Morgunblaðið - 02.02.1991, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. FEBRÚAR 1991
23
De Klerk boðar að síðustu
leifar kynþáttaaðskilnaðar í
S-Afríku verði upprættar
ANC vill að refsiaðgerðum verði beitt þar til svartir fá fullan atkvæðisrétt
Reuter
De Klerk ásamt eiginkonu sinni Marike við hátíðlega athöfn áður
en þing Suður-Afríku var sett í gær.
Höfðaborg. Reuter.
VIÐ setningu þings Suður-Afríku
í gær boðaði F.W. de Klerk for-
seti að síðustu lög landsins um
aðskilnað kynþátta yrðu afnumin.
Yfirlýsing hans vakti mikla reiði
meðal hægrisinna sem gengu af
þingfundi við svo búið. Afríska
þjóðarráðið (ANC) efndi til verk-
falla og mótmælaaðgerða í tilefni
þingsetningarinnar. Á slíkum
mótmælafundi sagði Walther Sis-
ulu, leiðtogi ráðsins, að enn skorti
svarta menn atkvæðisrétt og hann
væri núna þeirra meginkrafa.
Evrópubandalagið (EB) hefur
gefið til kynna að aðgerðir þær
sem de Klerk boðaði muni þýða
að efnahagslegum refsiaðgerðum
gagnvart S-Afríku verði aflétt.
Frumvarp stjórnarinnar miðar að
því að fella úr gildi lög sem mæla
fyrir um að hver kynþáttur skuli
eiga sér sinn samastað, lög sem tak-
marka landeign svartra vjð 13%jarð-
næðis og lög sem mæla fyrir um að
flokka eigi nýfædd börn og innflytj-
endur í ijóra flokka eftir kynþáttum.
Einnig fela tillögur stjórnarinnar í
sér að hafnar verið viðræður um að
Þýski seðlabankinn gagn-
rýndur fyrir vaxtahækkun
ÞÝSKI seðlabankinn var harð-
lega gagnrýndur á fjármála-
mörkuðum í Evrópu í gær vegna
þeirrar ákvörðunar að hækka
vexti um hálft prósent á fimmtu-
dag. Er nú talið líklegt að hækk-
unin muni einangra Þjóðveija
ennfrekar meðal sjö helstu iðn-
ríkja heims (G-7). Talsmenn
bankans vörðu þessa aðgerð
sem þýðir aukið aðhald í pen-
ingamálum og lögðu áherslu á
sérstöðu Þjóðveija í efnahags-
málum.
Seðlabankastjóri Þýskalands,
Karl Otto Poehl, sagði að vaxta-
hækkunin væri tæknilegs eðlis og
gerð í þeim tilgangi að samræma
vexti bankans markaðsvöxtum.
Skýringin var hins vegar ekki talin
trúverðug á fjármálamörkuðum.
Talsmaður bankans sagði í sjón-
varpsviðtali að bankaráðið liti ekki
svo á að Þjóðveijar hefðu brotið
gegn sáttmála sjö helstu iðnríkja
heims. Seðlabankastjórar ríkjanna
gáfu í skyn eftir fund sinn í New
York þann 21. janúar að vaxtaþró-
unin í heiminum yrði fremur í átt
til lækkunar. í ályktun fundarins
kom fram að skynsamleg stefna í
ríkisfjármálum og aðgerðir í pen-
ingamálum, sem miðuðu að því að
tryggja stöðugleika, ættu að skapa
skilyrði fyrir vaxtalækkun og efla
efnahagslíf heimsins. Yfirhag-
fræðingur þýska seðlabankans,
Norman Walter, sagði að bankinn
hefði ekki brotið gegn samkomu-
lagi iðnríkjanna en að hækkunin
væri ekki í anda þess. Hann kvaðst
eiga von á harðri gagnrýni frá
öðrum Evrópuríkjum sem myndu
eiga í erfiðleikum með að veija
gjaldmiðla sína gegn gengisfalli
þar sem hærri vextir í Þýskalandi
myndu laða fjárfesta að markinu.
Breskir verðbréfamiðlarar bentu
á að yfirvöld peningamála í ríkjum
innan myntsamstarfs Evrópu
(ERM) stæðu nú frammi fyrir
vandasömu úrlausnarefni. Tais-
maður þýska bankans lagði hins
vegar áherslu á rétt einstakra ríkja
til að grípa til efnahagsráðstafana
í samræmi við aðstæður heima
fyrir. í Þýskalandi hefur efna-
hagslífið einkennst af stóraukinni
eftirspurn meðan samdráttur hefur
einkennt efnahag annarra vest-
rænna ríkja.
í Bandaríkjunum og Bretlandi
hefur á hinn bóginn orðið vart
ýmissa kreppueinkenna í efna-
hagslífinu og þar verið brugðist
við með lækkun vaxta í von um
það það glæði fjárfestingu. Nú
síðast greip seðlabankinn banda-
ríski til þess ráðs að lækka for-
vexti í gær, föstudag, um hálft
prósent eða í 6% eftir að hagtölur
höfðu sýnt vaxandi atvinnuleysi
þar í landi í janúar sl.
sameina menntamál allra kynþátta
í einu ráðuneyti. Loks verði bæjarfé-
lögum sem hingað til hafa verið
aðskilin eftir kynþáttum heimilað að
sameinast.
„Fallist þingið á tillögur ríkis-
'stjórnarinnar hverfa úr lagasafni
Suður-Afríku leifar löggjafar sem
mismunaði kynþáttum og er þekkt
sem hornsteinn kynþáttaaðskilnað-
arstefnunnar," sagði De Klerk í
ræðu sinni. Hann sagði að þar með
lyki tímabili þar sem reynt var að
fást við þá staðreynd að fólk og
byggðir þess eru mismunandi innan
eins ríkis með því að beita þvingun-
arúrræðum og kynþáttamismunun.
Ævareiðir íhaldsmenn
Fijálslyndir stjórnmálamenn og
Desmond Tutu biskup fögnuðu fyrir-
huguðum breytingum. Þingmenn
íhaldsflokksins urðu hins vegar æva-
reiðir og yfirgáfu þingsalinn. „Þú
hefur ekkert umboð til að gera
þetta,“ hrópaði Jan Hoon þingmaður
Ihaldsflokksins að forsetanum. De
Klerk varð að gera hlé á máli sínu
á meðan Hoon var róaður. Ferdi
Hartzenberg, talsmaður íhalds-
flokksins, sagði við Reuters-frétta-
stofuna: „Nú snýst baráttan um það
hvort hvíti maðurinn lifi af.“
Ekki fengust viðbrögð í gær hjá
Nelson Mandela, varaforseta Afrísíca
þjóðarráðsins, en hann hvatti til þess
á fimmtudag að refsiaðgerðum gegn
Suður-Afríku yrði ekki aflétt fyrr
en svartir hefðu fengið atkvæðis-
rétt. Afríska þjóðarráðið stóð fyrir
miklum mótmælum í gær til að krefj-
ast frekari breytinga. Sem stendur
geta svartir, sem eru 75% íbúa lands-
ins, ekki haft áhrif á samsetningu
löggjafarþings landsins. Þar eru
þijár deildir fyrir hvíta, Indveija og
kynblendinga. Afríska þjóðarráðið
vill leggja þingið niður og efna til
stjórnlagaþings sem semja myndi
nýja lýðræðislega stjórnarskrá fyrir
landið. Myndi hver maður hafa eitt
atkvæði þegar kosið yrði til stjórn-
lagaþingsins. Þangað til færi bráða-
birgðastjórn með völd í landinu.
Ríkisstjórnin hefur hafnað þessu
með þeim rökum að þá fengju svart-
ir meirihlutavald áður en byijað
væri að semja um það efni.
Jákvæð viðbrögð EB
Frans Andriessen, sem fer með
utanríkismál í framkvæmdastjórn
EB, sagði að næðu tillögur de Klerks
fram að ganga yrði viðskiptabanni
á S-Afríku aflétt eins og fram hefði
komið í yfirlýsingu ráðherraráðsins
15. desember sl. í Róm. Búist er við
að málið verði tekið til umræðu á
fundi utanríkisráðherra EB á mánu-
dag. Andriessen lýsti yfir mikilli
ánægju með fyrirheit de Klerks og
nýafstaðnar viðræður Nelsons
Mandela og Mangosuthus Buthelez-
is, leiðtoga Zúlúmanna.
Reuter
Ungverskir bændur mótmæla
Ungveijar grípa mjólkurduftspoka, sem reiðir bændur dreifðu á mótmæla-
fundi við þinghúsið í Búdapest. Bændurnir vildu þannig mótmæla lækkun
á mjólkurverði og kröfðust aukinna ríkisstyrkja til landbúnaðarins.
Pakistan:
105 farast í
jarðskjálfta
Islamabad. Reuter.
105 manns a.m.k. fórust í jarð-
skjálfta í norðurhluta Pakistans í
gærmorgun. Skjálftinn mældist
6,8 stig á Richter-kvarða og varð
hans vart í Afganistan, Indlandi
og á svæði því í Mið-Asíu er til-
heyrir Sovétríkjunum, að sögn
fréttastofunnar APP í Afganist-
an. Óttast er að tala látinna eigi
eftir að hækka.
í nágrannaríkinu Afganistan lét-
ust a.m.k. íjorir af völdum skjálft-.
ans. Yfirvöld í Pakistan sögðu að
105 lík hefðu fundist á landsvæði
nálægt norðvesturlandamærum
landsins að Afganistan. Þeir töldu
að tala látinna gæti farið yfir 200
þar sem enn hefðu ekki borist upp-
lýsingar um tjón af völdum skjálft-
ans í afskekktum fjallahéruðum.
Hundruð manna særðust og hundruð
húsa hrundu eða eyðilögðust.