Morgunblaðið - 17.02.1991, Síða 12

12 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. FEBRÚAR 1991
Stríö á landi í Kúveit nálgast
ÞÚSUNDIR skriðdreka hafa tekið sér stöðu beggja vegna víglínunnar
við Persaflóa og munu gegna þýðingarmiklu hlutverki þegar landhern-
aður hefst. Almennt hefur verið talið að styrjöldin á landi muni standa
í marga mánuði og kosta margar þúsundir Bandaríkjamanna lífið, en
aðrir spá því að viðureigninni muni ljúka eftir skamma viðureign með
algerum sigri fjölþjóðahersins.
Skriðdrekar komu fyrst við
sögu í fyrri heimsstyijöld-
inni. Með tilkomu þeirra
var aftur komið á hreyfan-
leika á vígvellinum einmitt
í þann mund er þróun í
stórskotaliðstækni og vél
byssan virtust hafa sýnt að víggirtar
varnarlínur gerðu gæfumuninn. Frá
þessu segir sir Anthony Farrar-Hoc-
kley hershöfðingi, fyrrum yfirmaður
heija bandamanna í Norður-Evrópu,
í grein í Sunday Times, sem hér er
stuðzt við.
Almennt er viðurkennt að tjóð-
veijar hafí orðið fyrstir til að hag-
nýta möguleika skriðdreka, sem
njóta stuðnings fótgönguliðs, stór-
skotaliðs, birgða- og verkfræði-
sveita. Frá upphafi til loka síðari
heimsstyrjaldarinnar voru reyndir
skriðdrekaforingjarþeirrafyrirmynd ,
að því leyti
hvemig þeim
tókst að meta
gang hverrar
stórorrustu og
taka djarfar
ákvarðanir á réttu augnabliki til
þess að hagnýta veilur óvinarins eða
til þess að færa liðssveitir frá einum
vígvelli til annars svæðis, sem nauð-
synlegt var að veija.
Ein skýringin á velgengni þeirra
var sá háttur þýzkra yfirmanna og
herráðsforingja að endurskipuleggja
lið sitt oft og mynda nýjar fylkingar
án þess að við það drægi úr þunga
aðgerðanna í því skyni að mæta
breyttum aðstæðum. Þessi leikni
kom að góðu haldi í fyrstu omistum
Afríkuhers Rommels og Áttunda
hers Breta í Líbýu.
Skriðdrekabanar
Bretar sýndu sérfræðikunnáttu í
bryndrekahemaði með reglubundn-
um, úthu gsuðum og vandlega undir-
búnum aðgerðum til að ijúfa skörð
í varnir óvinarins. Montgomery hers-
höfðingi skipulagði þessar aðgerðir,
sem að vísu höfðu talsvert mannfall
í för með sér. Tæplega 14.000 her-
menn og flugmenn féllu eða særðust
í aðgerðunum við E1 Alamein 1942.
Rússar urðu leiknir í að stjórna
ógrynni bryndreka í geysimiklum
orrustum, þótt þeir og einnig Þjóð-
veijar misstu stundum stjórnina á
atburðarásinni um tíma. Mesta orr-
ustan var háð umhverfis Kursk
1943, þegar 6.000 skriðdrekar dróg-
ust inn í átökin. Þá gat stjórn-, eftir-
lits- og birgðakerfið ekki veitt upp-
lýsingar, sem nauðsynlegar vom til
að meta ástandið.
Bæði í Norður-Afríku og Evrópu
sýndu Þjóðveijar fram á mikilvægi
gagnskriðdrekavopna þegar þeir
breyttu 88 mm loftvarnabyssu sinni
þannig að hún gæti komið fram í
því hlutverki. Þetta vopn var bæði
kröftugt og langdrægt og gerði sér-
stakiega mikinn usla á flatneskjunni
í eyðimörkinni og á rússnesku gresj-
unum. Mikilvægi slíkra vopna sann-
færði nokkrar þjóðir um nauðsyn
þess að taka í notkun sjálfknúna
skriðdrekabana.
Eftir heimsstyijöldina tóku herir
NATO og Varsjárbandalagsins sér
stöðu beggja vegna járntjaldsir.s,
annar aðilinn
með varnar-
stefnu að ieiðar-
ljósi, en hinn ár-
ásarstefnu.
Fyrmefndi aðil-
inn viðurkenndi að betur borgaði sig
að nota skriðdreka en loftvarna-
byssu á skriðbeltum.
Nýjar gerðir
Bretar tóku Centurion-skriðdrek-
ann í notkun eftir styijöldina og
hann var sennilega bezti, fjölhæfi
skriðdrekinn í heiminum, en áður
höfðu brezkir skriðdrekar verið með-
al hinna verstu í heiminum. Þegar
Bandaríkjamenn höfðu ákveðið að
styðja NÁTO reyndu þeir að vera á
undan öllum keppinautum sínum að
framleiða nýjar gerðir, en með mis-
jöfnum árangri. Rússar treystu
meira á endurbætur stig af stigi og
það gaf góða raun.
Þegar Vestur-Þjóðveijar komu sér
upp her fór ekki hjá því að tilraunir
þýzka heraflans í stríðinu hefðu
áhrif á skriðdrekahönnun þeirra.
Stjórnendur skriðdreka, sem höfðu
reynzt vel í stríðinu, til dæmis PzKw
III og IV, höfðu treyst á hraða þeg-
ar þeir þurftu að koma sér fyrir í
varnarstöðvum ekki síður en þykkt
brynvarnarinnar.
Þungbrynjaðir skriðdrekar af
gerðinni PzKw VI, „Tiger“, sem
voru síðar teknir i notkun með stuðn-
ingi Hitlers, voru misheppnaðir. I
Rússlandi til dæmis voru slíkir skrið-
drekar í broddi fylkingar þegar reynt
var að reka fleyg í varnir óvinarins,
en þeir einangruðust fljótt. Ein
ástæðan var sú að þeir voru ekki
búnir vélbyssu og án öflugs stuðn-
ings fótgönguliðs urðu þessir skrið-
drekar léttvopnuðum liðssveitum að
bráð. Aðalveikleiki þeirra var hins
vegar skortur á hreyfanleika. Afleið-
ingin var sú að v'estur-þýzki herinn
tók upp Leopard-skriðdreka, sem
voru léttari en velvopnaðir.
Nútímabrynherir
Á árunum eftir 1960 höfðu öll
helztu aðildarríki NATO og Sovét-
ríkin búið brynsveitir sínar öllum
tegundum bryntækja á skriðbeltum
eða hjólum. Skriðdrekabyssan dró
lengra en áður og var nákvæmari,
vélin var traustari og kraftmeiri.
Frekari endurbætur fylgdu í kjölfar-
ið og brynjan var meðal annars
styrkt.
Heildarhugmyndir um brynhern-
að breyttust ekki í meginarriðum við
þessar framfarir. Hvort sem ráðizt
væri framan á óvininn eða frá hlið
átti brynárásarher allra greina her-
aflans að sækja inn á varnarsvæði
hans og reyna að ryðja brautir í
gegnum það á sérstaklega völdum
svæðum. Aðrar brynsveitir áttu að
sækja yfir þessi svæði til þess að
yfirbuga varalið óvinarins, stuðn-
ingslið hans og birgðadeildir á bak
við víglínuna. Varnarliðið reyndi að
koma í veg Tyrir að skörð væru rofin
í varnirnar eða loka glufunum með
gagnárás ef það tækist ekki.
NATO fylgdi þeirri meginreglu
að hrinda hverri atlögu Varsjárband-
alagsins, stöðva hveija árás og
neyða óvininn til að gera margar
nýjar árásir og valda þar með töfum,
sem NATO gæti notað til að endur-
skipuleggja varnir sínar, þannig átti
að þreyta óvininn. Samkvæmt þess-
ari hernaðaráætlun var gert ráð fyr-
ir að látið yrði undan síga, þótt von-
ir stæðu til að takast mætti að
nokkru leyti að ná aftur svæðum,
sem hörfað yrði frá, með staðbundn-
um gagnárásum um leið og hver
atlaga Varsjárbandalagsins af ann-
arri fjaraði út. Báðir aðilar reiddu
sig á stuðning flugvéla til árása á
skotmörk á landi til þess að hrinda
hernaðaráætlunum sínum í fram-
kvæmd.
Skriðdrekum ógnað
Laust fyrir 1970 veittu þyrlur og
gagnskriðdrekaflaugar — tækninýj-
ungar sem síðar höfðu komið til
sögunnar — tækifæri til breytinga í
brynhernaði. Þótt sumir skriðdrek-
asérfræðingar gerðu gys að þeim
hafa þær sýnt í sameiningu að
grundvallarmikilvægi skriðdreka
hefur náð hámarki og að hnignunar-
skeið kann að vera hafið.
Þyrlur búnar gagnskriðdreka-
flaugum geta brugðizt miklu skjótar
við þegar brynárásarliði óvinarins
tekst að ijúfa skarð í varnirnar eða
þegar hætta leikur á því að honum
takist það. Flutningaþyrlur með fót-
gönguliða vopnaða gagnskriðdreka-
flaugum innanborðs geta á skammri
stund flutt slíkar liðssveitir til staða
á vígvellinum, þar sem þær geta
komið í veg fyrir að óvinurinn ijúfi
skörð í varnirnar með því að slá
hring um hvern þann stað, þar sem
óvinurinn hefur ráðizt inn fyrir varn-
arlínuna.
Erfitt er að finna eldflaugaskot-
pallana á jörðu niðri. Þegar eldflaug-
um er skotið myndast sáralítill reyk-
ur og blossi miðað við gagnskrið-
drekabyssur fortíðarinnar og
sprengihleðslur þeirra gereyðileggja
skriðdrekana eða gera þá gersam-
lega óvirka.
Fótgöngulið árásaraðilans hefur
gegnt því hlutverki í skriðdrekaorr-
ustum að þrengja að gagnskrið-
drekavopnum óvinarins og eyða
þeim og að ná svæðum, sem óvinur
í vörn kynni að nota til að halda
andspyrnunni áfram eða til gagnár-
ása. Fótgöngulið varnaraðilans reyn-
ir að tryggja að hægt sé að halda
áfram að beita gagnskriðdrekavopn-
um og að halda tilteknum, völdum
svæðum með varnarvígjum.
Sókn og vörn hafa í för með sér
orrustur í návígi. Velgengni byggist
á færni þeirra sem beijast og hæfni
K ERLEND _
HRINCSIÁ
eftir Guömund Halldórsson