Morgunblaðið - 17.03.1991, Page 8

8 C
MORGUNBLAÐIÐ MANNLIFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 17. MARZ 1991
LÆKNISFRÆÐI/Er von um betri tíb?
Mígren
Mérerilltímínumhaus
mest af þreytu og lúa.
Maður enginn mæðulaus
má í heimi búa.
SIÐARI tíma kvillaskráningu ber
saman við þennan gamla hús-
gang; algengustu höfuðþrautir
eru spennuverkur og er þá með
spennu bæði átt við vöðvastrekk-
ing í herðum og hnakka og eins
þá þenslu sálar og líkama sem
kölluð er streita og einatt fylgir
lífsins puði og argaþrasi.
Næst í röðinni er mígren en.
það nafn er dregið af mið
hluta latneska orðsins hemicrania
sem þýðir verkir í hálfu höfðinu.
(íslenska orðið berklar var smíðað
á sama hátt; klip-
ið framan og aft-
an af tuberculose,
sem er alþjóðlegt
heiti á þeim sjúk-
dómi.) Rétt er það
að vísu að mí-
gren-verkir eru
oftast einskorðað-
ir við hægri eða
vinstri höfuðhelming en hitt á sér
líka stað að þeir dreifíst um höfuð-
ið allt. Þeir koma í köstum og
vara oftast nær nokkrar klukku-
stundir. Langt eða skammt líður
á milli kasta; misseri, mánuðir,
vikur. Gjamast verður þeirra fyrst
vart á unga aldri og fleiri konur
en karlar verða fyrir þessari ásókn.
Á suma bresta þau eins og hríðar-
él en gera öðrum boð á undan sér
með leiða og syfju; jafnvel sjón-
truflunum, dimmum flekkjum fyrir
augum eða neistaflugi og eldglær-
ingum. Fljótlega vill ógleði koma
til sögunnar og uppsala en mörg-
um finnst hún sefa sárasta verk-
inn. Sjúklingurinn þráir kyrrð og
helst einveru, hávaði og birta eru
honum eitur í beinum. Ef hann
getur sofnað er líklegast að þraut-
imar séu vægari eða jafnvel horfn-
ar þegar hann vaknar. Venjuleg
verkjameðul duga lítið við mígreni
en Cafergot og skyld lyf slæva
gjaman kvalimar og hjálpa mörg-
um til að festa blund. Reynt hefur
verið að gefa önnur rnígrenlyf
stöðugt í forvarnarskyni en reynst
misvel.
Ólíkar sögur og fjölbreytilegar
lýsingar þeirra sem búa við mígren
sanna best hve þessi undarlegi
sjúkdómur birtist í margra kvik-
inda líki og er þó ævinlega samur
við sig í viðskiptum við hvem ein-
stakan. Dæmi um margbreytni eru
þær aðstæður sem hann velur sér
til atlögu. Til eru þeir sem eiga
vísa heimsókn að morgni ef þeir
hafa fengið sér í staupinu kvöldið
áður og virðist þá ekki allt undir
því komið hversu djúpt var kíkt í
flöskuna. Víntegundir skipta máli.
Ég má ekki bragða rauðvín, eða
Koníak er eitur. Jafnvel sakleysið
sjálft, einn eða tveir munnbitar
af súkkulaði, er sumum öruggur
farmiði til glímu við óvættina.
Sú var tíðin að mígren var talið
stafa af krampasamdrætti í veggj-
um slagæðanna sem flytja blóð
upp í höfuðið; síðar þótti margt
benda til að þessu væri öfugt far-
ið og ástæða verkjanna væri tíma-
bundnar víkkanir á æðum og jafn-
vel að þetta tvennt kynni að skipt-
ast á og valda sársauka í hvora
áttina sem breyting yrði. Það var
með víkkunarkenninguna í huga
sem vísindamenn í lyfjafræði tóku
sig til fyrir nokkrum árum og
reyndu að búa til meðal sem
þrengdi æðarnar um stundarsakir,
nógu lengi til þess að verkirnir
hyrfu strax og kastinu væri þar
með afstýrt. Arangur þessara til-
rauna var lyf sem heitir Imígran
(öðru nafni sumatriptan) og virðist
svo sem það hjálpi mörgum mí-
grensjúklingum ef það er tekið
snemma. Þetta meðal hefur ekki
enn fengist viðurkennt fyrir al-
mennan markað vegna þess að
læknar eru smeykir við áhrif þess
á slagæðar annarra líffæra, ekki
síst hjartans. Ef æðaþrengjandi lyf
eru gefin þeim sem þegar eru
komnir með þröngar kransæðar
þótt ekki sé það farið að valda
hjartakveisu — ja, þá kynni að
vera verr farið en heima setið. Af
tvennu illu er líklega skárra að
bera sinn mígren-kross með þol-
gæði en eiga hjartaáfall á hættu.
Þetta verður áreiðanlega vegið
og metið í náinni framtíð og hver
veit nema sá vonarneisti sem frétt-
ir af nýja lyfinu hafa kveikt í
bijóstum höfuðveikra eigi eftir að
glæðast í loga.
eftir Þórarin
Guðnason
Bankastræti
Til leigu 1. og 2. hæð ásamt kjallara.
Upplýsingar í símum 20947 og 22429.
Pennavinir
Fimmtán ára japönsk stúlka með
áhuga á tennis, tónlist, bréfaskrift-
um o.fl.:
Fumiko Kobayashi,
1625-30/6-1,
Nagatsuta-cho,
Midori-ku,
Yokohama city,
227 Japan.
Skosk kona sem getur ekki ald-
urs en starfar sem ritari og á kokk
að eiginmanni vill skrifast á við
íslenskar konur. Safnar póstkortum
og hefur áhuga á garðyrkju, ljós-
myndun, krossgátum o.fl. Á fimm
hunda:
Rosemary Lewis,
3 Cairndinnis Cottages,
Haddington,
East Lothian EH41 4PX,
Scotland.
25 ára ítalskur sem reynir nú að
læra íslensku af kassettu vill eign-
ast pennavini til þess að kynnast
tungumálinu og landinu betur:
Alberto Bertignon,
Via D’Azeglio 16,
42100 Reggio Emilia,
Italia.
SIÐFRÆDI/Hvort er betra, frib-
sprengja eba blóm?
Gríska friðargyðjan
ARES var stríðsguðinn mikli í grísku goðafræðinni. Svo stríðsglaður
var hann, að stundum lagði hann einnig andstæðingum lið. Stríð var
eðlilegt og jafnvel eftirsóknarvert í Grikklandi til forna. Stríð var
göfugt tækifæri fyrir siðmenntaða þjóð til að sýna mátt sinn og meg-
in, og ósiðmenntuðum þjóðum í tvo heimana. Dýrðarljóma stafaði af
góðum stríðum.
hverju friðartákni. Ég svipaðist einn-
ig lítillega um í norrænu goðafræð-
inni, en á þeim vígstöðvum fann ég
ekkert tákn. Ég vona að aðrir stikli
þar um og finni friðarhugtakið. En
eftir nokkra leit í hinni grísku nam
hugur minn staðar og ljómaði við
nafn einnar smágyðju:
Hún var fögur, grannvaxin og
létt á fæti eins og fugl (eða dúfa).
Gullkóróna skein á höfði hennar,
prýddu löngu hári. Heillandi dans
steig hún á Ólympíufjallinu við
þokkagyðjur. Systur hennar slógust
jafnan í dansinn, gyðja viturlegra
laga og gyðja réttlætisins. Hendur
hennar voru fínlegar en mjúkar og
með fingrasnertingu gerði hún
Afródítu ástargyðju enn fegurri.
Góðfús var hún æskunni og börnin
Stríð fæddi hetjur. Stríð skapaði
sögur og Herakles leysti allar
þrautir og vann öll stríð. Það var
dugur í honum. Hetjur, gaipar,
kappar, karlmenni og vígamenn!
Ykkar var dýrðin,
og svo er enn. En
friðurinn, hvar var
hann? Hafði hann
ekkert hlutverk? Á
hann sér engar
hetjur? Hvar er
goðafræðin um
friðinn? Hvar eru
sögurnar um frið-
inn?
Hin blómlega gyðja
Ég gerði leit að friði í grísku goða-
fræðinni, að friðargoði, eða bara ein-
eftir Gunnar
Hersvein
Skólabúðirnar að Reykjum í Hrútafirði.
SKÓLAIWÁL//;y«) eru skólabúbir?
Skólabúöir
í NÁGRANN ALÖNDUM okkar hafa skólabúðir tíðkast um langan
aldur. Með byggðaröskun síðari ára og breyttu skipulagi skólamála
í dreifbýli hafa sumir héraðsskólar dagað uppi nemendalausir. í
einum þeirra, Reykjaskóla í Hrútafirði sem áður þjónaði Húnavatns-
sýslum og Srandasýslu með miklum sóma hafa verið stofnaðar fyrstu
eiginlegu skólabúðirnar hérlendis.
Markmið með skólabúðum er
„að skapa samstöðu og efla
samvinnu milli nemenda og kenn-
ara, að auka félagslega aðlögun
nemenda, að þroska sjálfstæði nem-
enda, að nemend-
ur fáist við ný og
áður óþekkt við-
fangsefni, að nem-
endur kynnist nýju
umhverfi og ólík-
um lífsháttum, að
örva löngun nem-
enda til að athuga
og rannsaka um-
hverfíð og komast að niðurstöðu,
að auka athyglisgáfu nemenda, að
tengja námsefni veruleika, að út-
vega efni til úrvinnslu í heima-
skóla.“
Skólabúðirnar að Reykjum eru
fyrir grunnskólanemendur á aldrin-
um 11-14 ára, þ.e. nemendur úr
6.-8. bekk. Gert er ráð fyrir að
búðimar séu starfræktar frá 1.
september til 30. nóvember og svo
aftur frá 1. febrúar til 31 maí. í
vetur hefur þátttökugjald fyrir
hvern nemanda verið 3.000 krónur.
Við búðirnar starfa skólabúða-
stjóri, Bjarni Aðalsteinsson, sem
áður var skólastjóri, tveir fastráðnir
kennarar, nokkrir stundakennarar,
ráðskona og aðstoðarfólk. Kennarar
fylgja að sjálfsögðu hópum sem
koma. Heimavistarrými er fyrir allt
að 100 nemendur. Skólar þurfa að
tryggja sér búðavist með góðum
fyrirvara því að aðsókn er mikil.
Hver hópur dvelst að Reykjum eina
viku. Nemendur gista í tveggja
manna herbergjum.
Aðstaða til íþróttaiðkunar er góð,
leikfímisalur með áhorfendapöllum
og leiksviði, borðtennisstofa og svo
knattspyrnuvöllur og hlaupabrautir
úti. Búnaður til félags- og tóm-
stundastarfa er margs konar. í
skólahúsinu er gott bókasafn og
tölvuver. Þá er á Reyjum byggða-
safn Húnvetninga og Stranda-
manna þar sem fræðast má um
foma lifnaðarhætti, þar á meðal
hákarlaveiðar sem Strandamenn
voru einkum frægir fyrir.
Námsverkefni í búðunum geta
verið fjölmörg. Fyrst ber að nefna
sígilt viðfangsefni, fjöruna og lífríki
hennar. í náttúrufræðistofu eru
rannsóknartæki svo sem víðsjár og
smásjár. Önnur náttúruskoðun er
sjálfsagður þáttur í dvölinni, eink-
eftir Gylfa
Pálsson