Morgunblaðið - 30.03.1990, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. MARZ 1990
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. MARZ 1990
23

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
ÁrniJörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Litháen —
firumkvæði sjálf-
stæðismanna
ingmenn Sjálfstæði-
flokksins með Þorstein
Pálsson flokksformann í broddi
fylkingar hafa lagt fram tillögu
til þingsályktunar, þar sem
ríkisstjórn Islands er falið að
viðurkenna þegar í stað sjálf-
stæði Litháens og ríkisstjórn-
ina þar sem rétta og lögmæta.
Ingi Björn Albertsson annar
þingmanna Fijálslynda hægri-
flokksins er meðal flutnings-
manna en ekki þingmenn úr
öðrum stjórnmálaflokkum.
Vonandi verður framgangur
þessarar merku tillögu ekki
heftur í þinginu. Eins og fram
kom á forsíðu Morgunblaðsins
í gær fylgjast Litháar náið með
því sem gerist hér á landi og
snertir sjálfstæðisbaráttu
þeirra. Þeim er kappsmál að
fá stuðning sem flestra svo sem
kemur fram í tilmælum þeirra
meðal annars til íslands um
að hér geti farið fram viðræður
milli þeirra og Sovétmanna.
Af afstöðu utanríkisráð-
herra Svía, Stens Anderssons,
til sjálfstæðisyfirlýsingar Lit-
háens og tilrauna hans til að
réttlæta valdbeitingu Sovét-
manna má ráða, að það sé
borin von að samstaða náist
um stuðning við Litháen á
norrænum vettvangi. Ríkis-
stjórn íslands telur sig vonandi
ekki eiga samleið með sænsku
ríkisstjórninni í þessu máli.
Vytautas Landsbergis, forseti
Litháens, minnti á það í gagn-
rýni sinni á sænska utanríkis-
ráðherrann, að Andersson
hefði síðastliðið haust sagt, að
„einungis minnihlutahópur
öfgamanna“ vildi aðskilnað
Eystrasaltsríkjanna frá Sov-
étríkjunum. Þau ummæli
minna óþægilega á orð, sem
Páll Pétursson, formaður þing-
flokks framsóknarmanna, not-
aði síðastliðið haust þegar
hann ræddi um þá sem beijast
fyrir sjálfstæði Eistlands og
kallaði þá „mótþróalið“ og tal-
aði um „minnihlutahópa sem
eru í einhveiju strögli". Nú
verður sérstaklega tekið eftir
afstöðu Páls Péturssonar, þar
sem hann verður formaður
sendinefndar á vegum Norður-
landaráðs til Sovétríkjanna.
Verður hánn andvígur tillögu
sjálfstæðismanna um viður-
kenningu íslands á fullveldi og
ríkisstjórn Litháens?
Það er í litlu samræmi við
sögulega afstöðu Islendinga til
sjálfstæðisbaráttu Eystrasalts-
ríkjanna að sérstaklega þurfi
að hvetja ríkisstjórn Islands til
að viðurkenna þegar í stað
sjálfstæði og fullveldi Litháens.
Ríkisstjórnin hefði ótilkvödd
átt að hafa frumkvæði um
þetta. Hún á jafnframt að
leggja því lið að hafnar séu
samningaviðræður milli ráða-
manna í Moskvu og Vilníus,
viðræður þar sem sjálfstæði
Litháens er viðurkennt.
Ráðist á
ríkislög--
mann
að er jafnan grunnt á of-
stæki alþýðubandalags-
manna í garð einstakra emb-
ættismanna. Þeir hafa til dæm-
is oftar en einu sinni haft í
hótunum um að reka alla
æðstu embættismenn borgar-
stjórnar Reykjavíkur fengju
þeir til þess afl. í menntamála-
ráðuneytinu undir stjórn Svav-
ars Gestssonar hefur verið
staðið að alls kyns tilfæringum
á starfsliði og í fjármálaráðu-
neytinu starfar nú hópur
manna sem Ólafur Ragnar
Grímsson hefur raðað þannig
í kringum sig, að jafnvel
flokksbræðrum hans blöskrar.
Embætti ríkislögmanns
svaraði á hlutlægan hátt fyrir-
spurn frá Ijárveitinganefnd
Alþingis um málshöfðun á
hendur Sturlu Kristjánssyni og
ákvörðun þeirra Svavars og
Ólafs Ragnars að falla frá
áfrýjun málsins til Hæstarétt-
ar. Þar gagnrýnir ríkislögmað-
ur réttilega þessa ákvörðun
ráðherranna og færir fullgild
rök fyrir máli sínu. Mennta-
málaráðherra telur sig að sjálf-
sögðu yfir slíkar rökræður haf-
inn og vill láta reka ríkislög-
mann og leggja embætti hans
niður.
Viðbrögð ráðherrans sýna
dæmigerðan valdhroka alþýðu-
bandalagsmanna. Skyldi þetta
vera eina málið, þar sem þeir
Ólafur Ragnar og Svavar eru
sammála?
Christian Roth, forstjóri ÍSAL í viðtali við Morgunblaðið:
Ekki deilt um peninga
STARFSMENN íslenska álversins í
Straumsvík hafa boðað verkfall frá og með
miðnætti í kvöld, og þar með munu um 500
af tæplega 600 starfsmönnum ÍSAL fara i verk-
fall. Þegar þetta er skrifað (fimmtudag) er
fátt sem bendir til þess að verkfalli verði af-
stýrt. Starfsmennirnir halda fast við sitt, að
krefjast þess að fa framleiðslutengda greiðslu,
sem þeir fengu í fyrra, en ÍSAL heldur jafh
fast við sitt og segir að greiðslan í fyrra hafi
verið ein greiðsla, sem aldrei hafi staðið til
að festa í kjarasamningum, nema þá sem fram-
leiðni- eðá afkastatengda greiðslu. Christian
Roth, forstjóri ISAL er ekki bjartsýnn og seg-
ir að ISAL muni ekki lengur una við fjárkúg-
unaraðgerðir starfsmanna sinna. Þetta sé ekki
lengur spurning um fjárupphæðir, heldur sé
hér um algjöra grundvallarreglu að ræða.
Roth ræðir hér á eftir við blaðamann Morgun-
blaðsins um þær deilur sem fyrirtækið á í við
starfsmenn sína, afstöðu ISAL og fleira.
Nú hefur því verið haldið fram að harkan í
þessari deilu væri hugsanlega orðin jafn
mikil og hún er, vegna þess að Aiusuisse gæti
vel hugsað sér að til lokunar álversins í Straumsvík
komi. ÍSAL hafi í mörg ár reynt að semja við
starfsmenn sína um tilfærslur og starfsbreyting-
ar, þannig að hægt væri að fækka starfsmönnum
og endurskipuleggja reksturinn með aukna hag-
kvæmni að markmiði, en árangurslaust. Því sé
það Alusuisse ekki ógeðfelld tilhugsun að til lokun-
ar komi, og þegar til opnunar komi á nýjan leik,
verði hægt að hefja þær skipulagsbreytingar sem
fyrirtækið hefur viljað stefna að. Hvað segir þú
um þetta?
„Þetta er algjör fásinna, sem ég vísa með öllu
á bug. Staðreyndin er sú að við munum gera allt
sem í okkar valdi stendur, til þess að forðast lok-
un. Fari svo að til lokunar komi, þá verður það
einungis vegna þess að verkalýðsfélögin hafa boð-
að til verkfalls, ekki við. Abyrgð verkalýðsfélag-
anna í þessu máli er algjör. Okkar afstaða er í
fuliu samræmi við afstöðu Vinnuveitendasam-
bands Islands og við höfum lofað því að samning-
ar þeir sem við gerum við starfsmenn okkar, verði
í samræmi við þá samninga sem tókust á vinnu-
markaðnum 1. febrúar síðastliðinn. Því er með
öllu óásættanlegt fyrir okkur að greiða starfs-
mönnum okkar 3% launahækkun umfram það sem
aðrir á vinnumarkaðnum hafa samið um. Við höf-
um unnið mjög náið og vel með Vinnuveitendasam-
bandi Islands í þessu máli og okkar afstaða er
algjörlega sú sama og VSÍ. Þessi deila er ekki
spurning um fjárupphæðir, sem eru jú óverulegar
í þessu tilviki, heldur spurning um algjöra grund-
vallarreglu, sem við getum í engu hvikað frá.“
ÍSAL tapar um 280 millj-
ónum á mánuði komi til
lokunar.
Meðaldagvinnulaun
starfsmanna ISAL 120
þúsund krónur.
ÍS AL bauð svipaða upp-
hæð o g greidd var í
fyrra, gegn ákveðinni
fækkun starfsmanna.
Tímabundin lokun, eða lokað fyrir fullt
og allt?
— Komi til lokunar, hvað blasir þá við? Verður
um tímabundna lokun að ræða, eða mun Alu-
suisse hugleiða að loka verksmiðjunni hér í
Straumsvík til frambúðar?
„Lokunin yrði einungis tímabundin, það er al-
veg öruggt. Á hinn bóginn væri það mjög undir
verkalýðsfélögunum komið, til hversu langrar lok-
unar kæmi. Það eru þau sem hafa boðað verk-
fall, það eru þau sem munu loka verksmiðjunni
og það er undir þeim komið að segja okkur hve-
nær þau eru reiðubúin að undirbúa opnun á nýjan
leik. Málið er þar með algjörlega úr okkar hönd-
um. Bara út frá tæknilegum atriðum, þá tæki
gangsetning verksmiðjunnar á nýjan leik þijá
mánuði, þannig að við erum hér að ræða umtals-
verðan tíma.“
Þriðja verkfallshótunin á minna en
tveimur árum
— Þið hafið ávallt reynt í samningaviðræðum
undanfarin ár að semja við starfsmennina um
fækkun starfsmanna, þannig að ekki verði ráðið
í nýjar stöður að ákveðnu marki. Mynduð þið
ekki nýta ykkur þau tækifæri sem gæfust til upp-
stokkunar á starfsmannahaldi, ef til lokunar kem-
ur á annað borð?
„Þó að til verkfalls komi, þá eru starfsmenn
ISAL eftir sem áður starfsmenn fyrirtækisins.
Við getum ekki sagt upp ráðningarsamningum
við starfsmenn, þótt þeir séu í verkfalli og mynd-
um ekki bera við að reyna slíkt. Lokun myndi í
engu auðvelda okkur að ná fram þessu mark-
•miði, um það verður alltaf að semja. Þegar verk-
fallinu hefur verið aflýst, þá þarf einfaldlega að
hefja samningaviðræður um okkar hugmyndir í
þessa veru.
Við horfumst nú í augu við þriðju verkfallshót-
unina á minna en tveimur árum. Það er afar erf-
itt að reka álbræðslu undir slíkum kringumstæð-
um. Ég held að við séum eina álbræðslan í Evr-
ópu sem á í slíkum stöðugum deilum við starfs-
menn sína. Starfsmenn ÍSAL hafa undanfarin 20
ár fært sér í nyt, hversu viðkvæmur rekstur okk-
ar er og hvaða afleiðingar það hefði í för með
sér, ef til lokunar kæmi.“
ÍSAL tapar um
280 milljónum á mánuði verði lokað
— Hvert yrði tap ÍSAL ef til lokunar kæmi?
„Gróflega áætlað, mjög gróflega, þá yrði mán-
aðarlegt tap um 7 milljónir svissneskra franka,
sem er liðlega 280 milljónir króna.“
— Hver eru meðallaun starfsmanna í álverinu
í Straumsvík, og þá á ég við fyrir dagvinnu?
„Meðalmánaðarlaun, fyrir 37 stunda vinnuviku
hjá starfsmönnum okkar sem eru í verkalýðsfélög-
unum eru 120 þúsund krónur. Þar inni í er engin
yfirvinna. Ég hygg að launin sem við greiðum
starfsmönnum okkar séu meðal þeirra hæstu í
landinu, og veit reyndar að svo er. Á hinn bóginn
er framleiðni okkar hér í álbræðslunni í Straumsvík
afar lág miðað við aðrar álbræðslur í Evrópu.
Akveðnir starfsmenn vinna aðeins 2
til 3 tíma á dag
Við höfum yfir höfuð mjög gott starfsfólk hér
í Straumsvík. Flestir starfsmanna okkar vinna sín
störf vel og eru vel menntaðir. Ég tel því engan
vafa leika þar á, að við ættum að geta náð umtals-
vert betri árangri hér, ef hægt er að bæta ákveðna
þætti í starfseminni. En það eru ákveðnir starfs-
hópar hjá okkur, sem eiga að vinna sinn átta
stunda vinnudag, en vinna einungis 2 til 3 klukku-
stundir á vaktinni. Þessir starfsmenn nota svo
tímann þar fyrir utan til þess að spila á spil, eða
tefla. Þeir starfa raunar samkvæmt eiginlegu
kvótakerfi og segja að samkvæmt samningum
eigi þeir ekki að gera meira. Þeir eru að gera það
sama og þeir gerðu fyrir 20 árum, en á þessu 20
ára tímabili hafa orðið miklar breytingar, þannig
að afköst þessara manna gætu verið miklu meiri.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Christian Roth forstjóri ISAL á skrifstofu
sinni í Straumsvík í gær.
Þeir neita hins vegar að vinna meira, og segjast
einungis ljúka sínum kvóta. Ég er alveg viss um
að svona vinnubrögð eru nánast óþekkt á íslandi,
fyrir utan ÍSAL. Við höfum margreynt að fá þessa
starfsmenn til þess að gangast inn á breytta
starfshætti, en árangurslaust.
Við hjá ISAL höfum virkilega lagt okkur í líma
við að gera vel við starfsmenn okkar. Við hækkuð-
um laun starfsmanna okkar 1. maí í fyrra um 3%,
sem var alveg fyrir utan almenna kjarasamninga.
Þessi hækkun náði aðeins til starfsmanna ÍSAL.
Þann 1. júní sl. og 1. ágúst hækkuðum við launin
um 5%, þótt samningur okkar við starfsmennina
gerði einungis ráð fyrir 1% launahækkun. Þetta
gerðum við að eigin frumkvæði og vildum við
með því sýna starfsmönnunum í verki, að ekki
sé endilega nauðsynlegt að beijast af hörku fyrir
öllum kjarabótum, heldur sé einnig hægt ■ að ná
þeim í friði og spekt. Auk þess höfum við greitt
verkamönnum okkar 0,5% launahækkun vegna
samkomulags við þá um að þeir hætti kaffihléum.
Þeir fá nú greitt samkvæmt því, en engin kaffi-
hlé hafa verið lögð niður. Þá höfum við á allan
hátt reynt að koma til móts við starfsmenn okk-
ar, hvað varðar félagslega þjónustu. Hér er nú
verkstæði, þar sem þeir vinna sem af heilsufars-
ástæðum geta ekki lengur gegnt fyrri störfum,
við erum með sérstakt prógramm í gangi, til þess
að aðstoða þá sem vilja fara snemma á eftirlaun
| og svo mætti lengi telja.“
Lá alltaf fyrir að væri eingreiðsla
— Nú hefur styrrinn undanfarið staðið um það
sem þið túlkið sem eingreiðslu, frá því í kjarasamn-
ingnum í september í fyrra, en verkalýðsfélögin
segja aftur á móti að ef slík greiðsla komi ekki til
á þessu ári, þá séu þau ekki að framlengja samn-
inginn frá því í fyrra, með ASÍ-VSÍ viðbótinni,
heldur að semja um það að lækka í launum, sem
aldrei hafi staðið til. Hvað segir þú um þetta sjón-
armið?
„Þetta samkomulag hljóðaði upp á eingreiðslur
að upphæð 45 þúsund krónur, í tveimur þrepum.
Þessi greiðsla var bundin því skilyrði að afkoman
á sl. ári yrði frábær, sem hún varð, sem betur
fer. Ég bendi á að í ISAL-tíðindum í nóvember í
fyrra, fjallaði ég um samningana sem tókust við
starfsmennina í september í fyrra. Þar sagði ég
m.a.: „I nýgerðum sanmingum var samið um ein-
greiðslu í tveimur þrepum. Fyrirtækinu var það
kleift vegna þess að árið 1989 var einstaklega
gott. Slíkra ára getum við ekki vænst nema með
nokkrum hléum. Fyrirtækið er tilbúið til að um-
buna starfsmönnum sérstaklega fyrir sérstakan
árangur, þegar hann er kominn í ljós. Slíkar
ákvarðanir verður að sjálfsögðu að taka þegar
árið er að líða, en ekki í upphafi þess. “
Hagnaður okkar í fyrra var 1,5 milljarður króna
og og við vildum að starfsmenn okkar nytu góðr-
ar útkomu ÍSAL. Það var skýrt tekið fram, strax
í upphafi, að hér væri um eingreiðslu að ræða í
þakklætisskyni til starfsmanna okkar, jafnframt
því sem við vildum að þeir vissu af því að við
erum fúsir til slíkra greiðslna þegar mjög vel árar
hjá okkur. En það var alltaf ófrávíkjanleg afstaða
okkar að þetta væri tengt afkomu ársins og fram-
leiðni.
Til samanburðar get ég sagt þér að systurfyrir-
tæki okkar í Essen í Þýskaiandi náði einnig mjög
góðum árangri og meiri hagnaði en við á síðasta
ári, vegna þess hve heimsmarkaðsverð á áii var
hátt og sú verksmiðja greiddi svipaða eingreiðslu
til starfsmanna sinna, en aðeins 18 þúsund krón-
ur, samanborið við 45 þúsund krónur hjá okkur.“
Taprekstur blasir við á þessu ári
— Hveijar eru horfurnar nú? Getur ekki allt
eins komið til að árið í ár verði jafngott og þið
getið þvj greitt slíka framleiðnitengda greiðslu á
þessu ári?
„Það eru nú litlar líkur á því. Verð á áli hefur
fallið mikið og við horfumst líklega í augu við
taprekstur á þessu ári. Þrátt fyrir það, krefjast
starfsmennirnir þessarar greiðslu í ár. Staða þeirra
er raunar mun betri en þeir hafa viljað vera Iáta.
Því fer fjarri að þeir lækki í launum á milli ára,
fái þeir ekki eingreiðsluna, eins og þeir hafa hald-
ið fram. Þeir hækka í launum. Þess vegna getum
við ekki fallist á að festa eingreiðsluna inni í kjara-
samningi, á ári þar sem rekstrartap blasir við
okkur.
Reyndar finnst mér rétt að greina frá því hér
að fyrir tveimur vikum buðum við starfsmönnun-
um nánast sömu upphæð og fólgin var í eingreiðsl-
unum i fyrra, gegn því að fallist yrði á breytt
skipulag hvað varðar starfsmannahald. Við lögð-
um til að fallist yrði á að fækka starfsmönnum
um 22 á næstunni, þannig að þegar ákveðnir
starfsmenn hætta eða fara á eftirlaun, verði ekki
ráðið í stöður þeirra. Þetta er breyting sem við
viljum koma á í áföngum og án þess að segja
nokkrum fastráðnum starfsmanni upp, en verka-
lýðsfélögin máttu ekki heyra á þetta minnst. Það
er eindregin afstaða okkar, að gera þetta í friði
og spekt og grípa ekki til uppsagna. Því gæti það
tekið mörg ár að fækka um þessa 22 starfsmenn
sem við erum að tala um, ef enginn segir upp eða
fer á eftirlaun. Ég á mjög bágt með að skilja
þessa hörku í afstöðu verkalýðsfélaganna, einkum
og sér í lagi, þar sem ég hygg að margir starfs-
manna álversins séu okkur sammála um nauðsyn
breytinganna."
Sættum okkur ekki lengur við
Qárkúgunaraðferðir
— Þessar stöðugu deilur á milli ÍSAL og starfs-
manna fyrirtækisins, eru þær stjórnendum þess
ekki mikið áhyggjuefni?
„Auðvitað eru þær okkur mikið áhyggjuefni.
Ég sjálfur hef orðið fyrir miklum vonbrigðum, því
ég tel að samband starfsmanna og stjórnenda
fyrirtækisins á síðastliðnu ári hafi stórbatnað. En
svona fjárkúgunaraðferðir starfsmannanna, sem
þeir hafa raunar komist upp með undanfarin 20
ár, hljóta að eitra út frá sér og spilla því góða
andrúmslofti sem hefur verið að skapast hér. Það
verður einfaldlega ekki unað við þetta ástand leng-
ur. Við erum komin að þeim tímapunkti að við
sættum okkur ekki lengur við þvingunaraðgerðir,
fjárkúgun og þrýsting á fyrirtækið. Það er útilok-
að að reka fyrirtækið áfram við slíkar aðstæður.
■Ðkkar boðskapur til viðsemjenda okkar er ein-
faldlega þessi: Við höfum komið fram af fullri
sanngirni við ykkur. Þið verðið að gera ykkur ljóst
að öll ábyrgðin af áframhaldinu er á ykkar herðum
og við getum ekki gefið frekar eftir, en við höfum
þegar gert.“
Sjái þeir ekki að sér,
skellur verkfallið á
— Ertu þeirrar skoðunar að verkfallið skelli á
á miðnætti föstudagskvöldsins, eða getur eitthvað
gerst, sem leysir þessa deilu? Hvað segir þú til
dæmis um möguleikann á íhlutun stjórnvalda með
lagasetningu, sem banni verkföll?
„í sannleika sagt, þá veit ég það ekki, en ef
verkalýðsfélögin sjá ekki að sér, þá tel ég það
óumflýjanlegt að verkfallið skelli á. Hvað lagasetn-
ingu varðar, er ekki í mínum verkahring að dæma
um, en ég persónulega tel að slíkt myndi ekki
hjálpa okkur mikið, því þegar slíkt hefur gerst,
þá hafa starfsmenn okkar einfaldlega gripið til
hægagangsaðgerða og ekkert bendir til þess að
þeir myndu ekki einnig gera slíkt nú.“
— Eitt af því sem slúðrað hefur verið um að
undanförnu, er að harkan í ykkar afstöðu nú, sé
jafn mikil og raun ber vitni, þar sem þið teljið
ykkur geta fælt Atlantalhópinn frá því að ákveða
að staðsetja nýtt álver í Straumsvík. Hvað segir
þú um slíkar vangaveltur?
„Þetta er algjör firra — algjör fjarstæða. Ef
Atlantal ákveður að velja Straumsvík, þá bjóðum
við þá hjartanlega velkomna og hugsum gott til
nábýlis og samstarfs við þá. Það er enginn fótur
fyrir þessu og ég veit að sömu sögu er að segja
af afstöðu Alusuisse."
Viðtal Agnes Bragadóttir
Steingrímur Hermannsson forsætisráðherra á fundi á Keflavíkurflugvelli:
Tel að verktakastarfeemin eigi
að vera óbreytt í meginatriðum
Keflavík.
Gestir á fundinum um verktakastarfsemi á Keflavíkurflugvelli. Morgunbiaðið/Bjorn Biondai
STEINGRÍMUR Hermannsson
forsætisráðherra sagði á hádegis-
verðarfundi í Keflavík fyrir
nokkru að hann teldi að við þær
aðstæður sem nú ríktu ætti
verktakastarfsemin á Keflavíkur-
flugvelli að vera óbreytt í megin-
atriðum. Forsætisráðherra sagði
að menn mættu samt ekki verða
katólskari en páfinn í þessum efn-
um og það gæti verið æskilegt
að Suðurnesjamenn eignuðust
hlutdeild í íslenskum aðaiverk-
tökum. Steingrímur Hermanns-
son forsætisráðherra, Páll Jóns-
son sparisjóðssljóri í Keflavík og
Gunnar Birgisson formaður Verk-
takasambands íslands voru ræðu-
menn á fúndinum sem fram fór á
Glóðinni. Byggðarlagsnefnd JC-
Suðurnesja stóð að fundinum sem
var vel sóttur og komust færri
að en vildu.
Páll Jónsson sparisjóðsstjóri fjall-
aði um upphaf og forsendur íslenskr-
ar verktöku á Keflavíkurflugvelli og
vildi að engar breytingar yrðu gerð-
ar á núverandi fyrirkomulagi. Páll
sagði að íslensk stjórnvöld hefðu átt
frumkvæðið að stofnun samtaka sem
gætu unnið að framkvæmdum fyrir
varnarliðið og með það fyrir augum
að takmarka umsvif bandarískra
verktaka í landinu. Páll sagði að
verktakafyrirtæki á Keflavíkurflug-
velli væru með traustustu og örug-
gustu skattgreiðendum ríkis og
sveitarfélaga - og hefðu íslenskir
aðalverktakar og undirverktakar
þeirra ásamt Keflavíkurverktökum
greitt á árinu 1989 48,4 milljónir
króna á mánuði í opinber gjöld. Auk
þess hefðu þessi fyrirtæki skilað
vegna staðgreiðslu skatta 314,9
milljónum króna á árinu 1989. Velta
ÍAV hefði verið 2,7 milljarðar kr.
1988 og 3,0 milljarðar kr. 1989.
Velta KV hefði numið 1,3 milljörðum
á síðustu tveim árum. Vinnulaun
sem þessi fyrirtæki hefðu greitt á
sl. ári hefðu numið 1.348,5 milljón-
um kr. eða 112,4 milljónum á mán-
uði. Auk þess upplýsti Páll að á árun-
um 1988 og 1989 hefði ÍAV skilað
bönkum 99,4 milljónum banda-
ríkjadalaog KV 26,2 milljónum dala.
Páll sagði að Suðurnesjamenn
óttuðust hugmyndir Þorsteins Páls-
sonar formanns Sjálfstæðisflokksins
sem hefði gengið lengst í tillögum
um breytingar á núverandi kerfi.
Hann hefði lýst þeirri skoðun sinni
að bjóða ætti framkvæmdir út á al-
mennum markaði, eins og aðrar
framkvæmdir. Ekki drægi úr ótta
Suðurnesjamanna að nú væri for-
stjóri Hagvirkis í 1. sæti á lista sjálf-
stæðismanna í Hgfnarfirði og í
Kópavogi á sama lista væri kominn
Gunnar Birgisson formaður Verk-
takasambands íslands. Þá sagði
Páll að Jón Baldvin Hannibalsson
utanríkisráðherra hefði marglýst því
yfir að hann vildi að ríkið eignaðist
meirihluta í íslenskum aðalverktök-
um. Hann vildi að ríkið keypti 27%
af sameigendum og eignaðist þannig
52% í Aðalverktökum. Suðurnesja-
menn litu svo á, að ummæli utanrík-
isráðherra yrðu ekki skilin á annan
veg en þann, að hann vildi ná meiri-
hlutaaðstöðu i íslenskum aðalverk-
tökum til þess að geta breytt skipu-
lagi þessara framkvæmda.
Pólitísk afekipti gætu
skaðað Suðurnesjamenn
Páll sagði að pólitík hefði hingað
til engu ráðið í verktökunni á
Keflavíkurflugvelli og pölitísk af-
skipti nú gætu e.t.v. stórskaðað
Suðurnesjamenn - og í öllu falli
bentu engin rök til þess að breyting-
ar á verktökum eins og um væri
rætt yrðu heimamönnum til góðs.
„1.500 atkvæði, sem eiga allt sitt
undir núverandi vertöku eru tor-
tryggin í dag,“ sagði Páll Jónsson.
Suðurnesjamenn fylgdust ekki síður
með hugmyndum um undirverktöku
og viðhaldsvinnu á Keflavíkurflug-
velli, því sá þáttur verktökunnar
skiptir okkur miklu máli og þar vilj-
um við engar breytingar.
I lok ræðu sinnar lagði hann svo
til að leitað yrði samninga við ís-
lenska aðalverktaka um að þeir
tækju að sér án endurgjalds að við-
halda Reykjanesbrautinni, en þeir
hefðu byggt hana á kostnaðarverði
á árunum 1964-65 þegar mikill verk-
efnaskortur hefði verið hjá félaginu.
Þetta gætu þeir gert með sínum
tækjum og búnaði þegar lítið væri
>að gera. Með þessu gætu enn fleiri
notið ríkidæmis verktakanna, þeir
fengju að hagnast áfram, en væru
hæstu skattgreiðendurnir og
Reykjanesbrautin yrði aftur fær og
slysum á henni myndi fækka.
Innkaupastoftiun
varnarliðsíramkvæmda
verði stofnuð
Gunnar Birgisson formaður Verk-
takasambands íslands sagði að
Verktakasambandið teldi að breyta
ætti fyrirkomulagi verktöku fyrir
varnarliðið á Keflavíkurflugvelli i
öllum grundvallaratriðum frá því
sem nú væri, en það yrði ekki gert
með öðrum hætti en að stjórnvöld
afléttu einokun íslenskra aðalverk-
taka sem nú hefði staðið í rúma fjóra
áratugi. Stefna Verktakasambands-
ins væri að bjóða ætti út allar fram-
kvæmdir á vegum varnarliðsins til
íslenskra fyrirtækja í opnum útboð-
um að undangengnu forvali þegar
um stærri og flóknari verkefni væri
að ræða. Sambandið teldi þó réttlæt-
anlegt að ýmis smærri þjónustuverk-
efni yrðu áfram í höndum varnarliðs-
ins.
Gunnar sagði að Verktakasam-
bandið legði til að komið yrði á fót
stofnun - „Innkaupastofnun varnar-
liðsframkvæmda" (IKV) - til að sjá
um öll meginsamskipti milli varnar-
liðsins annars vegar og undii-verk-
taka hins vegar. Eðlilegt væri, að
þessi stofnun yrði í eigu ríkisins og
sveitarfélaga á Suðurnesjum. Gunn-
ar sagði að sér þætti eðlilegt og
réttmætt, að sveitarfélög á Suður-
nesjum yrðu þá aðilar að hinni nýju
stofnun ásamt ríkinu og að hluti af
hugsanlegum rekstrarafgangi rynni
til sveitarfélaganna sem nokkurs
konar endurgreiðsla fyrir þann
kostnað sem hlytist af veru varnar-
liðsins á svæðinu.
Ljóst væri að margir óttuðust að
hagsmunum verkafólks og fyrir-
tækja á Suðurnesjum yrði stefnt í
voða ef framkvæmdir varnarliðsins
yrðu boðnar út. Því væri til að svara,
að starfsmenn fyrirtækja hér á landi
væru ekki eign fyrirtækjanna. Ef
nýir verktakar tækju til starfa á
Keflavíkurflugvelli væri eins víst að
þeir myndu nýta þá starfskrafta sem
fyrir væru.
Sú fullyrðing ýmissa stjórnmála-
manna að einokun fyrirtækis væri
besta leiðin til að tryggja atvinnuör-
yggi væri ekkert annað en rökleysa.
Ólíklegt væri að þeir stjórnmála-
menn sem héjdu slíku fram væru
reiðubúnir til að tryggja atvinnuör-
yggi annarra starfsmanna í verk-
takaiðnaði með sama hætti.
Langvarandi einokun viðskipta
biði ævinlega heim hættum og vekti
ávallt spurningar. Það hlyti að vera
í þágu vestrænnar samvinnu, að við-
skipti við varnarliðið væru hafin yfir
allan grun og að íslendingar geti
gert sér Ijósa grein fyrir því, hvern-
ig hátti efnahagslegum samskiptum
okkar og Bandaríkjamanna í tengsl-
um við varnarliðið. í þessu sambandi
mætti benda á, að fyrirkomulag það
sem hér hefði viðgengist, þekktist
hvergi í öðrum ríkjum Atlantshafs-
bandalagsins, svo vitað væri.
Að lokum sagði Gunnar að gagn-
rýnin beindist ekki að íslenskum
aðalverktökum og Keflavíkurverk-
tökum sem sjálfsagt væru vel rekin
fyrirtæki sem hefðu staðið vel að
verki í tengslum við framkvæmdir
og samninga við varnarliðið. Þau
hefðu bæði yfir að ráða hæfum
stjórnendum og hefðu á að skipa
miklum fjölda af reyndum og góðum
starfsmönnum. Gagnrýnin beindist
ekki að þessum aðilum, heldur að
löngu úreltum forréttindum fyrir-
tækjanna.
BB