Morgunblaðið - 05.10.1990, Qupperneq 38

38
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. OKTÓBER 1990
Minning:
Jóhann L Péturs-
son vélsijóri
Fæddur 4. ágúst 1918
Dáinn 26. september 1990
Foreldrar Jóhanns voru Pétur
Þórðarson og Jóhanna Jóhannes-
dóttir. Pétur var þekktur togarasjó-
maður á sinni tíð, harðduglegur
maður og lengstum bátsmaður á
togurum.
Eftir gagnfræðanám hóf Jóhann
nám í vélsmíði er lauk með sveins-
prófi. Jóhann var til sjós um tíma
sem kyndari eða háseti á togurum,
var nemandi í Vélskóla íslands og
lauk vélstjóraprófi 1940, starfaði í
Velsmiðjunni Héðni hf. við skipa-
og mótorviðgerðir. Árið 1944 réðst
hann til Fiskifélags íslands sem
aðstoðarmaður Þorsteins Loftsson-
ar vélfræðiráðunauts og kennara
þar við mótomámskeiðin.
Árið 1952 var hann ráðinn að
Vélskóla íslands, 1945 flytur skól-
inn í nýja sjómannaskólahúsið, þar
var einnig byggt hús fyrir verklega
vélfræðikennslu.
Unnið hafði verið að því í mörg
ár að sameina vélstjóranámið undir
einn hatt en Fiskifélag íslands hafði
hluta af því, hin svo kölluðu mót-
ornámskeið. Iðnfræðslan, þar á
meðal jámsmíðanámið, var í endur-
skoðun en vélskólinn var um hríð
aðeins framhaldsskóli jámiðnaðar-
manna. Með ámnum dró mjög úr
aðsókn að skólanum enda var hún
algjörlega háð því hve margir lærl-
ingar vom við nám í jámsmíði og
útskrifuðust.
Árið 1966 vom sett ný lög um
vélstjóranám og Vélskóli íslands
tók við allri vélstjórakennslunni.
Jóhann hóf nú að byggja upp
verklega vélfræðikennslu í hinum
nýja vélasal og var nú hafinn
kennsla í verklegri vélfræði í skól-
anum. Var þetta mikið verk, Jóhann
sá um þessa kennslu í um 20 ára
skeið, vann mikið og óeigingjarnt
starf við skólann. Starfið var fólgið
í því að útvega nýjar og notaðar
vélar og koma þeim fyrir í vélasaln-
um og vom nemendur látnir gera
upp gamlar vélar og gera svo æfing-
ar með þeim. Brátt var þetta starf
umfangsmikið og fékk Jóhann að-
stoðarkennara sér við hlið.
Jóhann reyndist afburðakennari
og útsjónarsamur, úrræðagóður og
góður smiður. Hann var sendur
erlendis til að kynna sér hvemig
vélfræðikennsla væri í öðmm skól-
um, hagnýtti hann sér vel þessa
þekkingu.
Jóhann fór einnig á námskeið í
Svíþjóð, Danmörku, Bandaríkjun-
um og Englands til að afla sér frek-
ari þekkingar og kynni af vélstjóra-
kennslu.
Jóhann var einnig um tíma
stundakennari við Stýrimannaskól-
ann í Reykjavík. Hann starfaði hjá
Olíufélaginu hf. eftir að hann hætti
kennslu við vélskólann.
Jóhann var ákaflega vel liðinn
af nemendum sínum og var í tengsl-
um við þá eftir að námi lauk og
hafa eldri nemendur sagt að oft
hefðu þeir leitað til hans eftir að
námi lauk í skólanum ef vanda bar
að höndum í starfi þeirra sem vél-
stjóra.
Jóhann var einnig mjög áhuga-
samur um bíla og eignaðist marga
góða um dagana sem hann annað-
hvort gerði upp frá grunni eða
keypti flúnkunýja og hann naut
þess að aka um í góðum bíl.
Við fyrrverandi samstarfsmenn
Jóhanns Péturssonar minnumst
hans sem góðs félaga og þökkum
liðnar samverustundir sem varpa
yl og ljóma á liðna áevi hins lífsglaða
og góða drengs.
Við kveðjum hann með þakklát-
um huga og sendum aðstandendum
hans hlýjar samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning Jóhanns Pét-
urssonar.
Andrés Guðjónsson
í dag, föstudaginn 5. október kl.
13.30, fer fram frá Bústaðakirkju
í Reykjavík útför Jóhanns I. Péturs-
sonar vélstjóra, fv. kennara við
Vélskóla íslands og starfsmanns
hjá Olíufélaginu hf. Jóhann var
fæddur 4. ágúst 1918 í Hafnar-
firði, sonur Péturs Þórðarsonar sjó-
manns í Hafnarfirði og síðar
Reykjavík og konu hans, Jóhönnu
Jóhannsdóttur, dóttir Jóhanns
Ágústs Jóhannssonar, smiðs og
vélgæslumanns í Reykjavík.
Jóhann lauk sveinsprófi í vélsmíði
1938 og útskrifaðist frá Vélskóla
íslands 1940. Að loknum störfum
sem vélstjóri á bátum og togurum
og sem vélsmiður í Vélsmiðjunni
Héðni var hann ráðinn kennari,
fyrst á mótomámskeiðum Fiskifé-
lags íslands 1947-1952 og síðan
við Vélskóla Islands í Reykjavík
1952-1972. Námskeið í grein sinni
sótti hann í Svíþjóð og Danmörku
1945, Bandaríkjunum 1949, Eng-
landi 1958 og Þýskalandi 1962.
Starfsferill Jóhanns hjá Olíufé-
laginu hf. hófst á árinu 1948 er
hann í hjáverkum gerðist tæknileg-
ur ráðunautur á vegum smurolíu-
deildar félagsins. Eins og nærri má
geta bjó hann yfir víðtækri þekk-
ingu og reynslu á hverskonar vélum
til lands og sjávar og var félaginu
að sjálfsögðu fengur í því að geta
ráðfært sig við slikan kunnáttu-
mann sem Jóhann var og kunnu
viðskiptavinir félagsins vel að meta
aðstoð hans og ráðgjöf. Eigi leið
þó á löngu þar til störf Johanns hjá
Olíufélaginu hf. þróuðust yfir í
víðtækari og breiðari svið. Stjóm-
endur félagsins komu brátt auga á
hagleik hans og framúrskarandi
dugnað og eljusemi. í kjölfar stór-
vaxandi útgerðar í landinu og auk-
innar vélvæðingar og tækjanotkun-
ar á öllum sviðum fylgdi vaxandi
notkun olíuvara til sjós og lands.
Yfir stóð og í hönd fór mikil upp-
bygging olíubirgðastöðva um allt
land og í framhaldi af því stöðugt
viðhaldseftirlit og endurbætur.
Hinn 1. júní 1966 var Jóhann fast-
ráðinn hjá félaginu og vora störf
hans einkum tengd viðhaldseftirliti
og áframhaldandi uppbyggingu
bensín- og olíubirgðastöðva félags-
ins hér í Reykjavík og um allt land.
Stór þáttur í því var að byggja upp
afgreiðslu- og þjónustukerfi á elds-
neytisolíum fyrir skipaflotann í öll-
um höfnum landsins og að hafa
stöðugt eftirlit með viðhaldi og end-
urbótum í takt við þarfir tímans. Á
vetrum kenndi hann þó áfram vél-
fræði við Vélskóla íslands hluta úr
degi næstu fimm eða sex árin. Þess-
um störfum sínum hjá Olíufélaginu
hf. sinnti Jóhann af mikilli prýði,
dugnaði og forsjón allt til loka árs-
ins 1986 er hann lét af störfum.
Þá var sjúkdómur sá, er varð honum
að aldurtila, farinn að há honum í
auknum mæli. Auk þeirra starfa
er nú hafa verið nefnd hafði Jó-
hann, fyrir hönd forstjóra félagsins,
umsjón með kaupum á olíuskipinu
Bláfelli og með smíði olíuflutninga-
bátsins Lágafells, sem bæði eru í
eigu Olíufélagsins hf., og sá um
eftirlit og viðhald þessara skipa, er
honum var ávallt mjög hlýtt til.
Samhliða aðalstörfum sínum hjá
Olíufélaginu hf. vann Jóhann þjóð-
þrifa störf við aflmælingar að still-
ingum á eldsneytiskerfum diesel-
véla, aðalíega í fískiskipaflotanum.
I því sambandi átti hann margar
ferðimar um borð í skip og báta
víða um landið til að stilla vélar og
leiðbeina vélstjórum til þess að ná
fram aukinni hagkvæmni og nýt--
ingu dieselvéia. A þessu sviði vann
hann í hjáverkum mikið og gott
starf jafnt fyrir félagið sem sjávar-
útveginn og þjóðfélagið í heild.
Jóhann var mikill hagleiksmaður,
allt lék í höndunum hans. I tóm-
stundum var hann aldrei aðgerðar-
laus, slíkt þoldi hann ekki. Væri
hann ekki upptekinn við stillingar
á vélum og tækjum að beiðni vél-
stjóra og vélgæslumanna vítt og
breitt, fékkst hann við að gera upp
gamla bíla og mótora og varð allt
sem nýtt í höndum hans.
Genginn er góður og traustur
drengur sem ekki mátti vamm sitt
vita, ósérhlífínn og ötull starfsmað-
ur, fræðari og leiðbeinandi í sinni
grein.
Stjómendur Olíufélagsins hf., er
nú að 'leiðarlokum þakka honum
fyrir óeigingjamt starf, og við sam-
starfsfólk hans vottum ísafoldu,
eiginkonu hans, er hann kvæntist
1. mars 1943, og dætranum, Maríu
og Sigríði, svo og afabörnunum
fjóram og öðrum ástvinum og ætt-
ingjum dýpstu samúð og biðjum
góðan Guð að hugga þau og blessa.
Að lokum þökkum við Jóhanni ára-
tuga samleið og geymum öll í hjarta
okkar minningu um góðan sam-
starfsmann og vin.
F.h. samstarfsfólks hjá Olíufé-
laginu hf.
Arni Kr. Þorsteinsson
Jóhann Ingvar Pétursson fyrram
kennari við Vélskóla Islands og síðar
starfsmaður Olíufélagsins hf. lézt
26. september sl. Útför hans verður
gerð í dag frá Bústaðakirkju.
Jóhann fæddist í Hafnarfírði 4.
ágúst 1918. Var faðir hans Pétur
Þórðarson. (1890-1971) togarasjó-
maður og kona hans Jóhanna Jó-
hannsdóttir (1895-1918). Pétur var
sonur Þórðar Þórðarsonar bónda að
Hólum í Biskupstungum og Vigdísar
Vigfúsdóttur konu hans. Þórður var
þríkvæntur og var Vigdís önnur
kona hans. Jóhanna, móðir Jóhanns,
var frá Ási í Holtum í Rangárvalla-
sýslu, dóttir Jóhanns Ágústs Jó-
hannssonar smiðs og vélgæzlu-
manns og Maríu Ámundadóttur
Filippussonar bónda að Bjólu í Holt-
um.
Þau Jóhanna og Pétur eignuðust
tvo syni: Þórð, f. 1916, skipstjóra,
sem fórst með togaranurh Júlí á
Nýfundnalandsmiðum 8. febrúar
1959, og Jóhann sem nú er kvaddur.
Jóhann stundaði nám í Gagn-
fræðaskólanum í Reykjavík 1929-
1931, Iðnskólanum í Reykjavík
1933-1937; tók sveinspróf í vélsmíði
1938. Þá settist hann í Vélskóla ís-
lands og lauk vélstjóraprófí 1940.
Hann sótti námskeið í vélfræði í
Svíþjóð og Danmörku 1945 og 1946,
í Bandaríkjunum 1949, í Englandi
1958 og Þýzkalandi 1962.
Hann var vélstjóri og kyndari á
ýmsum bátum og togurum til ársins
1942, en starfaði síðan í Vélsmiðj-
unni Héðni til 1944. Það ár varð
hann vélfræðikennari á námskeiðum
Fiskifélags íslands og gegndi því
starfí til 1952, en var þá skipaður
kennari í vélfræði við Vélskóla ís-
lands; starfaði hann þar til 1971.
Árið 1948 hóf hann störf fyrir Olíu-
félagið hf. sem tæknilegur ráðgjafí,
í byijun aðallega á sumrin, en árið
1971 féðst hann þangað í fullt starf
sem hann síðan gegndi til ársins
1985. Hafði hann með höndum eftir-
lit með viðhaldi og nýbyggingum
olíubirgðastöðva félagsins.
Hér hefur aðeins verið stiklað á
ytra lífshlaupi Jóhanns. Það sýnir
að framan af ævi helgaði hann sig
kennslu, en síðar eftirlitsstörfum
fyrir Olíufélagið hf. Ekki get ég af
eigin raun borið um störf hans, en
ýmsir gamlir vélskólanemendur hafa
bæði fyrr og síðar haft orð á því við
mig, að hann hafí verið afbragðs
kennari og þar farið saman mikil
þekking, bæði fræðileg og verkleg,
og ekki síður hæfileiki til að miðla
henni. Mér er einnig kunnugt um
að störf sín í þágu Olíufélagsins hf.
rækti hann af einstakri alúð og
dugnaði. Þeim hefur fylgt mikil
ábyrgð, enda augljóst að í olíu-
birgðastöðvum má helzt ekkert fara
úrskeiðis, ella er voðinn vís. Vegna
vinnu sinnar var hann mikið á ferða-
lögum um land allt og voru þeir stað-
ir orðnir næsta fáir þar sem hann
hafði ekki haft viðkomu. Hann varð
því vel kunnugur staðháttum í
landinu og þekkti fjölda manna.
II
Hannes Þorsteinsson þjóðskjala-
vörður var nákunnugur Þórði Þórð-
arsyni í Hólum, afa Jóhanns. í grein
um Þórð níræðan lét Hannes þau
orð falla að hann hefði verið skarp-
greindur maður, bókhneigður, mjög
víðlesinn, fróður og vel að sér um
margt, frásneiddur því að berast
mikið á eða láta mikið yfír sér. Hann
hafí verið afburðamaður til allra
starfa og aldrei fallið verk úr hendi,
bezti smiður, einkum á járn, og kop-
ar. Gunnlaugur Scheving listmálari
lýsir Jóni, syni Þórðar, föðurbróður
Jóhanns, svo að hann hefi verið einn
þeirra manna sem hafí getað smíðað
aljt, jafnvígur á tré og járn og allt
þar á milli; stundum kallaður Jon
almáttugur. Pétur, faðir Jóhanns,
var eins og fyrr sagði togarasjómað-
ur í áratugi — afburðaduglegur sjó-
maður. Um miðjan aldur slasaðist
hann í veiðiferð svo að taka varð
af honum annan fótinn, en hann lét
ekki deigan síga og hélt áfram á
togurum tvo áratugi til viðbótar
þótt notast yrði við tréfót. Efast ég
um að margir hafí leikið þetta eftir.
í móðurætt var Jóhann í sjötta lið
frá hinum þekkta_ hagleiks- og lista-
manni Ámunda Jonssyni sem kallað-
ur var smiður. — Allt segir þetta
mikið um þá eðliskosti sem prýddu
JÓhann. Hann var bráðgreindur
maður, fjölfróður, svo mikill starfs-
maður að segja má að honum félli
aldrei verk úr hendi, gersamlega
frásneiddur yfirlæti og hvers konar
hégómaskap og síðast en ekki sízt
mikill hagleiksmaður.
Eins og margir ungir menn fékk
hann snemma áhuga á hvers konar
farartækjum og sá áhugi entist þótt
hann eltist. Fyrst voru það einkum
mótorhjól sem gripu huga hans, en
á unglingsárum fór hann á þeim
víða um land. Hér verður að hafa í
huga að slík farartæki voru þá miklu
fáséðari en nú. Síðar tóku bílar við
og átti hann jafnan síðan margan
góðan farkostinn. Á síðari árum tók
áhugi hans æ meir að beinast að
gömlum bílum. í kjallara hússins að
Laugavegi 159a þar sem hann bjó
“^engst af hafði hann komið sér upp
vel búnu verkstæði. Þar undi hann
löngum stundum við að gera upp
gamla bíla og vélar. Átti hann orðið
álitlegt safn fornbíla sem vafalaust
hefði orðið talsvert að vöxtum ef
ekki hefði skort húsrými. En hér réð
ekki tækniáhuginn einn, heldur engu
síður það yndi sem hafa mátti af
félagsskap við aðra áhugamenn.
Sem gamall kennari naut hann þess
að miðla öðram af þekkingu sinni
og reynslu auk þess sem hann var
einkar hjálpsamur við að útvega
öðrum stykki í bíla og vélar. Hinir
létu svo eitthvað á móti, en þetta
voru engin viðskipti í venjulegum
skilningi, heldur eins konar sam-
hjálp. Meðal þeirra sem nutu góðs
af var Þjóðminjasafnið.
Þá reisti hann sér sumarbústað
úr gömlum símastaurum sem hætt
var að nota. Var þetta bjálkahús,
tjargað með hvítum gluggum og
grasþaki sem féll að umhverfínu eins
og bezt varð á kosið og bar hand-
bragði hans og smekkvísi fagurt
vitni. Væri sannarlega öðruvísi um
að litast í sumarbústaðabyggðuni
landsins ef fleiri hefðu farið að dæmi
hans. \
III
Eins og fyrr er tekið fram fædd-
ist Jóhann í Hafnarfírði. Móðir hans
lézt 12. ágúst 1918, rúmri viku eft-
ir bamsfæðinguna. Var hann skírður
við kistu hennar og bar nafn henn-
ar. Faðir hans fluttist til Reykjavíkur
skömmu síðar og amma hans, María
Ámundadóttir, tók við búsforráðum.
Annaðist hún að mestu leyti uppeldi
þeirra bræðra, enda var faðir þeirra
löngum úti á sjó. Eftir komuna til
Reykjavíkur bjuggu þau fyrst við
Óðinsgötu, en fluttust síðar að
Laugavegi 159a þar sem Jóhann bjó
einnig eftir að hann stofnaði eigið
heimili. I þessu sama húsi bjó amma
hans, faðir hans og svo stjúpmóðir,
Halldóra Guðjónsdóttir, síðari kona
föður hans, en hún lifir stjúpson sinn.
Voru þar því lengi saman komnar
fjórar kynslóðir undir einu þaki.
Jóhann kvæntist árið 1943 ísa-
foldu Kristjánsdóttur. Hún er dóttir
Kristjáns Þorkelssonar bónda og
hreppstjóra í Álfsnesi á Kjalarnesi
og Sigríðar Þorláksdóttur, konu
hans. Dætur þeirra era tvær:
María skrifstofustjóri heimspeki-
deildar Háskólans, gift - Sigurði
Líndal prófessor. Dóttir hennar er
Kristín Vilhjálmsdóttir, en dóttir
þeirra Þórhildur.
Sigríður vefari, gift Leifi Breið-
fjörð glerlistamanni. Synir þeirra era
Jóhann Guðmundur óg Ólafur Agn-
ar.
Jóhann bar hag fjölskyldu sinnar
mjög fyrir brjósti. Hann sparaði ekk-
ert til að mennta dætur sínar og bjó
að öðra leyti í haginn fyrir þær sem
bezt hann gat. Bamabörnum sínum
var hann betri en enginn.
Innst inni virðist mér sem Jóhann
hafi verið fremur duiur og ef til vill
dálítið seintekinn. Hann var vandur
að vinum en jafnframt vjnfastur.
Tilfinningar sínar Iét hann lítt í ljós.
Það hefur vafalaust fylgt vinnusemi
hans að hann var ekki mikið gefínn
fyrir samkvæmislíf, a.m.k. á síðara
skeiði ævi sinnar, og gersamlega
frábitinn því að láta gera stáss að
sér. I góðu tómi og á góðum stund-
um var Jóhann skemmtilegur maður
sem kunni frá mörgu að segja, enda
unnið fjölbreytileg störf og kynnzt
mörgum. Hafði hann næmt auga
fyrir ýmsu skoplegu í fari manna.
Var þá gaman að vera samvistum
við hann.
IV
Jóhann var alla ævi heilsuhraust-
ur maður — varð aldrei misdægurt
— unz hann fyrir nokkrum árum tók
að kenna sjúkdóms sem reyndist
vera alzheimer-sjúkdómur. Ágerðist
hanp hægt og bítandi og var það
þung raun að sjá hvemig hann á
um það bil fimmáram lagði þennan
harðduglega hæfileikamann að velli.
. En aldrei heyrði ég eitt æðraorð af
hans vörum og hann vann ótrauður
að áhugamálum sínum meðan stætt
var. Kona hans annaðist. hann á
heimili þeirra af mikilli umhyggju
meðan kostur var, en síðustu mánuð-
ina dvaldist hann í hjúkrunarheimil-
inu Skjóli og hlaut þar góða aðhlynn-
ingu. I þessum veikindum kom í ljós
að hann átti marga góða að sem
aðstoðuðu hann og studdu eftir
mætti. Þar voru meðal annarra
gamlir samstarfsmenn og einnig fé-
lagar í Oddfellowreglunni. Fyrir það
var hann þakklátur og þess minnast
vandamenn með góðum huga.
Flest benti til þess að Jóhann
næði háum aldri og héldi starfsorku
sinni lengi. Þá hvarflaði oft að sú
hugsun að síðasti þáttur ævistarfs
hans yrði helgaður vörzlu og varð-
veizlu tækniminja. Vandfundinn
hefði verið hæfari maður til slíks
sakir þekkingar, reynslu og hand-
lagni. Hafði hann raunar þegar lagt
fram dijúgan skerf, en það var að-
eins upphaf þess sem orðið hefði ef
hann hefði haldið heilsu. En enginn
má sköpum renna og eftir stendur
gott dagsverk og góðar minningar.
Sigurður Líndal
Ein af bjartari æskuminningum
okkar frænda, Hjalta Geirs Kristj-
ánssonar og Karls Jóhanns Karls-
sonar frá Öldugötuárunum, eru við-
kynning og vinátta við þá bræður
Þórð og Jóhann Péturssyni, sem nú
eru báðir látnir. Þórður skipstjóri
drukknaði með togaranum Júlí á
Newfoundlandmiðum árið 1958, og
Jóhann, sem við kveðjum nú, andað-
ist 26. september sl. 72 ára að aldri.
Það var aðfangadagur jóla árið
1932. Um tvöleytið birtast þeir
bræður á Öldugötu 4 með heljarstór-
an jólapakka, vel í öskju lagðan. Var
það sameiginleg gjöf til okkar