Morgunblaðið - 17.02.1990, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. FEBRUAR 1990
33
Minning:
Steinunn Matthías■
dóttir á Hæli
Fædd 8. október 1912
Dáin 6. febrúar 1990
„Það voru góðir dagar.“ Svo
mæltist Steinþóri föðurbróður
mínum, er við áttum stutt spjall
saman, daginn eftir lát Nunnu.
Þegar fólki eins og þeim heppnast
að njóta saman ævinnar, á þeirra
hátt. Eignast og ala upp 5 heilbrigð
og dugmikil böm. Fylgjast með og
hafa dtjúga hönd í bagga með upp-
vexti barnabarna, sem gefa foreldr-
um sínum í engu eftir hvað gjörvi-
leik snertir.
Það eru góðir dagar. Það er
ævi, sem ekki er kastað á glæ.
Steinunn Matthíasdóttir gekk að
eiga eftirlifandi mann sinn, Stein-
þór Gestsson, sama dag og Einar
heitinn bróðir hans giftist Höllu
Bjarnadóttur.
Þau hófu saman tvíbýli á Hæli
og er með ólíkindum hversu vel og
snurðulaust það sambýli tókst, því
oft hefur eflaust tekið á taugarnar.
En öll áttu þau jafnmikinn og góð-
an hlut að máli að sýna fórnfýsi
og umburðarlyndi hvursu sem bját-
aði á.
Þau byggðu sér nýjan bæ, tvíbýl-
ishús harla einkennilega hannað,
vart á nokkurn hátt hentugt né
þægilegt til íbúðar. Eitt hafði það
þó fram yfir öll önnur hús. Þar var
fyrir slysni ótakmörkuð aðstaða til
Ieikja og íþróttaiðkana, fyrir fjör-
mikla krakka. Af þeim var nóg á
Hæli. 10 börn fæddust og ólust upp
í húsinu, 5 á hvoru heimili. Á sumr-
in voru svo oft flestöll barnabörn
föðurömmu okkar og til að greina
í sundur allan þennan skara var
okkur skipt niður í óteljandi eining-
ar. Stóm strákarnir, litlu strákarn-
ir, stóru stelpurnar. Möggurnar,
Gestarnir, Hjaltakrakkar, Gísla og
Gunnubörn og Geirastrákarnir.
Okkur, sem ólumst upp á Hæli
á þessum árum, ber öllum eindreg-
ið saman um að hvergi var betra
að vera. Og okkur liggur við, svona
alveg yfirlætislaust, jafnvel að
brosa aðeins út í annað. Þegar vin-
ir og makar halda því fram að þau
hafi einnig átt ágætis æsku- og
uppvaxtarár, þó þeim hafi ekki ver-
ið varið á Hæli.
Við segjum ekkert en vitum bet-
ur.
Nú emm við að kveðja enn einn
af okkar æskuleiðtogum, sem gaf
okkur svo ómetanlegt veganesti.
þegar við eitt af öðru lögðum af
stað, með malpokann okkar út á
lífsbrautina. Sem skapaði okkur
þessar aðstæður og heimili sem við
unnum svo heitt og gerði okkur að
góðu fólki.
Nunna vann mikið starf og gaf
ríkulega af sínum persónuleika til
að halda fjölskyldu sinni saman sem
einni sterkri heild, þrátt fyrir ýmsa
erfiðleika. Best komu mannkostir
hennar í ljós þegar gamla húsið
brann og allt sem við áttum varð
að ösku á örskammri stund. Þá stóð
hún teinrétt og ákveðin í að láta
ekkert aftra því að tvíbýlið á Hæli
héldi sínum gamla svip.
Allt þetta erfiði og umstang, var
dýru verði keypt, að síðustu barðist
hún við erfiðan sjúkdóm.
„Rokkarnir eru þagnaðir."
Við sem fengum að þekkja
Nunnu og njóta visku hennar og
gáfna samgleðjumst. Hún hefur nú
öðlast langþráða hvíld og ró eftir
langt og mikið dagsverk. Þó eigum
við um sárt að binda. Það er eitt-
hvað svo tómlegt eftir að hún fór.
En við hittumst bráðum aftur á
nýju Hæli og getum þá kannske
farið í spurningaleik, eða að Nunna
segir okkur sögu frá því eins óg
það var í gamla daga.
Þetta voru góðir dagar.
Eiríkur Einarsson
Í upphafi aldarinnar voru aðeins
30 jarðir í byggð í Gnúpverjahreppi
og hélst það að mestu óbreytt fram
yfir 1930. Heimilin voru mann-
mörg, sennilega til jafnaðar um 10
manns í heimili þegar fæst var, og
þessi stóru heimili voru mörg reglu-
leg menningarsetur, þar sem bók-
menntir þjóðarinnar voru lesnar
ofan í kjölinn og þær ræddar og
gagnrýndar og til viðbótar var flest
það sem gefið var út af þýddum
bókmenntum einnig lesið með
gagnrýnum huga, og þannig léku
nýir og þjóðlegir menningarstraum-
ar um unga fólkið, sem á þessum
árum var að alast upp í sveitinni.
Heimilið í Skarði var þar framar-
lega í flokki og þar var forystan
örugg, því hjónin, bæði Matthías
Jónsson og Jóhanna Bjarnadóttir,
voru bæði fluggáfuð og bókhneigð.
Ég kynntist þessum hjónum báðum
vel og hef oft dáðst að því, hve
miklum andlegum þroska þau höfðu
náð, og það mátti að vísu segja um
marga jafnaldra þeirra í sveitinni.
Matthías var fæddur í Skarði, og
var hann sonarsonur Jóns Gíslason-
ar frá Hæli og hefur fylgt þeim
frændum að vera orðheppnir, fljótir
til svara og hafa góða kímnigáfu.
Hafði Matthías alla þessa kosti til
að bera í ríkum mæli. Jóhanna
Bjarnadóttir var fædd í Glóru,
næsta bæ við Skarð, og var að allra
dómi fluggáfuð og svo næm og
minnug að hún kunni utanbókar
flest það sem hún las og hafði
mætur á.
Steinunn, sem var fædd í Skarði
árið 1912, var næst yngst fimm
systkina, en Bjarni var þeirra elst-
ur, fæddur 1907 og var hann með
foreldrum sínum alla tíð og þau í
skjóli hans, eftir að hann og yngsta
systir hans, Kristrún fædd 1923,
tóku við búinu, en ijölskyldan bjó
á Fossi í Hrunamannahreppi frá
1936 til 1982. Næst elstur var dr.
Haraldur fæddur 1908 kennari á
Laugarvatni og rithöfundur og
síðan er Guðlaug húsfreyja á Bjargi,
Hrunamannahreppi, fædd 1910. Oll
eru þessi systkini mjög vel gefin
bæði til munns og handa og í
fremstu röð að hveiju sem þau
hafa gengið.
Árið 1923 tók Ásaskóli til starfa
og var það heimavistarskóli fyrir
barnakennslu í sveitinni. Skólastjóri
var Unnur Kjartansdóttir frá Hruna
og var frænka hennar, Guðrún
Haraldsdóttir frá Hrafnkelsstöðum
lengst af, þar matráðskona. Það
kom fljótt í ljós, að Ásaskóli var
ekki neinn venjulegur skóli, því að
Unni tókst ásamt góðri barna-
kennslu að skapa hjá nemendum
sínum svo jákvæða lífssýn, að ég
hygg að flestir sem stunduðu þar
nám hafi búið að því alla ævi, og
að hluta má einnig þakka þetta
Guðrúnu frænku Unnar, því hún
var svo samstiga Unni í því merka
skólastarfi sem þarna fór fram.
Steinunn var á ellefta árinu þeg-
ar Ásaskóli tók til starfa og varð
fljótt ein af bestu nemendunum
þar. Hún var því eftir fjögra vetra
nám, eins og margir, sem á þessum
árum gengu í Ásaskóla, komin með
dijúga þekkingu á víðu sviði sögu
og bókmennta og svo það mikils-
verðasta, jákvæða afstöðu til lífsins
og þeirrar baráttu, sem margur
verður að heyja við óblíð örlög.
Ég man vel eftir Steinunni frá
þessum árum, þvi að krakkarnir úr
framsveitinrii komu oft við á Hæli,
þegar þau voru að koma eða fara
í skólann. Ég man að hún var þá
bráðefnilegur unglingur, sviphrein
og djarfmannleg og hvergi smeyk
að taka þátt í hörðum leikjum við
stráka jafnt og stelpur.
Á þessum árum varð skólagang-
an yfirleitt ekki löng því að lífsbar-
áttan leyfði ekki langa skólavist.
Steinunn var þó einn vetur í
kvennaskólanum á Blönduósi, og
veit ég að hún taldi sig hafa aflað
sér þar mikilsverðrar þekkingar,
sem hefði dugað henni vel á lífsleið-
inni.
Árið 1935 bundust þau Steinunn
Matthíasdóttir og Steinþór bróðir
minn á Hæli heitböndum. Móðir
okkar hafði þá rekið bú í all mörg
ár með okkur börnunum sínum, en
þar sem þeir tveir eldri bræðurnir,
Einar og Steinþór höfðu nú hug á
að fara að búa og stofna sjálfstæð
heimiíi, var nú ákveðið að mamma
eftirléti þeim jörðina og þeir byggðu
svo nýtt tvíbýlishús, þar sem gamla
íbúðarhúsið var orðið gamalt og
kalt.
Steinunn og Steinþór giftu sig
svo 12. júní 1937 og þann sama
dag giftu þau sig einnig Einar bróð-
ir minn og Halla Bjamadóttir. Þann
dag afhenti móðir mín ungu konun-
um öll umráð yfir heimilinu, en
þarna var fyrirhugað mikið sam-
starf í húshaldinu, m.a. á þann veg,
að í upphafi notuðu bæði heimilin
sömu eldavélina og að hluta var
eldað í sama potti fyrir bæði heimil-
in.
Ég undraðist það oft hve auðvelt
það virtist fyrir móður mína að af-
henda tengdadætrunum alla um-
sýslu á búinu, jafn stjórnsöm og
hún var. Mér þykir líklegt að þær
Steinunn og Halla hafi átt von á
einhveijum sambúðarerfiðleikum í
þessu sambandi, bæði við móður
mína og hvor við aðra, en aldrei
varð ég var við neina slíka erfið-
leika, en hér hafa eflaust allir aðil-
ar sýnt fátíða tillitssemi. Ég vil því
hér að leiðarlokum færa innilegar
þakkir til Steinunnar fyrir hve góð
og nærgætin hún var alla tíð við
hana mömmu.
Ég var kaupamaður hjá þeim
Steinunni og Steinþóri annað árið,
sem þau bjuggu og kynntist því þá
strax hve góð húsmóðir Steinunn
var, alltaf með nærandi og vel tilbú-
inn mat og hún var einnig mjög
dugleg við mjaltirnar og ekki síður,
þegar hún kom út að raka þegar
mikið lá við í hirðingum.
í búskap þeirra Steinunnar og
Steinþórs skiptust á skin og skúrir
á upphafsárum þeirra við búskap-
inn. Þannig var í nokkur ár stríð
við fjárpestirnar, en svo komu vel-
heppnuð fjárskipti, og síðan hefur
allt gengið áfallalaust. Óþurrka-
sumur hafa komið og gerðu heyöfl-
un næstum ómögulega, en nú hafa
menn um fleiri úrræði að velja til
að bjarga uppskerunni. En stærsta
breytingin var þegar ræktun túna
og akra var komin á það stig, að
engjaheyskapur var lagður niður.
Sú mikla ógæfa henti, að húsið'
sem byggt var á Hæli 1936 brann
til kaldra kola í janúar 1959 og
einnig öll búslóð þeirra hjóna. Með
góðri aðstoð margra manna, var
þegar um vorið ráðist í að reisa tvö
sambyggð íbúðarhús, eitt fyrir
hvora fjölskyldu, og nú var ekki
lengur eldað í sama pofti, en góð
og mikil samvinna hélst þó áfram
á ýmsum sviðum og á stórhátíðum
borðuðu oft allir við sama borð og
oft var miKiIl og góður söngur á
Hæli, þegar fólkið á báðum bæjum
og hópur gesta sameinuðust í einum
kór um réttir, afmæli eða á ein-
hverri annarri fjölskylduhátíð.
Þeim tókst það Steinunni og
Steinþóri að viðhalda mikilli glað-
værð á heimilinu hversdags með
heimilisfólkinu og þó sérstaklega
þegar gerður var sér dagamunur
af ýmsu tilefni. Vegna starfa heim-
ilisföðurins, sem var mest allan sinn
búskap annað hvort oddviti eða al-
þingismaður, þá var mjög mikill
gestagangur á Hæli og get ég bor-
ið um það, að Steinunn var sérstak-
lega gestrisin, og meðan heilsan
leyfði, þá unni hún sér ekki hvíldar,
og oft var þetta álag meira en góðu
hófi gegndi.
Þau Steinunn og Steinþór hafa
haft mikið barnalán. Börnin eru 5
og hafa þau öll stofnað sín heimili.
Þau eru: Jóhanna fædd 1938, skóla-
stjóri í Ásaskóla, Gnúpveijahreppi,
var gift Birgi Sigurðssyni, rithöf-
undi, en þau skildu og áttu þau 3
börn.
Gestur fæddur 1941, skattstjóri
í Reykjavík, kvæntur Drífu Páls-
dóttur lögfræðingi, þau eiga 3 böm.
Aðalsteinn fæddur 1943, starfs-
maður hjá Byko, kvæntur Hólm-
björgu Vilhjálmsdóttur, þau eiga 3
börn.
Margrét fædd 1946, giftist Kára
Sigurðssyni, en hann lést og áttu
þau 3 börn, seinni maður Már Har-
aldsson, bóndi í Háholti, og eiga
þau 2 börn.
Sigurður fæddur 1954, bóndi á
Hæli, kvæntur Bolette Höeg Koch,
þau eiga 2 börn.
Steinunn var lengi fram eftir ævi
ágætlega heilsuhraust og hafði
mikið vinnuþrek. Hún var eðlis-
hlédræg og naut sín best í litlum
hópi, en hún hafði mikið skopskyn
og var oft mjög glöð og kát í þröng-
um hópi. Hún las alltaf mikið góðar
bækur og mundi það sem hún hafði
Iesið og var mjög sýnt um að leggja
bókmenntalegt mat á þær bækur
sem hún las. Hún veiktist af alvar-
legum sjúkdómi fyrir all mörgum
árum og vann samt sín verk lengi
vel, eða á meðan það var henni
mögulegt. Hún sýndi einstakt
æðruleysi og sálarþrek í þessum
veikindum, en þetta er búið að vera
langt stríð og hún hefur nú síðustu
árin þurft að njóta mikillar og góðr-
ar hjúkrunar. Hér hafa margir í
hennar stóru fjölskyldu hjálpað til,
en mest hefur þó Steinþór lagt af
mörkum við að annast konu sína,
og áreiðanlega eins lengi og það
var honum mögulegt.
Ég vil svo hér að leiðarlokum
færa Steinunni innilegar þakkir fyr-
ir allt sem hún hefur gert fyrir mig
og mína, fyrir dætur mínar Unni
og Margréti og ekki minnst fyrir
drengina mína tvo Ólaf og Gest,
sem voru báðir hjá þeim á Hæli
sumarlangt snúningadrengir frá því
þeir gátu farið að hjálpa til og þang-
að til þeir voru komnir um ferm-
ingu. Þetta var þeim dýrmætur
skóli og Steinunn var þeim sem
besta móðir.
Ég vil svo fyrir okkur hjónin
færa Steinþóri bróður og allri hans
fjölskyldu innilegar samúðarkveðj-
ur með kæru þakklæti fyrir svo
margt, sem er svo gott að minnast
fyrir ykkar góða og oftast glaða
heimili. Þrátt fyrir þungbær veik-
indi nú síðustu árin, þá auðnaðist
Steinunni að ljúka miklu og gjöfulu
ævistarfi, sem húsmóðir á stóru
sveitarheimili og ala upp hóp af
börnum á jafn heilbrigðan hátt og
henni var lagið.
Blessuð veri minning um Stein-
unni Matthíasdóttur húsfreyju á
Hæli.
Hjalti Gestsson
t Þökkum innilega öllum þeim, sem sýndu okkur samúð og vinsemd við andlát og útför . MÖRTU ESTERAR HERMANNSDÓTTUR, Borgarnesi. Einnig þökkum við þeim, sem heimsóttu hana og aðstoðuðu í báráttunni við erfiðan sjúkdóm. Jón Hermannsson, t Móðir okkar, SIGRÍÐUR VILHJÁLMSDÓTTIR, Eikjuvogi 8, er látin. Sigurlaug Sveinbjörnsdóttir, Björg Sveinbjörnsdóttir Dranitzke.
Indriði Albertsson, Helga Indriðadóttir, Margrét Indriðadóttir, Magnús Indriðason. Helga Sveinbjörnsdóttir, Rúnar Indriðason, Sveinbjörn Indriöason,
i h t Útför eiginkonu minnar, móður okkar, tengdamóður og ömmu,
Við þökkum innilega öltum þeim er auðsýndu okkur vináttu og samúð við andlát og útför PÁLÍNU GUÐRÚNAR GUÐJÓNSDÓTT- UR,
BENEDIKTS GUÐMUNDSSONAR, Njörvasundi 10,
bónda á Staðarbakka. verður gerð frá Fossvogskirkju mánu-
Einnig þökkum við læknum og hjúkrunarfólki á Sjúkrahúsinu á daginn 19. febrúar kl. 13.30.
Hvammstanga góða umönnun í veikindum hans. Sigurður Emil Agústsson,
Ásdís Magnúsdóttir, Helga Sigurðardóttir, Sigurður Harðarson, .
Margrét Benediktsdóttir, Olafur H. Jóhannsson, Guðjón Sigurðsson, Sigrfður Pálsdóttir, Hermann Sigurðsson, Steinunn Sigurðardóttir,
Inqimundur Benediktsson, Matthildur G. Sverrisdóttir,
Jón M. Benediktsson, Þorbjörg Ólafsdóttir, Gréta Sigurðardóttir, Sveinbjörn Sævar Ragnarsson,
Rafn Benediktsson, Ingibjörg Þórarinsdóttir Kristín Sigurðardóttir
og barnabörn. og barnabörn.