Morgunblaðið - 19.05.1991, Blaðsíða 14

&

Markaðsverð kvótans nú 80 miiljarðar miðað við sölu til frambúðar
en 17,5 milljarðar miðað við leigu til eins árs
eftir Friðrik Indriðason
NOKKUR umræða og deilur
hafa verið um kvótakerfið í
sjávarótvegi hérlendis að und-
anförnu. Þeir sem harðast hafa
gagnrýnt kerfið benda á að
ekki sé sæmandi að ákveðnum
aðilum sé afhentur umráðarétt-
ur yfir öllum sjávarafla við
strendur landsins án þess að
viðkomandi láti neitt á móti.
Sjávaraflinn sé sameign þjóðar-
innar og þeim sem fá að nýta
hann beri að greiða fyrir það
ákveðið gjald. Þeir sem styðja
kvótakerfið ségja á móti að
kerfið hafi sannað tilverurétt
sinn og sé ágætt tæki til að
stjórna fiskveiðum. Ennfremur
sé kerfið þannig uppbyggt að
það fækki fiskiskipum og dragi
úr sóknargetu flotans sem sé
of mikil fyrir. Kvótakerfinu var
komið á 1984 en síðan hafa
orðið nokkrar breytingar á lög-
um um það, nú síðast um ára-
mótin. Síðustu breytingar hafa
auðveldað kaup og sölu með
kvóta á milli skipa eða útgerða
og eru þar oft miklir fjármunir
sem skipta um eigendur. A síð-
asta ári nam veltan á kvóta-
markaðinum tæplega hálfum
öðrum milljarði króna, miðað
við ákveðnar forsendur, og
stefnir hún í að verða enn meiri
í ár vegna fyrrgreindra laga-
breytinga. Þá er athyglisvert
að fimm stærstu kvótahafarnir
hafa umráð yfir 11% heildar-
kvótans og þeir tuttugu stærstu
ráða yfir 26,6% af heildarkvót-
anum.
Heildarkvótinn á árs-
grundvelii nemur nú
ígildi um 500.000 tonna
af þorski. Algengt verð
á þorskígildi nú er 160
krónur fyrir kíló miðað
við sölu til frambúðar.
Á þeim grundvelli er
heildarverðmæti kvót-
ans 80 milljarðar króna. í skamm-
tímaleigu, eða til eins árs, gengur
þorskígildið hinsvegar á 30-40 krón-
ur kílóið. Miðað við siíka leigu er
heildarverðmæti kvótans um 17,5
milljarðar króna.
Þegar skoðaðar eru tölur um
færslur á kvóta milli skipa, eða út-
gerða, kemur í ljós að á síðasta ári
námu þær ígildi um 70.000 tonna
af þorski. Samkvæmt upplýsingum
frá Kristjáni Skarphéðinssyni deild-
arstjóra í sjávarútvegsráðuneytinu
500
400
300
200
þúsund þorskígildi
100%
kvótaáárunum 1984-1990,
mælt í þorskígildum. 80%
Heildarkvótinn hefur veriö um
500.0001 af þorskílgildum qq%
þennan tíma, en þorskígildi er
andviröi 1 kílós af þorski.
Innfellda taflan sýnir hinsvegar 40%
hver hlutur kjördæmanna hefur
verið af heildarkvótanum á
árunum 1984-1991.
20%
Austfirðir

Vestftrðir
I

Vesturland
Reykjanes
Suðurland
'84 | '85 | '86 | '87 | '88 | '89 | '90 | '91
botnfiskur nemur um 380.0001 þorsk
ígilda, en annar afli um 120.0001
I I Kvóti, sem ekki hreyfist milli skipa.
I I Framsal á kvóta (til eins árs í senn).
I I Skipting á aflaheimildum á jafnaðargrundvelli.
I I Pllltninnnr milli eUinn nXm..
I I Flutningur milli skipa sömu útgerðar.
1984 | 1985 | 1986 | 1987 | 1988 | 1989
1990
20 stærstu kvótahafarnir Kvótamarkaður
Útgerð Kvóti Hlutfall Sala Leiga
Útgerðarfélag Akureyrar h.f. 13.214 2,87% 2.112 milljónir 462 milljónir
Hraðfrystistöð Vestmanneyja h.f. 9.945 2,16% 1.590 millj ónir 346 milljónir
Samherji h.f. 9.496 2,06% 1.520 mill ónir 332 milljónir
Grandi h.f. 9.456 2,06% 1.512 millj ónir 329 milljónir
Síldarvinnslan h.f. 8.949 1,95% 1.430 millj ónir 311 milljónir
Fiskimjölsverksmiðjan h.f. 6.608 1,44% 1.056 millj ónir 231 mill omr
Sigluberg h.f. 5.807 1,26% 928 millj ónir 203 millj omr
Skagstrendingur h.f. 5.454 1,19% 872 mill ónir 189 millj omr
Haraldur Böðvarsson h.f. 5.442 1,18% 864 mill ónir 189 mill omr
Fiskanes h.f. 4.977 1,08% 784 mill ónir 171 mill omr
Hraðfrystihús Eskifjarðar h.f. 4.870 1,06% 779 mill ónir 170 mill omr
Ingimundur h.f. 4.869 1,06% 779 mill ónir 170 mill omr
Ögurvík h.f. 4.740 1,03% 752 mill ómr 164 mill omr
Þorbjörn h.f. 4.732 1,03% 749 mill ónir 163 mill omr
Skagfirðingur h.f. 4.290 0,93% 688 mill ónir 150 mill omr
Hrönn h.f. 4.100 0,89% 656 mill ónir 143 mill omr
Gjögur h.f. 4.023 0,87% 640 mill ónir 140 mill omr
Miðnes h.f. 3.993 0,87% 640 mill omr 140 mill omr
Þormóður rammi h.f. 3.992 0,87% 640 mill ónir 140 mill omr
Hraðfrystihús Fáskrúðsfjarðar 3.676 0,80% 587 mill ónir 126 mill ónir
er þessum færslum skipt í fjóra
flokka. í fyrsta lagi er þar um að
ræða flutning milli skipa í eigu sömu
útgerðar og er þar um að ræða 30%
af þessu magni eða ígildi 21.000
tonna af þorski. í öðru lagi flutning
á milli skipa frá sömu verstöð að
ræða og eru 20% af heildarmagninu
þannig til komin eða ígildi 14.000
tonna af þorski. í þriðja lagi er um
að ræða skipti á heimildum á jafn-
aðargrundvelli, það er á einni fisk-
tegund fyrir aðra, og nær þessi hluti
yfir 10% eða ígildi 7.000 tonna af
þorski. í ijórða lagi er svo um eigin-
legt framsal eða sölu að ræða á
milli skipa, innan ársins, og nam
slík sala 40% eða ígildi 28.000 tonna
af þorski.
Samkvæmt þessum upplýsingum
var velta markaðarins fyrir kvóta
hérlendis á síðasta ári, það er kaup
og sala, ígildi 42.000 tonna af þorski
eða upp á tæplega 1,5 milljarð
króna. Er þá ekki tekið með í dæ-
mið skipti á kvóta milli skipa í eigu
sömu útgerðar eða skipti á kvóta
milli tegunda á jafnaðargrundvelli.
Hér skal tekið fram að fyrir síðustu
áramót var ekki hægt að framselja
kvóta varanlega án þess að úrelda
viðkomandi skip í leiðinni og voru
slíkar færslur óverulegur hluti af
heildinni.
Það er ljóst að veltan á kvóta-
markaðinum hefur stöðugt færst í
aukana á síðustu árum. Sem dæmi
má nefna að árið 1986 námu heild-
arfærslur á kvóta milli skipa ígildi
35.800 tonnum af þorski eða helm-
ingi minna magni en var í fyrra á
þessum markaði. Á því ári, 1986,
nam heildarveltan á kvótamarkað-
inum miðað við sömu forsendur um
750 milljónum króna.
Þróun kvótakerfisins
Árið 1984 var kvótakerfinu kom-
ið á og aflaheimildum skipt milli
skipa og báta yfir 10 brúttólestum
að stærð. Segja má að undanfari
þess hafi verið „svört skýrsla" fiski-
fræðinga um þorskveiðarnar 1983
en þá var lagt til að þorskaflinn
yrði aðeins 200.000 tonn en hann
hafði náð hámarki með 460.000
tonnum árið 1981. Á árinu 1983
varð auk þess ljóst að svigrúm til
aukinnar sóknar í aðrar tegundir
var á þrotum og leiddi það til þess
að menn fóru að huga að þeim
möguleika að stjórna botnfiskveið-
um með aflakvóta á hvert skip.
Árið 1985 voru lög um kvótakerf-
ið framlengd auk þess að fiskiskip-
um var gefinn kostur á að stunda
veiðar með sóknarmarki. Möguleik-
arnir á að auka aflaheimildir með
sóknarmarki voru síðan rýmkaðir
árin 1986 og 1987 og hafði það þær
afleiðingar að færslur á kvóta
minnkuðu að mun þessi tvö ár. Sem
dæmi má nefna að árið 1985 voru
*