Morgunblaðið - 16.02.1990, Blaðsíða 25

25
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. FEBRÚAR 1990
Þorsteinn Pálsson um kaupin á hlutabréfum í Samvinnubankanum:
Hjálparaðgerð við SÍS
Ríkisbönkum breytt í hlutafélög, segir viðskiptaráðherra
hálfu. Hvað verður þá um samruna
Landsbanka og Samvinnubanka,
en samrunahagræðingin hefur
verið nýtt til að réttlæta hátt kaup-
verð bréfanna?
Þorsteinn krafði ráðherra frek-
ari skýringa um þetta efni. Er
ráðherra, spurði hann, tilbúinn að
lýsa því yfír að hann styðji sam-
runa bankanna, ef verður af frek-
ari kaupum Landsbanka á hluta-
bréfum í Samvinnubankanum?
JÓN Sigurðsson, ráðherra bankamála, fylgdi í gær úr hlaði í Sam-
einuðu þingi skýrslu sinni um kaup Landsbankans á hlutabréfúm
SÍS í Samvinnubankanum. Hann lét að því liggja að Búnaðarbank-
inn kynni að einhverju léyti að koma inn í frekari kaup á hluta-
bréfúm í Samvinnubankanum. Rekstur bankans myndi á síðari
stigum verða yfirtekinn af bönkunum báðum.
Þorsteinn Pálsson, formaður Sjálfstæðisflokksins, sagði m.a. að
lesa mætti út úr skýrslunni, sem og aðdraganda málsins, að kaup
Landsbankans á hlutabréfúm SÍS hafi verið gerð með atbeina og
afskiptum ríkisstjórnarflokkanna í þeim tilgangi að koma Sam-
bandinu til aðstoðar. Kaupin hafi verið gerð án þess að nægjanleg-
ar upplýsingar hafi verið lagðar fram, sem réttlættu yfirverð eða
aðstoð af þessu tagi. Hann sagði og að ríkisstjórnin hafi staðið
svo að þessu máli að skaðað hafi stöðu Landsbankans.
Kemur Búnaðarbankinn
til sögunnar?
Jón Sigurðsson, ráðherra
bankamála, sagði að baksvið
þeirra viðskipta, sem fram hafi
farið að frumkvæði Landsbank-
ans, hafi verið nauðsynin á því að
einfalda kerfi peningamála í
landinu, og stuðla að færri og
stærri peningastofnunum. Hann
sagði og að samruni hlutafélaga-
bankanna hafi opnað möguleika á
því að breyta ríkisbönkunum í
hlutafélög, sem í fyrstu væru að
öllu leyti í eigu ríkisins en hefðu
heimild til að bjóða út hlutabréf.
Ráðherrann lét að því liggja að
Landsbankinn hafi ekki að svo
stöddu aðstöðu til að kaupa upp
hlutabréf Samvinnubankans. Bún-
aðarbankinn kynni að einhverju
leyti að koma inn í þau kaup.
Rekstur Samvinnubankans myndi
síðar yfirtekinn af bönkunum báð-
um.
Ráðherrann boðaði breytingar á
lögum um banka og sparisjóði,
sem heimiluðu m.a. breytingu
Þetta kemur fram í svari fjár-
málaráðherra við fyrirspurn frá
Guðmundi H. Garðarssyni (S-Rv).
Skattþrep virðisaukans eru sem
hér segir í EB-ríkjum:
Belgía. Fjögur skattþrep: 6%,
17%, 19% og 25%. í lægsta þrepi
eru matvæli, lyf, bækur, listaverk
og fornmunir.
Halldór Blöndal rakti gang
þess máls í þingræðu í gær,
fimmtudag, og krafði iðnaðarráð-
herra sagna um, hvað ríkisstjórnin
hefði gert til úrlausnar.
Jón Sigurðsson, iðnaðarráð-
herra, sagði m.a. að ef Byggða-
þeirra í hlutafélög. Ennfremur
fumvarp um samvinnufélög, sem
heimilaði útgáfu og sölu stofn-
sjóðsbréfa.
Rangar upplýsingar
ráðherra
Þorsteinn Pálsson sagði það
rangt í skýrslu ráðherrans að
Landsbankinn hafi haft frum-
kvæði að kaupum á hlutabréfum
SÍS. Frumkvæðið hafi verið Sam-
bandsins og ráðherrar hafi fylgt
því frumkvæði eftir.
Þorsteinn vitnaði m.a. til um-
mæla Lúðvíks Jósepssonar, banka-
ráðsmanns Alþýðubandalagsins, í
Þjóðviljanum, en hann hafi þar
sagt að eina sjáanlega skýringin
á þessu háa kaupverði væri sú að
Sambandið rambaði á barmi gjald-
þrots. Hann vitnaði og til ummæla
Steingríms Hermannssonar, for-
sætisráðherra, í viðtali við Morg-
unblaðið (17. september sl.), en
þar hafi hann m.a. talað um að
fleiri þyrftu til að koma en Lands-
Bretland. Eitt þrep, 15%. Und-
anþágur frá skattinum eru fjöl-
margar, m.a. matvæli, prentmál,
eldsneyti, fólksflutningar, bygging
íbúðarhúsnæðis.
Danmörk. Eitt þrep, 22%. Und-
anþágur: dagblöð, tímarit, söfn,
listaverk.
stofnun gæfi eftir 1. veðrétt myndi
málið trúlega leyst.
Fleiri þingmenn tóku til máls.
Rætt var um fyrirgreiðslu Ríkis-
ábyrgðarsjóðs, að Byggðastofnun
hækkaði lán sitt og að Fiskveiða-
sjóður endurskoðaði afstöðu sína.
Þorsteinn Pálsson: Kaupin gerð
með afskiptum ríkisstjórnar-
flokkanna til aðstoðar SÍS.
bankinn, m.a. að „parkera þurfi“
1.600 m.kr. skuld SÍS við Sam-
vinnubankann í Seðlabankanum í
15 ár. Nú sé ljóst að af því verði
ekki. í greinargerð Ríkisendur-
skoðunar komi og fram að kaup-
verð bréfanna sé 200 m.kr. of
hátt, þótt miðað sé við samruna
Landsbanka og Samvinnubanka,
en sá samruni sýnist engan veginn
gefinn í stöðu málsins í dag. Þor-
steinn taldi það og segja sitt um
málið að Ólafur Ragnar Grímsson,
fjármálaráðherra, kallað banka-
stjóra á sinn fund, til að kanna
möguleika á þessum viðskiptum.
Frakkland. Tvö þrep, 5,5% og
18,6%. í lægra þrepi: matvæli,
lyf, bækur, fólksflutningar. Dag-
blöð ogtímarit hafa sérþrep, 2,1%.
Grikkland. Þijú þrep: 6%, 16%,
36%. Lægsta þrep: matvæli, lyf,
orkugjafar, fólksflutningar. Prent-
mál hefur aðeins 3% skatt.
Holland. Tvö þrep: 6% og
18,5%. í lægra þrepi: lyf, bækur,
blöð, tímarit, fólksflutningar,
rekstur gisti- og veitingahúsa,
listaverk.
írland. Tvö þrep: 10% og 25%.
í lægra þrepi fatnaður fullorðinna,
dagblöð, gas, gisti- og veitinga-
hús, byggingavinna. Undanþágur
frá skatti fjölmargar, m.a. mat-
væli, lyf, barnaföt, bækur.
ítalía._Fjögur þrep: 4%, 9%, 19%
og 38%. í lægsta þrepi: ýmis mat-
væli, bækur, tímarit, íbúðarhús-
næði. í 9% þrepi: kjöt, léttvín,
kaffi, rafmagn, gas, veitingasala,
leiksýningar.
Lúxemborg: Tvö þrep: 6% og
12%, en að auki 3% þrep fyrir
ákveðnar tegundir matvæla. í 6%
þrepi eru m.a. matvæli, léttvín,
bækur, tímarit, dagblöð, veitinga-
sala, fólksflutningar.
Portúgal. Tvö þrep: 8% og 17%.
í lægra þrepi: ákveðin matvæli,
bjór, rafmagn, eldsneyti, veitinga-
hús, fólksflutningar. Helztu mat-
væli eru undanþegin skatti sem
og bækur og blöð.
Spánn. Tvö þrep: 6% og 12%.
í lægra þrepi: matvæli, lyf, bæk-
ur, blöð, tímarit.
V-Þýzkaland. Tvö þrep: 7% og
14%. í lægra þrepi: matvæli, bæk-
ur, blöð, tímarit, fólksflutningar,
listaverk.
Jón Sigurðsson viðskiptaráð-
herra: Baksvið kaupanna var ein-
földun á kerfi peningastofnana.
Rí kisstj órnarafskipti
skaða Landsbankann
Þorsteinn gagnrýndi harðlega
afskipti ríkisstjórnarflokkanna af
málinu, sem hann taldi að skaðað
hefðu stöðu Landsbankans. Ef
stjórnvöld töldu stöðu SÍS svo al-
varlega, að hún réttlætti opinbera
aðstoð á kostnað skattborgara,
eða kaup hlutabréfa á yfirverði,
áttu þau að gera Alþingi grein
fyrir málinu, leggja allar stað-
reyndir málsins á borðið, og fylgja
málinu eftir á þeim vettvangi.
Samruni eða ekki samruni
Þorsteinn vitnaði til orða við-
skiptaráðherra, þessefnis, að Bún-
aðarbankinn kynni að koma inn i
frekari kaup á hlutabréfum Sam-
vinnubankans. Hann spurði, hvort
staða Landsbankans leyfði ekki
frekari hlutabréfakaup af hans
Friðrik Sophusson beindi
þeirri fyrirspurn til fjármálaráð-
herra hvenær á árinu jöfnunar-
gjald yrði afnumið. Hann spurði
og, hvort gjaldið yrði lækkað í
áföngum eða afnumið í einu lagi.
Friðrik sagði að gjald þetta hafi
upphaflega verið lagt á þegar til-
teknir tollar vóru lagðir niður með
samningi við EB og EFTA. Síðar
hafi stjórnvöld lýst því yfir að
þetta 5% gjald yrði lagt niður þeg-
ar horfið yrði frá söluskatti til virð-
isauka. Loks hafi stjórnvöld stað-
fest þetta heit við gerð kjarasamn-
inga fyrir u.þ.b. ári.
Eigið fé og lán til eins aðila
Þorsteinn vék og að meintum
ónógum tryggingum SÍS vegna
skulda við Landsbanka og Sam-
vinnubanka. Hann hafði eftir
Lúðvík Jósepssyni að skuldir SIS
við Samvinnubankann hafi í sept-
ember sl. numið um 1.500 m.kr.^
Það þýddi að bankinn hefði lánað
til eins aðila, SÍS, um 200% af
eigin fé. Skuldir SÍS við Lands-
bankann hafi verið taldar um
2.600 m.kr. Það svaraði til um 50%
af eigin fé Landsbankans í lán til
eins aðila. Miðað við þessar tölur
og samruna bankanna væru skuld-
irnar um tveir þriðju af eigin fé'
eftir hugsanlegan samruna.
SÍS-vextir og aðrir vextir
Þorsteinn sagði að SÍS hafi
samþykkt sölu hlutabréfanna í
trausti þess að til viðbótar um-
sömdu kaupverði komi 60 m.kr.
„vaxtaleiðrétting“ vegna 4ra mán-
aða „tafar“ á afgreiðslu málsins.
Þetta eru 33% vextir eða 11%
raunvextir á sama tíma sem ríkis-
skuldabréf eru seld með 6% vöxt-
um til kaupenda. Meðalraunvextir
sl. ár hafi verið 4,5-5%.
Viðskiptamenn Landsbankans
eiga að greiða SÍS 11% raunvexti
í þessu umdeilda hlutabréfakaupa-
máli á sama tíma og þeir, sem
leggja þar fjármuni inn, njóta allt
annarra kjara.
Niðurstaða
Loks sagði Þorsteinn að niður-
staða sín eftir að hafa lesið um-
rædda skýrslu og önnur gögn
málið varðandi væri sú, að kaup
bréfanna væru gerð að frumkvæði
Sambandsins, með atbeina og af-
skiptum ríkisstjórnarflokkanna, til
að koma SÍS til aðstoðar. Kaupin
væru gerð án þess að fram hafi
verið lagðar nægilegar upplýsing-
ar til að réttlæta yfirverð eða opin-
ber afskipti, sem telja verði undan-
tekningu frá þeirri meginreglu, að
fyrirtæki beri sjálf ábyrgð á fjár-
hagsstöðu sinni. Ríkisstjómin hafi
haldið þannig á málum að skaðað
hafi stöðu Landsbankans.
Umræðu var frestað til nk.
mánudags vegna fjarveru forsæt-
isráðherra, en hann var staddur á
framkvæmdastjómarfundi Fram-
sóknarflokksins.
Ólafur Ragnar Grímsson
sagði í fyrri ræðu sinni um málið
að ekki væm allir á einu máli um
réttmæti þess að fella þetta gjald
niður. Það styrkti tiltekna inn-
lenda framleiðslu. Engin ákvörðun
hafi verið tekin um það hvort eða
hvenær gjaldið yrði afnumið. í
seinni ræðu sinni sagði ráðherra
að ákvörðun um þetta efni yrði
tekin á þessu ári.
Friðrik Sophusson taldi svar
ráðherra dæmigert fyrir efndir
ríkisstjórnarinnar á fyrirheitum
gefnum við skattálagningu og
samningagerð.
Virðisaukaskattur í EB-ríkjum:
Skattþrep víðast tvö eða fleiri
Matvæli í lægra skattþrepi
AÐEINS í tveimur af tólf EB-ríkjum er eitt skattþrep, Danmörku
og Bretlandi. í Bretlandi eru margar undanþágur frá skattinum
en fáar í Danmörku. í öllum öðrum EB-ríkjum eru skattþrep tvö
eða fleiri.
Slippstöðin á Akureyri:
Skortir lán til
raðsmíðaskips
FISKVEIÐASJÓÐUR hefúr synjað um lánveitingu til raðsmíða-
skips í Slippstöðinni á Akureyri, sem Meleyri hefúr nú gerzt kaup-
andi að. Byggðastofnun hefur hinsvegar samþykkt að lána 40%
smíðakostnaðar, eða 140 m.kr., gegn samhliða 1. og 2. veðrétti á
móti hugsanlegum öðrum lánveitanda að 40% byggingarkostnað-
ar, en lánsfjármögnun nýsmíði hér á landi heftir numið 80% af
heildarkostnaði. Vöntun 40% af lánsfjármögnun hefúr skapað veru-
legan vanda hjá Slippstöðinni á Akureyri sem hefur ekki of mörg
verkefni framundan.
Jöfiiunargjald:
Engin ákvörðun
um niðurfellingu
ÓLAFUR Ragnar Grímsson fjármálaráðherra sagði á Alþingi í
gær, að ekki hafi verið tekin ákvörðun um hvort né hvenær jöfiiun-
argjald verði aftiumið. Ráðherra lét þó að því liggja að ákvörðun
þar um yrði tekin á þessu ári.
Friðrik Sophusson (S-Rv) minnti á að því hafi verið heitið að
jöfhunargjald yrði fellt niður við upptöku virðisaukaskatts. Þá
hafi hinu sama verið heitið við gerð kjarasamninga fyrir ári.