Morgunblaðið - 25.02.1990, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25. FEBRUAR 1990
11
Enginn tími fyrir stofugang
Venju samkvæmt fer Karl Konráð
stofugang ásamt sérfræðingi upp
úr klukkan níu. Ef ekkert óvænt
kemur upp á stendur stofugangur
fram undir hádegi. Klukkan 9.50
tekur Karl á móti sjúklingi, sem
hann þekkir reyndar vel, fullorðnum
manni sem þarf að koma reglulega
á deild A-7 til að fá blóð. Til að
byija með þarf auðvitað að mæla
blóðið í manninum, ræða við hann
og rannsaka. þetta tekur aðeins 10
mínútur, en þá á eftir að ganga frá
sýnum til rannsóknar og gefa fyrir-
mæli.
„Þú ert allur að hressast,“ segir
Karl við broshýran sjúkling sem
stöðvar hann á ganginum og heilsar
honum eins og gömlum vini. En það
gefst ekki tími til frekara spjalls því
nú er pípað, neðan af slysadeild.
Ung kona hafði fundist meðvitund-
arlaus fýrir utan heimili sitt. Nú
þarf að bregaðst skjótt við. Lækn-
arnir ræðast við og alvaran leynir
sér ekki. Flest bendir til að konan
hafi orðið fyrir heilablóðfalli. Hún
er þegar í stað búin undir „CT“, eða
sneiðmyndatöku, sem er tiltölulega
ný og byltingarkennd tækni sem
kemur að góðum notum í slíkum
bráðatilfellum. Á sama tíma er kom-
ið ungan dreng, sem kennir sér
meins og þarf Karl að sinna honum.
Á meðan fær blaðamaður sér
sæti í afdrepi starfsfólks á slysa-
deild. Nokkuð sérstök aðstaða með
sjónvarpi, kaffikrók og sérhannaðri
viftu til að nema tóbaksþefinn á
brott frá vitum þeirra sem reykja
ekki. Þetta er hinn huggulegasti
staður og nokkurs konar félagsmið-
stöð starfsfólksins. Þar skiptast
menn á skoðunum. Þarna eru sam-
ankomnir þrír læknar, þar af einn í
kurteisisheimsókn. Blaðamaður
kemur sér strax að efninu og spyr
þá út í vinnu ungu læknanna, aðstoð-
arlæknanna. Það skal viðurkennast
að spurningin var eilítið leiðandi, en
gerði sitt gagn og kom af stað hröð-
um og hnitmiðuðum orðaskiptum:
„Vinnuálagið hefur alltaf verið
svona. Það er bara nýtt að menn
kvarti," segir sá fýrsti. „Þeir vinna
sem þrælar núna, en voru guðir í
eina tíð,“ segir annar og er greini-
lega ósáttur við harða afstöðu félaga
síns, sem minnist þess alls ekki að
hafa verið í guðatölu. „Maður var
eins og vinnudýr," bætir sá þriðji
við, en fær ekki fulllokið máli sínu
fyrir þeim sem fyrstur var til svars,
sem segist aldrei hafa kynnst ann-
arri eins vinnuþrælkun og í Svíþjóð
á sínum tíma. „En maður fékk þó
borgað fyrir,“ segir sá þriðji og
stendur upp.
Óskiljanlegur upplestur
Klukkan 11.15 berst kall frá deild
A-6. Karl rýkur af stað, en andar
sjálfur rólegar þegar upp er komið
því málum hafði þegar verið bjarg-
að. Klukkan 11.27 er hann aftur
kominn niður á slysavarðstofu að
huga að sjúklingi með vírus, hitasýk-
ingu. Þessi sjúklingur var inni fyrir
aðeins viku en hafði ennþá ekki náð
bata. Klukkan 11.40 er komið með
gamla konu, mjög slappa. Karl skoð-
ar hana og undirbýr innlögn. Rétt
fyrir kiukkan tólf hittir blaðamaður
ungan lækni, konu, sem var vakt
um nóttina en lauk sinni vakt fýrir
tveimur tímum, a.m.k. samkvæmt
launaskránni. Aðspurð segist hún
vera að ganga frá pappírum og vilja
huga að vírusjúklingnum, sem nú
var í höndum Karls, en hafði komið
inn þegar hún var á vakt í síðustu
viku. Karl snýr sér nú aftur að gömlu
konunni, en bregður sér síðan í mat
í 10 mínútur.
Eftir mat fer Karl upp á deild og
tekur upptökutæki úr vasa sínum.
Hann kveikir á því og byijar að tala
á hreint óskiljanlegu læknamáli um
ástand sjúklings. Þetta tæki er hægt
að stöðva í miðri setningu og þannig
getur hann spjallað við hjúkkurnar
nánast um leið og hann les inn.
Þetta er nokkuð óvenjulegur lestur,
þætti miður góður hjá þuli í Ríkisút-
varpinu en með ágætum hjá upp-
boðshaldara. Hann segir mér að seg-
ulbandsspólunni skili hahn til lækna-
ritara og þaðan komi hún til baka
í endanlegu formi sem „sjúrnal", eða
skýrsla um ástand sjúklings. Að
loknum upplestri fer hann beint inn
JÓHflNNES PflLMflSON FRAMKVÆMDASTJÓRI BORGARSPÍTALANS
\ auðsvnlegt að breyta
núgildandi kerfi
AÐSTOÐARLÆKNAR á Borgarspítal-
anum unnu að meðaltali um 100 yfir-
vinnutíma á mánuði á síðasta ári, að
sögn Jóhannesar Pálmasonar fram-
kvæmdastjóra, en á sumum deildum var
meðaltalið mun hærra. I samtali við
Morgunblaðið sagði Jóhannes nauðsyn-
legt að gera breytingar á því kerfi sem
nú er í gildi varðandi stöður aðstoðarlækna. Fjallað er um málið
hjá samvinnunefnd sjúkrahúsa í Reykjavík og á Akureyri og nefiid-
in hefiir skipað sérstakan vinnuhóp til að vinna að tillögum.
Samvinnunefnd
siúkrahúsanna
vinnur að tillðgum
að er ljóst að aðstoðarlækn-
um mun fækka eftir þessar
fjöldatakmarkanir í læknadeild,“
sagði Jóhannes, en nú er útlit
fyrir að læknadeild útskrifi 30-40
kandídata á ári í stað 50-60
kandídata fyrir nokkrum árum.
Hann bendir jafnframt á, að er
boðið kandídatana erlendis frá
þannig að mun færri koma til
starfa á sjúkrahúsunum. Af þeim
sem útskrifuðust í fyrra fóru t.d.
tíu strax til Svíþjóðar.
Aðspurður sagði Jóhannes að
vissulega væri vinnuálag aðstoð-
arlækna mikið. En hafa yrði hug-
fast að samkvæmt samningum
væri öll vinna þeirra eftir klukkan
17 á daginn greidd sem yfirvinna.
„Ég má t.d. ekki segja við aðstoð-
arlækni að hann megi skila sinni
dagvinnu um helgar en taka frí í
miðri viku. Það er því mjög erfitt
að minnka þessa yfirvinnu miðað
við vinnuskipulag og þá samninga
sem í gildi eru í dag,“ sagði Jó-
hannes.
Eitt af því sem samvinnunefnd
sjúkrahúsanna hefur fjallað um
er hvernig koma megi til móts við
lækna í sérnámi erlendis sem ekki
sjá fram á stöður heima. Jóhannes
sagði að vonandi skýrðust málin
á næstu vikum, en ekki væri tíma-
bært að tala um endanlega til-
högun. „Það er ljóst að þessi
vandamál eru framundan og
stofnanirnar verða auðvitað að
mæta þeim,“ sagði Jóhannes
Pálmason.
á deild A-7 til að setja nál í sjúkl-
ing. Það tekur ekki nema örskots-
stund og því best að nýta tímann
til að flétta upp í „sjúrnalnum" yfir
sjúklinginn, ræða við blóðbankann
og fylla út fyrirmæli læknis, eða
„ordinasjónir" eins og það kallast á
máli heilbrigðisstétta.
Þegar því er lokið byijar hann
aftur að lesa inn á band, með sama
taktfasta hætti, eins og uppboðs-
haldari. Hann segist alltaf reyna að
lesa inn „sjúrnalana" jafnóðum, á
meðan hann muni öll smáatriði.
Stundum gefst hins vegar ekki tími
og þá hlaðast þeir upp. Það erfitt
að eiga marga „sjúrnala“ eftir undir
morgun. „Maður hugsar ekki skýrt
eftir tuttugu tíma vöku,“ segir hann.
Fyrir lækna og sjúklingana er ómet-
anlegt að öll gögn séu í lagi, og
þess eru dæmi að „sjúrnalar" komi
að notum í málaferlum. Því er viss-
ara að hafa allt sem nákvæmast.
Nú gefst honum einnig tími til að
lesa skýrslur um sjúklinga á deildun-
um því hann missti af stórum hluta
af stofugangi með sérfræðingi vegna
bráðaatviks um morguninn. Þá skrá-
ir hann einnig nótur, sem eru stutt-
ar athugasemdir um breytingar á
líðan sjúklinganna.
Lækningaleyfíð breytir litlu
Nú tístir píptækið. Það er sérfræð-
ingurinn. „Er eitthvað sérstakt, sem
þarf að ganga frá . . .?“ heyri ég
Karl segja. Síðan missi ég þráðinn,
en hegg eftir orðinu, myeloma, sem
hljómar framandi í mínum eyrum.
Ég bið um þýðingu hjá hjúkrunar-
konunni, sem livíslar að mér að hér
sé átt við æxli. Eftir þetta stutta
símtal bregður Karl sér niður á E-4
með segulbandsspólur.
Klukkan er farin að halla í tvö
og leiðin liggur niður á slysadeild
að huga að niðurstöðum úr blóð-
prufum sem teknar voru um morg-
uninn. Þaðan er stefna tekin á sjö-
undu hæð, þar sem krabbmeinssjúkl-
ingur er í slæmu ástandi. Karl og
hjúkrunarfólk á deildinni heldur smá
ráðstefnu um líðan sjúklingsins og
morfínskammturinn er ákveðinn.
Það verður lina þjáningar hans eins
og kostur er. Meira er ekki hægt
að gera. Karl ráðfærir sig við sér-
fræðinginn, les inri á bandið og
sinnir pappírsvinnu. Rétt fyrir tvö
tekur hann síðan á móti nýjum sjúkl-
ingi og ræðir við hann. Þetta er erfið-
ur sjúklingur bæði hvað líðan snert-
ir og framkomu gagnvart læknum
og hjúkrunarfólki. En á spítala eins
og annars staðar eru menn misjafn-
ir eins og þeir eru margir. Það á
jafnt við um starfsfólkið og sjúkiing-
ana.
Nú er klukkan 15.00 og næsta
einn og hálfa tímann bregður ekkert
út af vana. Hann ræðir við sjúkling,
yfirfer læknabréf, en slík bréf eru
send heimilislæknum og öðrum
læknum sem hafa stundað sjúkling
sem verið er að útskrifa, skoðar
myndir, athugar rannsóknarniður-
stöður og skilar spólu. Nú fær hann
reyndar aðeins orð í eyra frá lækna-
riturunum sem finnst hann full hrað-
mæltur, þrátt fyrir skýran framburð.
Upp úr klukkan 16.00 er skoðar
hann sjúkling með blóðtappa í fæti.
Það verður að leggja hann inn. Þá
er pípað á hann út af hjartabilun á
B-6 og MS-sjúklingur er lagður inn.
Smá stund gefst milli stríða og
hann segir mér frá kandídatsnám-
inu. Kandídatar þurfa að vinna á
ákveðnum deildum í samanlagt 12
mánuði áður en þeir fá lækninga-
leyfí. Þeir þurfa að vinna í 4 mán-
uði á almennri lyflæknisdeild, 2
mánuði á skurðdeild, þótt flestir
vinni þar í 4 mánuði, og 6 mánuði
á öðrum deildum, þar af mest 3
mánuði á rannsóknardeildum. Karl
hefur hins vegar unnið í tæp 3 ár
frá því hann lauk námi frá lækna-
deildinni vorið 1987. Hann hefur
unnið 5 mánuði á skurðdeild, 3
mánuði á geðdeild, 9 inánuði á
lungnadeild Vífilsstaða, 7 mánuði á
slysadeild, 7 mánuði á barnadeild
og síðustu 2 mánuði á lyflæknis-
deild. Hann vantar því enn 2 mán-
uði til að geta orðið sér úti um lækn-
ingaleyfi. Frá því hann lauk námi
hefur hann tekið sér tvær vikur í
frí, það var árið 1988, til þess þurfti
hann að útvega sér mann á meðan.
Karli bauðst að starf á lyflæknis-
deild á Landakoti fyrir ári. Þá hefði
hann strax getað lokið tilskyldum
kandídatstíma á lyflæknisdeild og
orðið sér úti uin lækningaleyfi. En
hann vildi bíða, honum lá ekkert á.
Nú kostar það hann hins vegar
50.000 krónur, að útvega sér þennan
eftirsótta pappír, eftir 1275% hækk-
un sem heilbrigðisyfirvöld ákváðu.
„Pappírinn breytir í sjálfu sér litlu
fyrir okkur,“ segir hann. Strangt til
tekið má hann þó ekki skrifa resept
nema sem tilheyrir aðstoðarlæknis-
starfinu og ekki má hann starfa
sjálfstætt, - enda kæmi það að litlu
gagni segir hann. Hins vegar kemst
hann ekki hjá því að verða sér úti
um lækningaleyfi ef hann fer erlend-
is í framhaldsnám. Það er algjört
skilyrði. Að öðru leyti er þetta hé-
gómi, segir hann. í sumar þegar
Karl lýkur tímanum á lyflæknisdeild,
stefnir hann á stöðu súperkandídats
á iyflæknisdeild, en það getur hann
fengið metið fyrir sérnám í Svíþjóð.
Sami hringurinn heldur áfram
framundir 18.15, þegar hann gengur
á hæðir með sérfræðingi. Hann nær
inn í mötuneyti fyrir lokun, rétt fyr-
ir klukkan 19.00, en staldrar stutt
við, því nú þarf að framkvæma
magaskol á ungri konu sem komið
var með. Hún hafði neytt sjö teg-
unda af lyfjum, en virðist sleppa
vel. Ungur læknir fræðir blaðamann
á því að búast megi við slíkum tilfell-
um á hveijum sólarhring. Yfirleitt
ætlar þetta fólk ekki að fyrirfara
sér, en skilaboðin eru ljós; því líður
illa.
Erfítt en skemmtilegt
Nú er búið að skoða manninn með
blóðtappann í fæti vandlega og hann
er lagður inn á A-7. Spólulestur,
innlit til sjúklinga á deildum,
pappírsvinna og ný bráðatilfelli, allt
hefur sinn vanagang fram eftir
kvöldi, þar á meðal „brandari húss-
ins“, eins og Karl kallar það. En í
því felst að aðstoðarlæknir á lyf-
læknisdeild nær í rannsóknarblöð í
kjallara og flokkar þau í hólf eftir
deildum og gatar þau síðan. „Þetta
er með ólíkindum eftir sex ára há-
skólanám og þriggja ára starfs-
reynslu," segir Karl og brosir að
sjálfsögðu af brandaranum. Klukkan
23.00 sinnir hann hjartasjúklingi
sem er nýkominn inn og ráðfærir
sig við lækni á skurðdeild vegna
hans. Undir miðnætti hugar hann
að manni með bólginn fingur og að
því er virðist bólgu í lið.
Það er búið að leggja sextán inn
í dag. Þetta er því meðalvakt sem
gefur ágætis fyrirheit um nóttina.
Hann geyspar svolítið, en sýnir ann-
ars engin þreytumerki. Hann veit
að nóttin er öll eftir og óvíst um
blund. Hann er vanur þessu. Einu
sinni náði hann að blunda tvisvar,
klukkutíma í senn, á tveggja sólar-
hringa vakt á Landakoti. Þessari
löngu lotu, sem hófst á laugardags-
morgni lauk með aðgerð hjá honum
á á mánudagsmorgni. En það þýðir
ekkert fyrir aðstoðarlækni að
kvarta, hann er ráðinn á deild og
verður að taka þeirri vinnu sem því
fylgir. „Lækiii skal skylt að vinna
yfirvinnu . . .“ segir orðrétt í samn-
ingi. Þar segir reyndar um hámark
yfirvinnu að stefnt skuli að því að
vinna aldrei meira en 90 klukku-
stundir nema brýna nauðsyn beri
til. Þessi grein samningsins gefur
engan rétt til þess að neita að vinna
yfirvinnu.
Klukkan 00.30 býr blaðamaður
sig brottferðar, enda orðið æ erfið-
ara að halda athyglinni. Karl Konráð
gæti hins vegar þurft að váka næstu
11 klukkutíma. En heppnin var með
honum. Hann náði að blunda í tvo
og hálfan tíma, þó ekki næði hann
samfelldum svefni. Fimm sinnúm
var þessi tveggja tíma blundur slit-
inn í sundur með símtali af deildun-
um, en hvíldarstaðurinn er á E-4 í
smá kytru sem félagsráðgjafi hefur
til afnota á daginn. Þegar hann yfir-
gefur spítalann undir hádegi, eftir
28 tíma úthald, virðist hann þó hinn
hressasti. „Jú, vissulega er þetta
erfitt, en þetta er líka skemmtilegt
starf,“ segir hann. „Verst þykir mér
að vita að ég hafði ekki tíma til að
gera eins vel og ég vildi. Maður
hugsar stundum um slíkt eftir vakt-
irnar.“
En þótt vaktinni sé lokið er vöku-
tími Karls Konráðs ekki á enda.
Framundan er barnaafmæli og því
ekki um annað að ræða en halda
I sér vakandi fram á kvöld.