Morgunblaðið - 17.02.1991, Blaðsíða 10

10 c
MORGUNBLAÐIÐ MANNLIFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 17. FEBRÚAR 1991
• Flatur skjár „MATRIX".
• Stereo 2x15w magnari
meö fjórum hátölurum
• Super VHS • SCART-tergi
• Tengi fyrir aukahátalara
• Sjálfvirk stöðvaleít
• Fjölkerfa, PAL, SECAM,
NTSC • Nicam tengi •
Fullkomin fjarstýring og
skjátexti fyrir aðgerðir
• „Teletext" og fleira
b. 199.900,-,,
• Flatur skjár „MATRIX"
• 78 aðgerðir úr fjarstýringu
• „Teletext" • Stereo
• 2x16w magnari • Færan-
legirhátalararáhliðum «Tvö
SCART-tengi • Sjálfvirk
stöðvaleit • Super-VHS
• Skjátexti með möguleika á
sex tungumálum • Fjölkerfa,
PAL, SECAM, NTSC.
kr. 106.400,- stgr.
CEP 2872 28”
isawvo:
rýfur hljóðmúrinn
Betri mynd- og hljómgæði
en áður hafa þekkst.
CEP 3359
CEP 2151
21”
• Flaturskjár „MATRIX“
• „Teletext" tengi • Skjátexti
• Tímarofi, 30,60,90 og
120 mín. • Tenging fyrir
heyrnartól • SCART-tengi
• Slekkur sjálft á sér eftir að
útsendingu lýkur
• AV inngangur.
kr.
59.500,-stgr B »
CEP 6022
20”
• Skjátexti • Fullkomin
fjarstýring með 32 aðgerðum
• AV inngangur • Tímarofi,
30,60, 90 og 120 mín.
• Tengi fyrir heyrnartól
• Stöðvalæsing • Flettir
stöðvum í minni • 32stöðvar.
kr.
» stgr
CEP 3022
• Fullkomin fjarstýring með
32 aðgerðum • Skjátexti
• Tímarofi, 20, 60,90
og 120 mín. • Tengi fyrir
heyrnartól • AV inngangur
• Or.............
jrlampi og fleira.
kr.
28.300,-
stgr.

Gunnar Ásgeirsson hf.
Suöurlandsbraut 16 • Sími 680780
LÖGFRflEÐI/fííWr eru skilyrbin?
Viðurkenning ríkja að þjóÖarétti
SAMKVÆMT viðurkenndum sjónarmiðum í þjóðarétti er talið að
ákveðin skilyrði þurfi að vera fyrir hendi til þess að unnt sé að viður-
kenna ríki sem sjálfstætt og þar með sem sérstakan þjóðréttaraðila.
Almenna skilyrðið er að ríki hafi stofnast. Til þess að unnt sé að
líta svo á þarf að vera um að ræða landsvæði sem afmarkað er með
föstum landamærum. í öðru lagi verður fólk að búa þar. í þriðja
lagi þurfa einhverjir að fara með raunveruleg völd á viðkomandi
landsvæði (ríkisstjórn). Að síðustu er venjulega gerð sú krafa, að
„ríkið“ fari sjálft með utanríkismál sín.
egar eitt ríki veitir öðru viður-
kenningu, merkir það að ríkið
sem viðurkenninguna veitir, telur
ríkið sem viðurkennt er, uppfylla
skilyrði þjóðaréttar um sjálfstæði.
Forsendur viður-
kenningar hljóta
því jafnan að taka
mið af þeim atrið-
um sem nefnd eru
að ofan. Að auki
er sett það viðbót-
arskilyrði fyrir við-
urkenningu, að
stjórnmálaástand-
ið í viðkomandi „ríki“ sé orðið nokk-
uð stöðugt. Engin skylda hvílir þó
á einu ríki til að viðurkenna annað,
þó öll framangreind skilyrði séu til
staðar. Þetta merkir að viðurkenn-
ing ríkis er ekki eingöngu háð þjóð-
réttarlegu mati, heldur er hún ekki
síður háð pólitísku mati.
Samkvæmt reglum þjóðaréttar-
ins er hægt að veita ríki viður-
kenningu með ýmsum hætti. Ekki
er nauðsynlegt að gefin sé út sér-
stök skrifleg yfirlýsing þar að lút-
andi, sem send er leiðtogum hins
nýja ríkis. Viðurkenningu er einnig
hægt að veita í verki, t.d. með dipló-
matískum samskiptum.
Þegar meta skal hvort forsendur
eru til viðurkenningar ríkis, eru það
skilyrðin um miðstýrt vald og tiltek-
ið sjálfstæði sem jafnan valda mest-
um vafa. Vandinn er stærstur þeg-
ar bylting eða borgarastyijöld hefur
geisað, eða þegar nýlenda eða þjóð-
arbrot innan landamæra annars rík-
is berst fyrir sjálfstæði sínu. Sam-
kvæmt þjóðarétti þarf að vera ljóst
að sjálfstætt ríki hafi stofnast, þ.e.
að landsvæði sé stjórnað á virkan
hátt, stríðsástandi aflétt hafi verið
um slíkt að ræða og stöðugleiki ríki.
Almennt er litið svo á að viðurkenn-
ing sem kemur of snemma feli í sér
þjóðréttarbrot og teljist íhlutun í
innanríkismál þess ríkis sem enn
fer með raunveruleg völd.
Þjóðréttarleg staða Eystrasalts-
ríkjanna sem hiuti Sovétríkjanna
er tiltölulega skýr, þó innlimun
þeirra í Sovétríkin á sínum tíma
hafi verið afar umdeild og sé enn.
Þrátt fyrir atburði þar síðustu mán-
uðina er mjög vafasamt hvort þessi
ríki uppfylla skilyrði þjóðaréttarins
um viðurkenningu ríkja. Þau ríki
sem tækju upp á því að viðurkenna
t.d. Litháen sem sjálfstætt ríki að
Þau ríki sem tækju upp á því
að viðurkenna t.d. Litháen sem
sjálfstætt ríki að öllu óbreyttu eiga
á hættu ásakanir um þjóðaréttar-
brot. Þetta er sennilega ein ástæða
þess að ríki heims almennt hafa
ákveðið að halda að sér höndum
og sjá hveiju fram vindur í málefn-
um Eystrasaltsríkjanna.
öllu óbreyttu eiga á hættu ásakanir
um þjóðréttarbrot. Þetta er senni-
lega ein ástæða þess að ríki heims
almennt hafa ákveðið að halda að
sér höndum og sjá hverju fram vind-
ur í málefnum Eystrasaltsríkjanna.
í þessu máli togast því á andstæð
viðhorf sem erfítt getur reynst að
samræma. Annars vegar mikil sam-
úð með sjálfstæðisbaráttu Litháa,
sem og hinna Eystrasaltsríkjanna,
og hins vegar það að fylgt sé
ákveðnum leikreglum í samskiptum
þjóða, reglum þjóðaréttarins, sem
ætlað er að stuðla að friðsamlegri
sambúð ríkja heimsins.
eftir Davið Þór
Björgvinsson
SIÐFRÆÐIfí/vab er ástarþjáning og ástarglebi?
Hvaðerást?
ÁSTTN (eða kærleikurinn) er eitt af mikilvægustu hugtökum siðfræðinn-
ar; ásamt frelsinu og réttlætinu. „Þótt ég talaði tungum manna og
engla, en hefði ekki kærleika, væri ég hljómandi málmur eða hvell-
andi bjalla,“ sagði Páll postuli í ástaróð sínum.
vex.
Siðfræðingar eru sammála um að
ef ástar nyti ekki við í mannleg
um samskiptum væri siðgæðið í
molum. Ástin er nefnilega eins og
ljós, og ástleysið myrkur. Ástarhug-
mmmmmmmmm takið er margþætt
og má spyija
margra ástar-
spuminga. Til
dæmis: Hver er
uppruni ástarinn-
ar? Hvað er það að
elska? Er til sönn
eftir Gunnar £st? Hver em
Hersvein tengsl ástarinnar
við kynhvötina? Er ástin alltaf eigin-
gjöm? Hvað er sjúk ást? Hvemig er
heilbrigð ást? Ég ætla að glíma við
síðastnefndu spuminguna að þessu
sinni. Fyrst mun ég þó skoða uppr-
una ástarinnar og tengsl hennar við
skáldskap, visku og fegurð.
Uppruni ástarinnar
Það er staðreynd, að sérhver per-
sóna er ein. Maðurinn er alltaf einn,
hver hugur, hver sál er ein og sér í
alheiminum. Allir eru því óhjákvæmi-
lega einmana, að elska er því að þrá
að sigra einveruna, sameinast öðmm
og verða ný vera með annarri per-
sónu (maður og kona verða eitt við
giftinguria). Ástin er þar af leiðandi
byggð á einmanaleikanum, hún er
sprottin af honum. Sérstök tengsl
við aðra persónu er eitt af aðalmark-
miðum ástarinnar, en það getur
bragðið til beggja vona og af ástinni
sprettur því annað hvort gleði eða
þjáning/sorg. En hvað er ástargleði
og hvað er ástarþjáning?
Astargleði: Gleðin yfir því, að sá
sem við elskum vill sameinast okkur,
og að við njótum ástar á móti. Teng-
ing á sér stað í ástargleði og einman-
aleikinn gleymist um stund.
Ástarþjáning. (Hún er hin hliðin á
ástinni): Þjáningin eða óttinn við að
sá sem við elskum vilji ekki tengjast
okkur — eða hann hafni okkur. Kvíð-
inn við að þurfa að vera einn. Sorg-
in yfir því að enginn vilji taka við
ástinni. Við erum ótengd í ástarþján-
ingunni og einmanaleikatilfinningin
Ást, skáldskapur, viska
og fegurð
Ástargleði og ástarþjáning eru
tveir farvegir ástarinnar með mönn-
um. Ástarþjáningin þarf ekki nauð-
synlega að vera slæm, það kemur
til að mynda í ljós í ýmsum skáldverk-
um. Nefna má söguhetjur Knud
Hamsuns í bókinni Viktoría, og Sör-
ens Kirkegards í Endurtekningunni,
en þær eiga það sammerkt að nota
ástarþjáninguna og kraft hennar til
að semja ljóð og skáldsögur. Ástin
er nefnilega skapandi máttur og sá
sem logar af ást, gleði eða sorg get-
ur samið óviðjafnanleg ljóð. Ástin
er því vegurinn til skáldskapargyðj-
unnar, það vissi til dæmis Þórbergur
Þórðarson og skáldfélagar hans, sem
allir áttu sér „elsku,“ sem þeir ortu
til í þjáningu sinni. Enginn mátti þó
hreppa elskuna sína, því þá hyrfi
skáldskaparmátturinn eins og dögg
fyrir sólu.
Ástarþjáningin felur í sér skort,
en Sókrates sagði einmitt að skortur-
inn væri forsenda ástarinnar: Það
sem við höfum ekki, það þráum (elsk-
um) við, sagði hann. Þannig tengist
ást ódauðleikanum. Við eram dauð-
leg, en þráum ódauðleikann. Það
kemur best fram í getnaði líkamans
annars vegar, en ástin á sér rætur
í fomum tilfinningum manna og
þeirri þrá að eignast afkvæmi —
bömin era afleiðing ástarinnar! og
visku og dyggð sálarinnar hins veg-
ar. Dyggðum prýdd sál er vel undir-
búin fyrir dauðann. Sálin þráir visku
og ástin er vegurinn til þekkingarinn-
ar. Við þráum það sem við teljum
gott og fagurt og í ástinni býr þrá
til að yfirvinna hverfulleika lífsins
og öðlast éilífa ró og fegurð.
Heilbrigð ást
Hinn ástarfarvegurinn, ástargleð-
in, fullkomnast í heilbrigðri ást. Heil-
brigð ást er gagnkvæm milli tveggja
persóna. Hún felur í sér jafnrétti og
alhliða aðdáun elskenda hvort á öðru.
Tilfínningar elskendanna eru já-
„The Kiss“ — Constantin Bran-
cusi, 1912.
kvæðar og era þau ánægð með sam-
bandið. Þau vita, að þau bera bæði
ábyrgð á velferð og vexti þess. Sam-
bandið er innilegt og fullnægjandi.
Þau verða sjálf hamingjusöm og gera
hvort annað hamingjusamt.
Ástin útheimtir meiri kraft og
sjálfsöryggi en nokkur önnur tilfinn-
ing. Ástin er aldrei sjálfsögð, því hún
þarf styrk til að endast. Heilbrigð
ást stækkar og þroskar sjálfíð, og
eykur sjálfsálitið. Ástin er persónu-
legt sjálfstæði, en felst jafnframt í
stuðningi og hvatningu. Ástin vex
með árunum og verður ósigrandi.
Ekkert getur unnið á henni, nema
innra hrun, sem orsakast af efa,
vantrausti og máttleysi.
Vel heppnuð ást birtist í trúnaðar-
trausti, gagnkvæmri virðingu og
aðdáun. Hún er hlaðin losta og stuðl-
ar að ótakmarkaðri velferð og ham-
ingju hins aðilans í sambandinu. Hún
er laus við eigingirni.
Lokaorð
Það má mæla óendanlega margt
um ástina, óður Páls postula um
ástina Kærleikurinn er mestur, í
fyrra bréfi hans til Korintumanna
(13. 1-13), verður þó seint sleginn
út. Ástin verður aldrei skilgreind til
hlítar, en ef ég hef varpað eilitlu
skilningsljósi á hana, er ég ánægður.
Það væri fáviska að þykjast geta
svarað endanlega spurningunni:
Hvað er ást? Ég ætla samt að ger-
ast svo djarfur, að fjalla aftur um
ástina í næsta siðfræðipistli.