö myndar-
og efnisbörn: Þorvald Jakob, fædd-
an 6. ágúst 1950, og Hólmfríði
Kolbrúnu, fædda 4. júní 1956.
Þorvaldur er lögregluþjónn í Kópa-
vogi, en blikksmiður að mennt,
giftur Elínu Richardsdóttur, kenn-
ara Björgvinssonar, viðskiptafræð-
ings, og Jónínu Júlíusdóttur, konu
hans. Elín og Þorvaldur eiga tvö
börn, Agnesi Ösp, 12 ára, og Hlyn
Stein, 9 ára í þessum mánuði.
Hólmfríður Kolbrún er fóstra að
mennt, gift Eðvald Geirssyni, sem
er með innflutningsfýrirtæki. For-
eldrar hans eru: Geir Christensen,
rafvirki og Guðrún Eðvarðsdóttir.
Hólmfríður og Eðvarð eiga þqu
böm: Hilmar, 12 ára, Ævar Frey,
7 ára, og Guðrúnu Ýr, eins árs.
Sigmar og Jakobína bjuggu á
Fífuhvammsvegi 43 til 1983 en
fluttu þá í Hamraborg 26 í Kópa-
vogi, þar sem heimili þeirra hefur
verið síðan. Fyrir jólin fór Sigmar
svo í Sunnuhlíð, hjúkrunarheimili
aldraðra í Kópavogi, þar sem hann
andaðist að kvöldi 8. þessa mánað-
ar.
Já, Simmi frændi er allur. Hann
var ekki bara venjulegur frændi,
heldur stórfrændi og stóð undir
nafni. Arndís, föðuramma mín, og
Hólmfríður, móðir hans, voru syst-
ur. Helgi, föðurafi minn, og Jónas
bræður. Á Kverkártungu, af-
skekktu heiðarbýli á Langanes-
strönd, lágu fyrstu sporin hans.
Þar lærði hann að bjarga sér, vera
sjálfum sér nógur og greiða götu
grannans. Hann átti góða foreldra
sem áttu hjá honum skjól í ellinni.
Sjálfur var hann frábær heimilis-
faðir og faðir. Hann lifði mestu
umbrotatíma íslandssögunnar,
vélaöldina, og náði þar snemma
tökum. Gæti Sigmar ekki látið vél
ganga gerðu það ekki aðrir. Greið-
vikni og hjálpsemi skipuðu ætíð
hjá honum öndvegi. Það skipti engu
máli þótt hann borgaði brúsann,
ánægja hans var að miðla öðrum.
Hann hélt fast við skoðanir sínar,
þegar svo bar undir, en ætlaðist
þó ekki alltaf til að vera tekinn
alvarlega. Það gat verið gaman að
ganga stundum fram af fólki. Þá
var hann ekki allur þar sem hann
var séður, en lögum þó hollráður
og hreinskiptinn. Ég votta eftirlif-
andi eiginkonu hans, bömum,
bamabörnum og fóstursystur,
Sigríði Sigurðardóttur, fyrram hús-
freyju á Melavöllum á Langanes-
strönd, og öðram nánustu dýpstu
samúð. Konu minni, útlendri,
reyndist hann allra frænda best.
Hún þakkar honum fyrir allt, sér-
staklega öll blómin.
Ég óska Simma frænda blessun-
ar. Hann var mætur maður og
drengur góður.
Hjörtur Jónasson
I
(
(
(
(
(
(
(
i
(