Morgunblaðið - 05.10.1990, Page 12

12
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. OKTÓBER 1990
Biðlistar deilda-
skiptra siúkrahúsa
eftir Ólaf Ólafsson
Inngangur
Sumarlokanir á sjúkrahúsum
færast nú í vöxt. Milli 25-30% rúma
á deildaskiptum sjúkrahúsum í
Reykjavík og Akureyri eru ekki í
notkun allt að 3 mánuði á ári hverju.
í raun gætir áhrifa lokana mun
lengur eða allt að í 5-6 mánuði.
Meðal annars vegna kvartana frá
sjúklingum um langan biðtíma hef-
ur landlæknisembættið gert kann-
anir á biðlistum á skurðdeildum
Landspítalans, Borgarspítalans,
Landakots, FSA og endurhæfingar-
deildar Reykjalundar. Embættið
gékkst einnig fyrir athugun á bið-
listum bæklunardeilda 1988 (H.
Baldursson yfirlæknir) og á elli- og
hjúkrunardeildum í landinu 1986
(samkeyrsla á biðlistum).
Ennfremur voru athuguð áhrif
sumarlokana í Reykjavík og á Akur-
eyri sumarið 1989 (1).
Gæðamat á biðlistum
og aðferðir
Athugun á biðlistum bæklunar-
deilda leiddi í ljós að tvítalningar
voru hverfandi enda halda sjúkling-
ar yfirleitt tryggð við þann sérfræð-
ing er þeir leita til í upphafi. Ekki
er líklegt að ábendingar (indication-
es) fyrir skurðaðgerðir vegna bækl-
unarsjúkdóma, m.a. vegna slitgigt-
ar í mjöðm eða hnjám, krabba-
meins, gallsjúkdóma, kviðslits,
blöðruhálskirtilsstækkun, krans-
æðasjúkdóma, æðaþrengsla í fótum
(clandicatio intermitt), sjúkdóms í
legi eða sepa í ristli séu mikið á
reiki. Ábendingar fyrir innlögn á
lyflæknisdeildir, elli- og hjúkr-
unardeildir eru ekki eins skýrar eða
einhlítar. Við könnun á biðlistum
elli- og hjúkrunardeilda 1986 kom
í ljós að um tvítalningu var að ræða
í 10% tilfella, enda leitar fólk stund-
um eftir innlögn á fleiri en einni
elli- og hjúkrunardeild.
Yfirlæknar skurðdeilda voru
beðnir um skriflegar lýsingar á
ástandinu og jafnframt var þess
óskað að biðlistar væru yfirfarnir
og fylgst með hverjir hefðu horfið
af listanum.
Á allmörgum deildum eru biðlist-
ar nú tölvufærðir og fylgst er með
brottfalli á nokkurra mánaða fresti.
Flest bendir því til þess að biðlistar
séu all áreiðanlegir.
Niðurstöður
Hér á eftir fer yfirlit á biðlistum
og biðtíma eftir aðgerðum á deilda-
skiptum sjúkrahúsum á Reykjavík-
ursvæðinu og Akureyri í apríl 1990.
Stjórnum sjúkrahúsa voru kynntar
þessar niðurstöður í vor.
Mjög langir biðlistar eru á bækl-
unar-, þvagfæra-, æðaskurð-, háls-,
nef- og eyrnadeildum, en næsta
hverfandi á ýmsum öðrum deildum.
Við sumarlokanir hefur þó tíðkast
að jafnstórt hlutfall rúma sé lokað
á hverri deild. Sú lausn er ekki
hagkvæm.
Haldinn var samráðsfundur með
yfirlæknum og hjúkrunarforstjór-
um deildanna og málið kynnt heil-
brigðismálaráðherra og fjármála-
ráðuneyti.
Eftirfarandi tillögur til úrbóta
hafa m.a. komið fram:
Skammtímaaðgerðir
1. Við sumarlokanir verður að
taka meira tillit til biðlista allra
deilda og draga sem mest úr lokun-
um deilda þar sem neyðin er stærst.
Stjórnendur sjúkrahúsanna verða
að taka tillit til þjónustuskyldu
sjúkrastofnana. Fátt bendir til þess
að fjölga þurfi rúmum.
2. Auka þarf samvinnu iækna
um afgreiðslu á biðlistum.
3. Taka upd ..áætlaðar innlagnir“
líkt og gert er á FSA. Slík aðferð
auðveldar sjúklingum ráðstöfun á
eigin tíma.
4. Fjölga ber 5-daga deildum.
Af reynslu má ráða að rekstur þess-
ara deilda er til hagræðis bæði fyr-
ir heilbrigðisstarfsfólk og sjúklinga.
5. Undirbúa þarf sjúklinga betur
fyrir aðgerðir, þ.e. áður en þeir
leggjast inn á sjúkrahús.
6. Halda fundi með starfsfólki
og skipuleggja aðgerðir.
7. Áuka rúmahlutfall yngri sér-
greina á kostnað eldri sérgreina.
Langtímaaðgerðir
1. Stórauka heimahjúkrun og
aðra heimaþjónustu.
2. Efla endurhæfingu sjúklinga,
þess vegna þarf að fjölga „virkum"
endurhæfingarplássum.
3. Fjölga hjúkrunarplássum.
Komið hefur í ljós að hjúkrunar-
sjúklingar „teppa“ rúm á skurð-
deildum.
4. Veita þarf meira fé til hönnun-
ar og búnaðar á skurðstofum. Þrátt
fyrir mikla aukningu á „þungum
aðgerðum" hefur lítið verið aukið
við skurðstofurými á undanförnum
árum á Stór-Reykjavíkursvæðinu.
5. Efla þarf göngudeildaraðstöðu
á skurðdeildum.
6. Taka þarf menntun hjúkrunar-
fræðinga og sjúkraliða til endur-
Ólafur Ólafsson
skoðunar. Hér á landi eru gerðar
mun meiri menntunarkröfur til
hjúkrunarfræðinga en í öðrum ná-
grannalöndum.
7. Menntun skurðstofutækna
vegna skorts á hjúkrunarfræðing-
um.
Rúmafjöldi á skurðdeildum á ís-
landi er svipaður og í nágrannalönd-
um en við búum allvel hvað varðar
skurðstofuaðstöðu á almennum
sjúkrahúsum (Healt Stat. in the
Nordic countries 1986). Nýta mætti
þá skurðstofuaðstöðu betur. Legu-
pláss eru ekki á lausu á þeim deild-
um því að þau eru að mestu setin
af elli- og hjúkrunarsjúklingum.
Ýmisiegt bendir því tii þess að ekki
þurfi að fjölga rúmum á skurðdeild-
um ef á heildina er litið heldur nýta
þau mun beturen nú ergert. Greini-
Iegt er að ýmsar yngri sérgreinar
eiga undir högg að sækja í barátt-
unni um aðstöðuna í sjúkrahúsum.
Læknaráðin þurfa að styðja betur
við bakið á stjórnum sjúkrahúsanna
til þess að leysa þann vanda.
Sumarlokanir hafa skapað mikla
erfiðleika fyrir sjúklinga, aðstand-
endur og heilbrigðisstarfsfólk. Mál
er að linni.
Hvers vegria biðlistar?
Heistu ástæður þess að langir
biðlistar hafa myndast eru meðal
annars eftirfarandi:
Á síðustu 15-20 árum hafa orðið
miklar framfarir á svæfingar- og
skurðtækni. í ört vaxandi mæli
hafa verið teknar upp aðgerðir aðal-
lega á eldra fólki er áður fyrr voru
óframkvæmanlegar. Sem dæmi má
nefna:
1) Aðgerðir gegn slitgigt í
mjöðm og hnjám.
2) Æða- og hjartaskurðlækning-
ar meðal annars aðgerðir á krans-
æðum.
3) Einfaldari aðgerðir við þvag-
teppu.
4) Aðgerðir við augnsjúkdóm-
um.
5) Aðgerðir við háls-, nef- og
eyrnasjúkdómum.
6) Áðgerðir við heilaáverka og
heilasjúkdómum.
Þessi þróun hefur haft í för
með sér ört vaxandi aðsókn eldra
fólks að deildaskiptum sjúkra-
húsum og á eftir að aukast veru-
lega ef að líkum lætur. Sem dæmi
má nefna að um 30-50% þeirra
sjúklinga er gangast undir hjarta-
og æðaaðgerðir í nágrannalöndun-
um eru 65 ára og eldri (High Techn-
ology in Medicine 1986). Svipuð
þróun hefur átt sér stað á íslandi,
en á árunum 1975-1989 tvöfald-
aðist hlutfall sjúklinga 75 ára og
eldri á handlækningadeildum í
Reykjavik. Við virðumst ekki vera
eftirbátar nágrannaþjóða ef dæma
má af töflu 1 sem hér fer á eftir.
Þessar aðgerðir bjóða einnig upp á
„viðbótarlífsgæði" og styrkja fólk
til sjáifsbjargar sem er metið að
verðleikum af sjúklingum en oftar
en skyldi minna metið af þeim heil-
brigðu (tafla II).
I annan stað eru heimilin ekki
lengur í stakk búin til þess að sinna
umönnunarsjúklingum sökum
mannfæðar og vinnu fjarri heimil-
um. Stefnan í öldrunarmálum hefur
heldur ekki verið heppileg því að
of mikil áhersla hefur verið lögð á
byggingu elliheimiia en mun síður
hjúkrunarheimila. Það eykur á
vanda deildaskiptu sjúkr^húsanna
að mörg rými þar eru „teppt" af
hjúkrunarsjúklingum.
í þriðja lagi má nefna sumarlok-
anir undanfarinna ára.
Biðlistar og biðtími á deildaskiptum sjúkrahúsum á
Reykjavíkursvæðinu og FSA í apríl 1990
1986 1990 Biðtími
Bæklunarskurðlækningar1 994 1365 12-17 mán."
(slitgigt í mjöðm/hnjám) 454 >500
Þvagfæraskurðlækningar1 480 570 7-12 mán.
Æðaskurðlækningar1 190 6-12 mán.
Kransæðaaðgerðir 25-30 2-3 mán.2
Háls-, nef-, eyrnaaðgerðir1 800 840 6-12 mán.
Lýtalækningaaðgerðir 887 ca. 1000
Alm. skurðlækningar
' Aðallega berast kvartanir vegna langrar biðar á þessum deildum.
2 Lengri biðtími á „sumarlokunartíma". Upplýsingar frá yfirlæknum deilda.
• 8-10 á FSA.
Upplýsingar frá læknum._____________________________________________
i ————— 1990
Fjöldi Biðtími
Barnaskurðlækningar 185 2-4 mán.
Gallaðgerðir - Landspítala 2 mán.
Gallaðgerðir - Borgarspítala , 2 mán.
Kviðslit - Landspítala 53 stuttur
Kviðslit - Borgarspítala V- 2 mán.
Kvensjúkdómar >300
Krabbameinssjúklingar enginn
Margir krónískir sjúklingar lagðir inn „brátt“.
Hlutfall „bráðra“ sjúklinga allt að 80% á sumrin.
Biðlistar og biðtími á sjúkrahúsum á Reykjavíkursvæðinu
í apríl 1990
1988 1990
Fjöldi Fjöldi Biðtími
Hjúkrunardeildir allt landið 340 >400 >2 ár
Endurhæfing Reykjalundi Elli- og hjúkrunardeildir >1800' 350 4-9 mán.
1 Könnun Landlæknisembættisins 1988.
Tafla I
Hátækniaðgerðirá 100.000 íbúa
Aðgerðir á Gervilið í Tölvusneið-
kransæðum mjöðm mynd
>40 ára >40 ára
ísland............................ 52 250 2131
Svíðþjóð........................ 312 251 >2000
Finnland.......................... 39 176 1366
Danmörk..................... >200 1148
Health Care in Iceland 1989.
VAR EINHVER AD TALA
Hjá okkur færðu dýnur eftir máli í öllum verðflokkum—aðeins örlítið ódýrari-með áklæði eftir þínu
20 kg/m 3
Ódýr
bráðabirgðadýna
27 kg/m3
Fyrirlitla notkun
3S kg/m3
Stæróir i cm: VERÐ VERÐ VERÐ
70 x 200 x 9 2.898,- 3.906,- 4.838,-
70 x 200 x 12 3.864,- 5.208,- 6.451,-
90 x 200 x 1 2 4.968,- 6.696,- 8.294,-
1 20 x 200 x 1 2 6.624,- 8.928,- 1 1.059,-
1 60 x 200 x 1 2 8.832,- 1 1.904,- 14.746,-
LANDSÞEKKT DÝNUÞJÓNUSTA: Við gerum meira en að framleiða fullunnar dýnur. Við lagfærum og endurbætum gaml-
ar svampdýnur, skiptum um áklæði og veitum ráðleggingar um val og frágang á dýnum sem henta við mismunandi aðstæð-
ur. Síma- og póstkröfuþjónusta. Uppgefið verð er fyrir óklæddar svampdýnur og getur breyst með stuttum fyrirvara. Við