Morgunblaðið - 01.05.1991, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 1. MAÍ 1991
Um leiklistarbækling
HKSHOLABIO
SJA BIOSIÐU
Wterkurog
k-J hagkvæmur
auglýsingamióin!
eftír Svein Einarsson
Ekki alls fyrir löngu birtist grein
hér í blaðinu eftir Hlín Agnarsdóttur
þar sem hún veitist að mér og rit-
nefnd bæklinga til kynningar á ís-
lenskum listum. Hún sakar mig um
hlutdrægni og sjálfhælni í þeim
bæklingi sem um leiklist fjallar og
reyndar aðra um slíkt hið sama í
öðrum bæklingum. Sjálfsagt er erfitt
um slíkt að dæma og fjalia og blind-
ur er hver í sjálfs sín sök.
Hlín nefnir einmitt þann vanda,
að fá fræðinga_ til að skrifa yfirlit
af þessu tagi. Ég er nefnilega ekki
einn um það að vera listamaður með
fræðilegan bakgrunn á þessu sviði;
í því félagi leikhúsfræðinga sem að
nafninu til er við lýði eru flestir félag-
ar starfandi sem listamenn og fæstir
þeirra hafa nokkra yfirsýn yfir allan
þann tíma sem hér um ræðir. Þetta
gildir t.d. um Hiín Agnarsdóttur. Hið
sama er upp á teningnum, þegar leit-
að er til gagnrýnenda. Fæstir þeirra
hafa verið nægilega lengi í starfi til
að hafa þennan sögulega samanburð.
Það var nokkuð eftirtektarvert dæmi,
þegar Sigurður A. Magnússon, sem
oft hefur stungið niður penna um
leiklist og var gagnrýnandi um
margra ára skeið, ritaði yfirlitsgrein
um íslenskt leikhús í þýska tímaritið
Die Horen, að hann einskorðaði sig
við leikritunarsögu.
Nú er það auðvitað talsvert vanda-
verk að skrifa slíkt yfírlit. Ákveðnar
hlutlægar viðmiðanir verður auðvitað
að viðhafa, - eigum við að kalla það
skilgreiningu á tilgangi bæklingsins
- þó að auðvitað geri menn sér grein
fyrir að allt byggist þetta þó á hug-
lægu mati. Hlín sér ofsjónum yfir
því, hversu miklum hluta greinarinn-
ar er varið í að lýsa viðleitni atvinnu-
leikhúsanna. Þar sem hún hefur yfir-
leitt starfað utan þeirra, mótast við-
horf hennar mjög af því, og henni
sést yfir, að á því tímabili, sem hér
um ræðir, fer 80-90% af leiklist á
atvinnustigi fram í þessum húsum
og á flestum sviðum hafa þau for-
ystu; þar sem aðrir brydda upp á
ferskum nýmælum er þessgetið. Hin
alkunna aumingjagæska Islendinga
hefur m.a. birst í því, að áratugum
saman hefur ekki verið lagður sami
mælistokkur á sýningar Þjóðleik-
hússins og Leikfélags Reykjavíkur
annars vegar og ýmissar annarrar
leikstarfsemi hins vegar. Dæmi eru
enn á síðum blaðanna, þar sem viða-
miklar sýningar reyndra atvinnu-
manna fá nánast svipaða umgetn-
ingu og skólasýningar byrjenda og
notuð eru sömu lýsingarorðin - ef
þá ekki öllu er snúið Við og amatör-
ismanum hampað á kostnað alvar-
lega leitandi listsköpunar.
Hlín finnur að því, að ég nefni
Egg-leikhúsið eitt hinna fijálsu leik-
hópa (auk Alþýðuleikhússins auðvit-
að, Leikbrúðulands og íslensku óper-
unnar) og á það að vera dæmi um
sjálfhælni mína. Nú vill svo til að
mín er þar að engu getið, enda hef
ég ekki stýrt þeim leikhóp nema einu
sinni. Hins vegar er Egg-leikhúsið
það af þessum minnstu leikhúsum,
sem lengst hefur starfað samfleytt,
meðan flestir hinir hóparnir hafa
komið og farið; menn draga sér ekki
upp andlitsfal! með einni eða tveimur
sýningum eingöngu; I annan stað
hafa hópamir sjaldan lagt sig eftir
P6DROUO*
RAFKNÚNAR DÆLUR
0,5 til 3,0 hp.
Hringrásardælur, brunndælur,
sjódælur úr kopar, neyslu-
vatnsdælur með jöfnunarkút,
djúpvatnsdælur og fleiri
útfærslur.
Úrvalsvara á ótrúlega
lágu verði.
ÁNANAUST 1, REYKJAVÍK. SÍMI 91-26122
frumuppfærslum en fremur leitað á
mið erlendra framúrverka (og sumra
allt aftur til 6. og 7. áratugarins).
Undantekning er þar Egg-leikhúsið
og verk Árna Ibsens hafa þegar vak-
ið athygli erlendis, ég sé ekki að
hann eigi að gjalda þess í slíkum
kynningarbæklingi, að ég stýrði einu
þeirra. Auk þess er Egg-leikhúsið
eini þessara hópa auk Leikbrúðu-
lands sem hefur getið sér orð á al-
þjóðlegum vettvangi. Reyndar er það
alrangt að ég nefni ekki aðra leik-
hópa, því þar eru nefndir Þíbylja,
Frú Emilía og Gránufélagið.
Annað dæmi nefndi Hlín um sjálf-
hælni mína, þegar Þjóðleikhúsinu var
boðið með Silkitrommuna til fjölda
landa í kjölfar leikferðar á Listahátíð
í Caracas. Þá hefði ég í stað átt-að
geta þess, að þær Þórhildur Þorleifs-
dóttir og Bríet Héðinsdóttir hefðu
leikstýrt í íslensku ópemnni. Nú vill
svo til, að það er ekki á hveijum
degi, að á íslandi fæðist ópera sem
hlutgeng þykir í hinum stóra heimi.
Erlendar þjóðir leggja í það stórfé,
að koma á framfæri slíkum verkum
og kynna þannig menningu sína; hér
er ekki sá skilningur vaknaður. Slíkt
skiptir nefnilega meira máli og er
meira í samræmi við tilgang um-
rædds bæklings en geta um það sem
á strangan alþjóðlegan mælikvarða
eru trúlega miðlungssýningar á sí-
gildum erlendum ópemm - hvort
sem er í Þjóðleikhúsinu eða íslensku
óperunni eða hvort sem Þórhildur,
Bríet eða ég stýri þeim - trúlega
höfum við öll átt þátt í slíkum sýning-
um; og þess vegna er þeirra að engu
getið.
Sem dæmi um hlutdrægni nefnir
síðan Hlín, að ekki eru nefndir með
nafni Guðjón Pedersen og Hafliði
Arngrímsson. Nú er það að vísu svo,
að greinarkornið var skrifað fyrir
tæpum tveimur ámm og mér fannst
þá - og finnst líklega enn - að þeir
séu ekki búnir að vinna nógu sjálf-
stætt úr þeim áhrifum sem þeir hafa
orðið fyrir úr þýsku leikhúsi. En
skemmtilegum ferskleika stafar af
þeim - eigum við að segja, að trú-
lega eru þeir nokkuð ömggir um
sess í næsta bæklingi. Það er nefni-
lega ein jafnvægislistin í slíkum
bæklingi, að kunna að sjá yfir andar-
takið - ella er hætta á, ef menn em
of bundnir líðandi stund, að ritlingur-
inn úreldist strax. Hlín nefnir einnig
Grétar Reynisson og má það til sanns
vegar færa, hann hefur meira að
segja komið sér upp skýmm höfund-
areinkennum á verkum sínum. Hitt
er svo ævinlega matsatriði, hversu
marga skal nefna - ýmsir ágætir
eldri leikmyndateiknarar em ekki
nefndir. Ég hef haft til hliðsjónar
ýmsa erlenda bæklinga af slíku tagi
(og ég hef lesið þá marga) og þar
er ljóst að nafnaþula gerir litla stoð,
þó að það sé kannski viðkvæmt í
heimahögum. Markmið pésans er
Sveinn Einarsson
annað.
Þá telur Hlín það „neyðarlegt" að
ég nefndi Ég er gull og gersemi sem
dæmi um framtak Leikfélags Akur-
eyrar. Hér ber að sama bmnni: Mér
finnst virðingarvert þegar atvinnu-
leikhús stendur fyrir framsköpun -
ég tala nú ekki um í þessu dæmi,
þar sem lagt var til gmndvallar norð-
lenskt verk eftir höfuðskáld Akur-
eyrar.
Það er auðvitað engin tilviljun að
ég kom við sögu í nokkrum þeim
dæmum sem nefnd hafa verið - og
vil þó benda á, að dæmi í bæklingn-
um era auðvitað margfalt, margfalt
fleiri og þar eiga aðrir hlut að máli.
Þetta stafar af því, að mat mitt er
auðvitað mótað af því sem ég álít
tilraunir til að skapa sjálfstæða ís-
len'ska leiklist - og svo því sem ég
hygg útlendum áhugamönnum þyki
fréttnæmt. Ég hefði svo sem getað
reynt að leyna því að ég hef komið
við sögu í þessari þróun - setið við
stjórnvöl í leikhúspólitíkinni í yfir
tuttugu ár og stýrt sem listamaður
nálega 60 leiksýningum - en það
hefði verið sögufölsun. Ég varð því
að bíta í það súra epli, að standa
berskjaldaður gegn árásum eins og
þeim sem Hlín sá ástæðu til að
standa fyrir - hugga mig við það að
í greininni er ákveðinn rauður þráður
- og síðan að reyna að hafa mitt
huglæga mat eins heiðarlegt og mér
var unnt, eins og reyndar Hlín nefnir.
En auðvitað erum við öll mótuð
af því sem við erum að gera eða trú-
um á. Hlín hefur t.d. að undanförnu
skrifað greindarlegar greinar um
leiklist í Morgunblaðið. Þær hafa þó
ekki orðið aflvaki umræðu, líkt og
hún hefur sjálfsagt ætlast til. Skýr-
ingin er hugsanlega sú, að þær eru
of mótaðar af því, að hún hefur sjálf
ekki fyllilega náð fótfestu í íslensku
leikhúslífi og svíður það, hversu lang-
an tíma það virðist ætla að taka -
sjónarhornin spegla þetta oftar en
ekki. En þessar greinar eru skrifaðar
í fullkomnum heiðarleika og því eru
þær ágætar samt.
Höfundur er dugskr&rstjóri.
TILBOÐSDAGAR!
Við bjóðum ykkur Knorr sósur og pastarétti á
sérstöku tilboðsverði í Hagkaupsbúðunum næstu vikur.
Vörukynning verður í Hagkaup, Kringlunni,
fimmtudaginn 2. maí kl. 14.00 - 18. 30 og
laugardaginn 4. maí kl. 10.00 - 16.00.
Tilboðsverð:
Kr.
Knos r sveppasósa 59
Knorr Bearnaise-sósa (4 í pakka) 147
Knorr Lasagna 209
'fótíJtfr
-þegar við eldum góðan mat!
HAGKAUP